Morgunblaðið - 23.12.2003, Page 36

LISTIR
36 ÞRIÐJUDAGUR 23. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
H
vað bakar þú marg-
ar sortir? Ertu bú-
in að gera jóla-
hreingerninguna?
Hversu margar
ljósaseríur ertu með uppi? Hvort
geymir þú jólatréð inni eða úti
fram að jólum? Ertu búin að
kaupa jólakjólinn, gjafirnar,
föndra kransinn og skrifa jóla-
kortin?
Úff! Það er alveg ótrúlegt hvað
maður á/ætti að gera fyrir jólin.
Um leið og aðventan hefst fara að
dynja á fólki jólaspurningarnar.
Fyrir utan að vera spurð að því
hvenær ég ætli að draga fram
svuntuna og hefjast handa við
smáköku-
bakstur, virð-
ist mörgum
vera hugleikið
hvernig mað-
ur ætli að
bera sig að við
að föndra jólakortin (sem rata síð-
an yfirleitt í ruslatunnu viðtak-
enda þrátt fyrir að augljóslega
hafi verið lögð gríðarleg vinna í
þau). Ég verð nú að viðurkenna að
ég hef ekki föndrað jólakort frá
því í barnaskóla. Þá þurfti maður
skilyrðislaust að búa til kort, setja
þau í póstkassa bekkjarfélaganna
og bíða svo eftir stanslausu gríni
sem gert var að listrænum hæfi-
leikum manns (sem voru nota
bene af mjög skornum skammti
og eru enn). Smákökur baka ég
ekki heldur. Uppgötvaði nefnilega
fyrir nokkrum árum að hægt er
að kaupa þessa litlu og gómsætu
bita á slikk úti í búð.
En ég er svo sem ekki algjör
Skröggur þegar kemur að jóla-
undirbúningi. Við systurnar höf-
um t.d. yfirleitt hist fyrir jólin og
gert saman aðventukransa. Þá
hef ég bakað piparkökuhús, syk-
urhúðað og sælgætisskreytt.
Munurinn á mínum kransi og
mínum bakstri og annarra, t.d.
handlaginna systra minna, er sá
að minn krans líkist ekki mjög
mikið kransi á nokkurn einasta
hátt og piparkökuhúsið mitt
hrundi saman eftir fyrstu nóttina.
Ástæðan var 5 sentimetra þykkt
lag af sykurfroðu sem ég setti á
þakið, „til að gera þetta raunveru-
legra“. Ég er nefnilega ekkert
sérstaklega lagin við að föndra,
hvað þá baka.
Piparkökuhúsið var keypt í ein-
ingum. Tilbúnum einingum með
leiðbeiningum um hvernig ætti að
líma það saman með sykurbráð.
En það fylgdi ekkert með í þess-
um blessuðum leiðbeiningum að
þakið myndi ekki þola íslensk
snjóalög, en húsið var norskt að
uppruna. Ég og sonur minn vor-
um því heldur hrygg er við vökn-
uðum morguninn eftir, eftir að
hafa skreytt húsið og sáum að það
leit út fyrir að hafa orðið fyrir
snjóflóði. Það góða við þetta allt
saman var að piparkökuhúsið var
enn ferskt og bragðgott en ekki
gamalt og fúið eins og piparköku-
hús sem standa af sér jólasnjóinn
vilja verða. Svo til að breiða yfir
hörmungarnar voru sönnunar-
gögnin étin.
Mamma mín var vön að taka
allt út úr eldhússkápunum fyrir
jólin og þrífa þá. Þetta var hluti af
jólahreingerningunni. Mamma er
ekki eins brjáluð með tuskuna
fyrir jólin nú og hún var fyrir
nokkrum árum. Ég hef heldur
aldrei tekið út úr skápunum mín-
um fyrir jólin til að þrífa. Tíman-
um sem í það myndi fara eyði ég
nú frekar í að sitja í rólegheitun-
um yfir kakóbolla með vinkonun-
um og ræða hátíðina sem nálgast.
Það er auðvitað afskaplega mis-
jafnt hvað fólk tekur sér fyrir
hendur í tengslum við jólin. Sumir
baka út í eitt, skreyta hátt og lágt,
föndra gjafir, kort og merkimiða,
steypa sín eigin jólakerti og taka
svo jólahreingerningu á Þorláks-
messu. Ég kýs að hafa það sem
allra náðugast í desember. Það
þýðir í raun og veru að reyna að
komast upp með sem allra
minnst. Föndra sem minnst, baka
sem minnst (lesist: ekkert), þrífa
sem minnst og versla sem minnst.
En það er líka heilmargt sem ég
geri meira af í desember en aðra
mánuði. T.d. borða ég sem mest,
skreyti sem mest, hitti sem mest
fjölskyldu og vini og get varla
beðið eftir jólunum. Ég er nefni-
lega sannfærð um að það sé hollt
að vera skynsamlega rólegur í
desember. Eyða meiri tíma í stof-
unni og á kaffihúsum en í versl-
unum.
Norðmenn eru rólegri í desem-
ber en Íslendingar, það þekki ég
af eigin raun. Ég hafði svona fyr-
irfram talið að flestar vestrænar
þjóðir væru álíka galnar og við Ís-
lendingar í desember en svo er í
það minnsta alls ekki raunin með
Norðmennina. Þeir sem ég kynnt-
ist í heimalandi þeirra fyrir
nokkrum misserum voru ekkert
að hafa of miklar áhyggjur af jól-
unum. Síðustu dagana fyrir jól
var fólk röltandi um bæinn, sötr-
andi jólaöl sem boðið var upp á á
hverju götuhorni, hlustandi á tón-
leika undir berum himni (þrátt
fyrir kulda og smá vind) og virtist
í alla staði áhyggjulaust sem kom
jólatrekktum Íslendingi spánskt
fyrir sjónir. Það var reyndar ekki
fyrr en ég kom heim til Íslands,
örfáum dögum fyrir jól, að ég átt-
aði mig almennilega á því hvað við
eigum það til að missa okkur af
stressi og látum fyrir jólin. Það
virðist líka vera þannig að jóla-
stressið er bráðsmitandi. Þó að
maður sé búinn að gera allt sem
maður ætlar að gera, fyllist mað-
ur samt einhverri furðulegri
spennu við það að ganga í gegnum
verslunarmiðstöðvar rétt fyrir
jólin. Þetta blessaða stress virðist
varla umflúið, orðið hluti af jól-
unum okkar. Það er því skrambi
erfitt að komast hjá því að finna
fyrir því. Jólastressið virðist alltaf
læðast aftan að manni þó að mað-
ur leggi sig virkilega fram við að
reyna að halda ró sinni. Það þarf
nú samt ekki að eyðileggja jólin
að fá smá fiðring í magann yfir því
að vera alveg á mörkunum að
senda kortin á réttum tíma eða ná
að kaupa gjafirnar. Kannski má
líka ímynda sér að jólin verði ein-
mitt hátíðlegri og afslappaðri fyr-
ir vikið þegar innkaupaæðið renn-
ur loks af landanum á aðfanga-
dagskvöld.
Þegar pipar-
kökur
mistakast
Það þarf nú ekki að eyðileggja jólin að
fá smá fiðring í magann yfir því að vera
alveg á mörkunum að senda kortin á
réttum tíma eða ná að kaupa gjafirnar.
VIÐHORF
Eftir Sunnu
Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
RÆÐUR alþingismanna eru
kannski ekki við fyrstu sýn eftir-
sóknarverðasti lestur sem hægt er
að hugsa sér.
Leifur Hauksson hefur tekið sam-
an bókina Með leyfi forseta sem hef-
ur að geyma sýnishorn úr ræðum
þingmanna allan lýðveldistímann og
gefur þar að líta sýnishorn af um-
ræðum og skoðunum allra helstu
stjórnmálamanna þjóðarinnar á
flestum – ef ekki öllum – þeim mál-
um sem þjóðin hefur tekist á um frá
því deilt var um sambandsslit við
Danmörku í ársbyrjun 1944 og til
vors árið 2000 þegar tekist var á um
hálendið og kvótamál.
„Mér fannst sjálfum þegar útgef-
andinn stakk upp á þessu við mig að
þetta væri galin hugmynd. En þegar
ég fór að velta þessu betur fyrir mér
og garfa aðeins í þingræðum þá átt-
aði ég mig á því að þetta er auðvitað
kjarni hinnar pólitísku samtímasögu
okkar. Á Alþingi hefur verið tekist á
um öll stærstu mál þjóðarinnar, auk
fjölmargra smærri, og þingmenn
hafa lýst skoðunum sínum á þeim,
hver með sínum hætti og sumir af
fljúgandi mælsku. Þingræður eru
því ekki einungis fróðleg lesning
heldur stundum hreinn skemmti-
lestur,“ segir Leifur.
„Þingmenn og orð þeirra á Al-
þingi eru á sinn hátt spegill samtím-
ans, í gegnum ræður þeirra birtast
okkur atburðir hvers tíma túlkaðir
með viðhorfum þess tíma. Þetta eru
mennirnir sem þjóðin hefur kosið
hverju sinni til að vera fulltrúar sín-
ir, tjá skoðanir sínar. Þeir sýna okk-
ur þjóðina skiptast á skoðunum við
sjálfa sig.“
Leifur segir að hann hafi leitast
við að gefa sýnishorn af ræðu-
mennsku sem flestra þingmanna.
„Nokkrir koma oft fyrir, sumir tals-
vert og örfáir aldrei. Það er ekkert
lýðræði í þessu vali. Þeir sem oftast
er vitnað til eru Ólafur Thors, Einar
Olgeirsson, Bjarni Benediktsson,
Gylfi Þ. Gíslason og fleiri mætti
nefna af leiðtogum stjórnmála-
flokkanna, t.d. Jón Baldvin Hanni-
balsson.“
Leifur kveðst hafa byrjað að lesa
sig í gegnum allar umræður fyrstu
tveggja löggjafarþinganna en síðan
breytt um aðferð og lesið sig í gegn
um framhaldið samkvæmt vali af
málaskrá. „Annað var hreinlega
ekki vinnandi vegur þar sem magn-
ið er gífurlegt og mældist áður í
hillumetrum en núna sennilega í
terabætum!
Ég hef staðið mig að því að finn-
ast þetta stundum hörkuspennandi
lesning, sérstaklega þar sem tekist
hefur verið á um hugmyndir og ég
hef oft lesið meira en ég ætlaði mér
því ég hef orðið forvitinn um hvað
þessi eða hinn þingmaðurinn hefur
sagt um tiltekið mál eða hverju
hann hefur svarað þegar orðum var
beint til hans. Margar ræður eru
hreinlega mjög skemmtilegar af-
lestrar.“
Aðspurður segir Leifur að bókin
hljóti að vera kærkomin öllu áhuga-
fólki um íslenska samtímasögu.
„Þetta er sá tími Íslandssögunnar
þegar tíminn hefur verið hvað hrað-
fleygastur og umbreytingar í sam-
félaginu mestar. Það kom mér einn-
ig á óvart hversu margir
einstaklingar hafa í rauninni setið á
þingi. Tengsl þjóðarinnar við Al-
þingi hafa verið mjög bein og sterk
og því er viðbúið að marga fýsi að
vita hvaða orð hafa fallið af hvaða
vörum í gegnum tíðina.“
Þegar Leifur er spurður hvað
honum finnist sjálfum um löggjaf-
arsamkunduna eftir að hafa pælt í
gegnum þúsundir blaðsíðna af þing-
ræðum segir hann að sér finnist
óneitanlega sláandi hversu mörg
mál hafi verið svæfð í nefndum hvað
eftir annað.
„Maður sér sömu málin tekin upp
aftur og aftur og þetta er sér-
staklega dapurlegt þegar um hrein
þjóðþrifamál er að ræða og þröng-
sýn flokkapólitík hefur ráðið ferð-
inni.“
Spegill samtímans
Morgunblaðið/Ásdís
„Kjarni hinnar pólitísku samtímasögu okkar,“ segir Leifur Haukson.
Almenna bókafélagið hefur gefið út
bókina Með leyfi forseta í samantekt
Leifs Haukssonar.
SKÍN í rauðar skotthúfur, heitir
nýr geisladiskur Skólakórs Kárs-
ness og Kammerhóps Salarins, þar
sem flutt eru jólalög í útsetningum
Sigurðar Rúnars Jónssonar fyrir kór
og kammersveit.
Að tefla saman börnum og fagfólki
í tónlist, er ákaflega skemmtilegt, en
langt því frá að vera nýtt á Íslandi,
þótt svo virðist sem Skólakór Kárs-
ness hafi unnið sér inn ferð til
Frakklands og söng með Útvarps-
hljómsveitinni í París fyrir þau „ný-
stárlegheit“, og frumflytja nýtt lag
eftir Jón Nordal með hljómsveitinni,
eins kom fram í fréttum liðinnar
viku. Slíkan heiður verðskuldar
þessi ágæti barnakór sannarlega,
eins og glöggt má heyra á nýja
geisladiskinum.
Það sem best er í fari kórsins, er
tær og hreinn hljómur; barnsradd-
irnar fá að njóta sín og eru mátulega
agaðar, en syngja tandurhreint fal-
lega. Hvað músíkalska þáttinn snert-
ir, laðar kórstjórinn, Þórunn Björns-
dóttir, umfram allt fram eðlilegan og
náttúrulegan söng, – og öll dýnamík;
blæbrigða- og styrkleikabreytingar,
tekur mið af músíkalskri þörf lags og
ljóðs. Á nýju plötunni er söngurinn
þó ekki alls staðar gallalaus. Það er
sérkennilegt tra-la-la-ið í laginu
Skreytum hús með greinum græn-
um. Það er ekki eðlilegt að hafa sér-
hljóðan langan í söng á þessum at-
kvæðum, þótt raddirnar hljómi
vissulega betur á sérhljóða en hljóm-
litlum samhljóða. Í
þessu tilfelli verður þó
ellið, – í tra-la-la að fá
að njóta sín líka. Það er
nánast sungið trallalla,
– enda talað um að
tralla. Langa a-ið er all-
tént tilgerðarlegt.
Það er trúlega að
bera í bakkafullan læk-
inn að fara að blanda
sér í umræðuna um það
hvort jólasveinarnir
gangi um gátt eða gólf.
En ólíkt eru jólasvein-
arnir nú betri með
gyllta stafinn, Grýla
með sópinn og kannan
á stólnum. Það er eðli þjóðvísna og
þjóðlaga að taka breytingum í munn-
legri geymd kynslóðanna, og það er
einmitt eitt af því sem gerir þjóð-
legan arf allra þjóða svo skemmti-
legan viðureignar, og breytingarnar
endurspegla bæði ferðir lags og
ljóðs, tíðaranda og hugarheim fólks
hverju sinni. Þarna á hreinsunar-
stefna ekki við.
Útsetningar Sigurðar Rúnars
Jónssonar eru flestar góðar; – ekki
allar. Tvær eða þrjár þeirra eru full-
þunglamalegar, og gera það að verk-
um að söngurinn nýtur sín ekki til
fulls. Fyrsta lagið, titillag plötunnar,
er til dæmis ofhlaðið sem verður til
þess að það er allt of hægt í flutningi.
Þar hefði mátt létta aðeins á dýpri
hljóðræraröddunum. Klukkurnar
dingalingaling, er líka þunglamalegt
og söngurinn daufur og líflaus, fyrst
og fremst fyrir það hve flutningurinn
er hægur.
En ofangreindir hnökrar eru litlir
á móti því sem vel er gert. Aðrar út-
setningar eru virkilega góðar og
sumar jafnvel betri en það. Þar má
nefna sem dæmi lögin Á jólunum er
gleði og gaman, og Þrettán daga
jóla. Í því fyrra ræður léttleikinn
ríkjum og sönggleðin
sem þessi kór er ann-
álaður fyrir skín í gegn.
Forspil, millispil og eft-
irspil eru bráðsnjöll,
með lítilli módúlasjón á
undan lokaerindinu,
sem lyftir laginu bæði í
orðsins fyllstu merk-
ingu og í áheyrileika.
Þrettán dagar jóla er
líka létt og leikandi og
hljóðfæraútsetning
skemmtileg. Þar gefur
Sigurður Rúnar
ákveðnum „jólagjöf-
um“ sitt hljóðfæri; –
eins og svönunum sjö,
sem fá sitt litla óbóstef og páfugl-
inum á grein, sem líkamnast í flaut-
unni. Þó er ekki dottið í þá klisju að
hafa þetta alltaf svona; – bara stund-
um, og það gerir útsetninguna
spennandi og skemmtilega. Þar eru
litlu kórarnir líka nýttir sem
áhersluauki.
Það má almennt segja um söng-
inn, að sú viðbót að hafa yngri kór-
ana með, gefur diskinum lit og ríkari
blæbrigði en ella hefði verið. Það er
með ólíkindum hvað litlu krakkarnir
syngja vel. Það heyrist hvað best í
lagi Ingibjargar Þorbergs, Hvít er
borg og bær, og Bjart er yfir Betle-
hem sem eru skínandi falleg í flutn-
ingi þeirra.
Leikur Kammerhóps Salarins er
fyrsta flokks og styður vel við söng-
inn.
Þrátt fyrir þá hnökra sem að ofan
eru nefndir er heildarsvipur disksins
góður. Það er hlýr innileiki í falleg-
um flutningi kórs og kammerhóps,
sem segir manni, að þessi diskur eigi
eftir að verða einn af þeim jóladisk-
um sem eiga eftir að lifa, og verða
mikið spilaðir.
Innileiki í jólalagasöng
TÓNLIST
Skólakór Kársness og
Kammerhópur Salarins
Skólakór Kársness undir stjórn Þórunnar
Björnsdóttur og Kammerhópur Salarins
flytja jólalög í útsetningum Sigurðar Rún-
ars Jónssonar. Litli kór, Miðkór, Stóri kór
og Drengjakór Kársnesskóla syngja með
Skólakór Kársness í nokkrum laganna.
GEISLAPLATA
Bergþóra Jónsdóttir
Þórunn Björnsdóttir