Morgunblaðið - 05.02.2004, Qupperneq 32

32 FIMMTUDAGUR 5. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SUNNUDAGINN 1. febrúar var öld
liðin síðan Hannes Hafstein varð
fyrsti íslenski ráðherrann og þing-
ræði var komið á hér á landi eða þrem
árum síðar en í Danmörku. Þetta
voru mikil tíðindi og því ekki að ófyr-
irsynju að forsætisráðuneytið minnt-
ist þeirra með margvíslegum hætti.
Hátíðahöldin hafa
farið vel fram. Og ég
vil sérstaklega geta
þess, að mér fannst
viðeigandi og raunar
óhjákvæmilegt að boða
til fundar í ríkisráðinu
1. febrúar til þess að
staðfesta þar nýja
reglugerð fyrir stjórn-
arráð Íslands, úr því að
um hana hafði náðst
sátt. Þar minntist for-
sætisráðherra Hann-
esar Hafsteins og
hinna merku tíma-
móta. Það var hátíðleg
stund. Síðar um daginn
lagði forsætisráðherra
blómsveig að leiði Hannesar Haf-
steins að viðstöddum afkomendum
hans og fjölskyldu.
Um kvöldið var hátíðardagskrá í
Þjóðmenningarhúsinu, þar sem Dav-
íð Oddsson forsætisráðherra flutti
snjalla ræðu um stofnun Stjórnarráðs
Íslands og fyrsta ráðherrann, Hann-
es Hafstein. Lesin voru ljóð eftir
Hannes og íslensk tónlist sungin og
leikin. Handhafar forsetavalds sátu
þessa samkomu í fjarveru forseta
ásamt forystumönnum í stjórnmálum
og atvinnulífi, erlendum sendiherrum
og öðrum gestum. Athöfninni var
sjónvarpað í beinni útsendingu, enda
var verið að minnast eins merkasta
atburðar í sögu þjóðarinnar.
Það kom brátt í ljós, að margir
veltu því fyrir sér, hvers vegna forseti
þykkja að stjórnarfrum
lögð fram, staðfesta ný
og sitja fundi í ríkisráð
borið við. Þannig gang
störf forseta Íslands o
ábyrgð og sömu skyld
er ekkert eitt undansk
Ólafur Ragnar Grímss
láta. Þannig reynir han
inn hjá fólki, að því fyl
að stjórna ríkisráðsfun
ný lög frá Alþingi. Í fy
eigi að hringja í hann,
heim með næstu flugv
vikinu vill hann fá að v
halda áfram að renna s
Auðvitað nær þessi
um og skyldum forseta
átt. Handhafar forseta
færir um að bjarga sér
að gera það. Eðli máls
eru þeir boðaðir á fund
ef forseti getur ekki ge
sínum, hvort sem hann
is í einkaerindum eða v
starfa. Í þessu samban
að líta á það, að þær ve
sem gilda um handhaf
hafa verið mótaðar af þ
fessorum, Bjarna Ben
Ólafi Jóhannessyni og
oddsen, sem allir voru
lýðveldisins kaus að vera fjarverandi
á þessum merkisdegi. Mér barst vitn-
eskja um að svo yrði daginn eftir að
hann hvarf af landi brott eða mánu-
daginn 26. janúar. Skrifstofa forseta
Íslands hafði sent handhöfum for-
setavalds fax að kvöldi föstudagsins
kl. 19.57, en í niðurlagi þess segir:
„Dagskrá í New York er frá 25.–30.
janúar. Í framhaldinu verður forseti í
einkaerindum og verður
heimkoman tilkynnt síð-
ar.“ Þetta er afdrátt-
arlaust, skýr skilaboð um
að hann ætli ekki að sitja
hátíðarsamkomuna 1.
febrúar. Og maður
dekstrar ekki þann, sem
gegnir embætti forseta
Íslands. Síðar kvartar
hann undan því, að aldrei
hafi verið minnst „einu
orði á hátíðarhöld, sem
væru þess eðlis að forset-
inn tengdist þeim“ og tal-
ar um að hann hafi „eins
og hverjir aðrir“ fengið
boðskort á „sjónvarps-
dagskrá“ og á þar við há-
tíðardagskrána! Vangaveltur hans af
þessu tagi eru ekki við hæfi, satt að
segja. Auðvitað átti forsetinn að taka
þátt í hátíðarhöldunum 1. febrúar
með þjóð sinni og setja sinn svip á
þau með nærveru sinni.
Stjórnarskráin kveður á um það, að
forsætisráðherra, forseti Alþingis og
forseti hæstaréttar skuli fara með
vald forseta lýðveldisins, ef hann get-
ur ekki gegnt störfum um sinn vegna
dvalar erlendis. „Það eru samkvæmt
þessu fyrirmenn hinna þriggja greina
ríkisvaldsins, framkvæmdavalds, lög-
gjafarvalds og dómsvalds, sem fara
með vald forseta, þegar hans nýtur
ekki lengur við, eða honum er ókleift
að rækja starfann,“ eins og Ólafur Jó-
hannesson orðar það. Þeir taka á
móti erlendum sendimönnum, sam-
Handhafar forsetaval
og forseti Íslands
Halldór Blöndal
Eftir Halldór Blöndal ’ Þetta er afarlaust, skýr
um að hann æ
að sitja hátíð
komuna 1. fe
Og maður de
ekki þann, se
ir embætti fo
lands. ‘
MIKIÐ hefur verið rætt um LSH í
fjölmiðlum síðustu vikur, fjárveit-
ingar, aukinn rekstrarkostnað síðustu
árin og sparnaðaraðgerðir. Ýmsar
fullyrðingar hafa verið óvægnar og
byggðar á vanþekkingu og því mik-
ilvægt að bregða ljósi á staðreyndir.
1. Biðlistar styttast svo um munar
Ríkisendurskoðun segir að afköst
spítalans hafi nánast staðið í stað frá
1999 til 2002 en starfsmönnum fækkað
um 250. Á þessum árum stóð samein-
ingin yfir sem dró úr framleiðniaukn-
ingunni sem var þó umtalsverð. Þótt
sameiningunni sé ekki að fullu lokið
jukust afköst umtalsvert árið 2003,
skurðaðgerðum fjölgaði t.d. á einu ári
um tæp 3%, hjartaþræðingum um
16% og kransæðavíkkunum um rúm
9%. Fleiri aðgerðir og bættar verk-
lagsreglur um biðlista hafa leitt til
styttingar nánast allra biðlista á spít-
alanum. Því er góður árangur að nást
sem varðar almenning miklu. Leitað
verður staðfestingar Ríkisendurskoð-
unar á þessum árangri.
2. Greinilegur ávinningur sameiningar
í fagmennsku og gæðum
Samanburður Ríkisendurskoðunar
á gæðum þjónustu á LSH og á bresk-
um háskólasjúkrahúsum sýnir að
sjúklingum á LSH hefur reitt betur af.
Það er til marks um góða þjónustu.
Með sameiningu sérgreina á LSH
hafa myndast faglega sterkar ein-
ingar. Aukin sérhæfing býður upp á
markvissari og betri þjónustu við
sjúklinga og meiri möguleika á góðri
kennslu og vísindastörfum. Nýleg
Gallup-könnun sýnir
líka að sjúklingar eru
mjög ánægðir með
þjónustu á LSH.
3. Kostnaðarsam-
anburður LSH í hag
Ríkisendurskoðun
bar saman 28 algeng-
ustu sjúkdómaflokkana
(skv. Diagnosis Related
Groups-fram-
leiðslumælingu) á LSH
og hjá viðmið-
unarsjúkrahúsunum í
Bretlandi. Þrettán
þeirra voru ódýrari á
LSH en tólf dýrari. Þetta er mjög góð-
ur árangur þegar litið er til smæðar
þjóðarinnar því stundum eru sjúkling-
ar t.d. of fáir miðað við nauðsynlega
grunnmönnun á vöktum allan sólar-
hringinn. Innleiðing DRG-fram-
leiðslumælingarkerfis á LSH gerir
samanburð við önnur lönd bæði mögu-
legan og sjálfsagðan og er forsenda
breyttrar fjármögnunar spítalans eins
og hjá nágrannaþjóðum.
4. Færri starfsmenn, vöktum fækkað,
minni yfirvinna
Frá 1997 til 2002 fækkaði árs-
verkum um 280, mest 2001 og 2002,
þ.e. fyrstu tvö árin eftir sameiningu
spítalanna. Á síðasta ári fjölgaði þeim
aftur um 116 sem skýrist aðallega af
tvennu. Sjúkrahúsapótekinu var
breytt úr hlutafélagi í deild innan spít-
alans þannig að starfsmennirnir færð-
ust á launaskrá hans. Það skýrir um
þriðjung aukningarinnar, hitt skýrist
að mestu af aukinni starfsemi, að-
allega á skurðsviðum. Yfirvinna hefur
minnkað umtalsvert frá sameiningu,
árið 2003 um tæp 3%, vaktlínum hefur
fækkað með sameiningu sérgreina um
10% og dregið hefur stórkostlega úr
uppsöfnun frítökuréttar vegna
ákvæða um vinnutíma.
greiðslur vegna þjónus
alasjúklinga hafa verið
og öllum yfirmönnum g
eingöngu við LSH og H
menn eru nú krafðir um
ingu og getur vanræks
til skerðingar á réttind
5. Eru allir yfirmenn?
Af umfjöllun Ríkisen
mátti álykta að yfirmen
fleiri hér á landi en í sa
arsjúkrahúsunum bres
ónákvæmni gætti í þes
anburði, hverjum sem u
m.a. vegna þess að aðst
brugðnar m.t.t. þess hv
unnin af verktökum og
starfsmenn sem vinna
og söfnun og skráningu
teljast naumast til yfirm
spítalans hefur verið yf
saman hverjir gegna yf
stöðum og hafa ábyrgð
það. Alls má segja að 2
staklingar teljist til þes
6,6% heildarstarfsman
eru 64 yfirlæknar, 99 h
arstjórar, 36 deildarstj
störfum, 35 sviðsstjóra
Landspítalinn er á r
Magnús Pétursson og Anna
Lilja Gunnarsdóttir skrifa
um rekstur Landspítala –
háskólasjúkrahúss
Magnús Pétursson Anna L. G
VIÐSKIPTASAMSTEYPUR
Í Viðskiptablaði Morgunblaðs-ins í dag er að finna ítarlegarupplýsingar um sjö viðskipta-
samsteypur og umfang viðskipta
þeirra og umsvifa í íslenzku at-
vinnulífi. Sennilega verður seint
hægt að ná saman upplýsingum
um öll viðskipti þessara sam-
steypa en ætla má að tekizt hafi
að bregða upp hinni stóru mynd
af því sem er að gerast í kringum
okkur.
Viðskiptaritstjórn Morgun-
blaðsins hefur unnið að þessu
verkefni undanfarnar vikur.
Markmiðið er að íslenzkur al-
menningur hafi aðgang að upplýs-
ingum um á hvaða stigi samþjöpp-
un í viðskiptalífinu er.
Bezt er að hver og einn dæmi
fyrir sig um þá þróun sem lesa má
út úr texta og skýringarmyndum
en ekki fer á milli mála að gíf-
urlegar eignir á íslenzkan mæli-
kvarða hafa safnazt saman á örfá-
ar hendur á ótrúlega skömmum
tíma. Þær upplýsingar, sem birt-
ast í Viðskiptablaði Morgunblaðs-
ins í dag, benda ótvírætt til þess
að rík ástæða sé til að stjórnvöld
láti taka saman mjög ítarlegt yf-
irlit yfir þessa þróun og að sú
vinna gangi hratt fyrir sig.
Upplýsingar af því tagi sem
birtast hér í blaðinu í dag eiga að
leggja grundvöll að málefnalegum
umræðum um stöðu mála í við-
skiptalífinu á næstu mánuðum.
Fyrir skömmu skipaði Valgerður
Sverrisdóttir viðskiptaráðherra
sérstaka nefnd til þess að fjalla
um samþjöppun í viðskiptalífinu.
Sú nefnd á að skila niðurstöðum
næsta haust. Líklegt má telja að í
kjölfarið komi fram, hvernig rík-
isstjórnin ætlar að bregðast við.
Margt bendir til að tveir hópar
skeri sig úr að stærð, þ.e. Baugur
og Samsonar-hópurinn. Þó er þar
um mjög ólíkar samsteypur að
ræða.
Tveir stærstu bankar landsins
eru kjarninn í tveimur öðrum
samsteypum.
Íslendingar hafa áður staðið
frammi fyrir öflugum viðskipta-
samsteypum og spurningum um,
hvort þær væru að ná einokunar-
stöðu á einhverjum tilteknum
sviðum. Munurinn þá og nú er sá,
að þessir viðskiptahópar hafa
sumir hverjir aðgang að margfalt
meira fjármagni en áður þekktist.
Það er ekki lengur fjarlægur
möguleiki að fámennir hópar af
þessu tagi geti eignast mestan
hluta þeirra eigna sem finnast í
þessu landi.
Þetta er nýtt vandamál sem
þjóðin verður að horfast í augu
við og taka ákvörðun um, hvernig
hún ætlar að bregðast við.
LÍFÆÐ UPPLÝSINGA-
SAMFÉLAGSINS
Það var merkur áfangi í fjar-skiptasögu Íslands er sæ-
strengurinn FARICE-1 var tek-
inn í notkun í fyrradag.
Strengurinn er fyrsti sæstreng-
urinn frá Íslandi til annarra
landa, sem er að meirihluta í eigu
íslenzkra aðila. Með tilkomu hans
getur gagnaflutningsgeta til og
frá landinu allt að þúsundfaldazt.
Að sönnu er tilkoma FARICE
ekki eins merkilegur atburður og
þegar fyrsti ritsímastrengurinn
kom á land í Seyðisfirði 1906 og
byltingin í fjarskiptaháttum er
heldur ekki sú sama og þegar
CANTAT-3, fyrsti ljósleiðarasæ-
strengurinn, var lagður til Vest-
mannaeyja um miðjan níunda ára-
tug síðustu aldar. Mikilvægi
FARICE liggur hins vegar í því
að hann stóreykur öryggi alþjóð-
legra fjarskipta þjóðarinnar. Það
hefur komið fyrir allnokkrum
sinnum á undanförnum árum að
CANTAT hefur slitnað eða bilað
og klukkustundum saman hefur
aðeins hefðbundin talsímaumferð
um gervihnött verið virk, þar til
hægt hefur verið að koma á vara-
sambandi fyrir gagnaflutning um
gervihnött. Fyrir fáeinum árum
hefði það ekki þótt koma að sök,
en nú til dags er þjóðfélagið og
efnahagslífið orðið svo háð greið-
um netsamskiptum við umheiminn
að við slíkt samskiptarof varð
ekki unað. Það hafði áhrif á kaup-
hallarviðskipti, viðskipti ótal inn-
og útflutningsfyrirtækja, flugum-
ferðarstjórn og þannig mætti
áfram telja.
Með því að bæta FARICE við
CANTAT eru tvær sjálfstæðar
fjarskiptaleiðir um ljósleiðara út
úr landinu, þannig að ef annar
strengurinn slitnar eða bilar – og
slíkt getur gerzt, togarar hafa
meira að segja slitið CANTAT í
sundur með veiðarfærunum – get-
ur hinn strengurinn annað um-
ferð.
CANTAT er hins vegar kominn
til ára sinna, hann byggist á
tækni sem að sumu leyti er úrelt
og nokkur óvissa ríkir um framtíð
hans vegna erfiðleika hjá Tele-
globe, sem sér um rekstur
strengsins. Það blasir því við – og
er raunar ráð fyrir því gert í
áætlunum FARICE – að innan
nokkurra ára verði þörf fyrir nýj-
an sæstreng til að tryggja bæði
næga gagnaflutningsgetu og ör-
yggi. Það er afar mikilvægt að
framsýni og fyrirhyggja sé leið-
arljósið í þessum efnum, því að
ljósleiðarastrengirnir til útlanda
eru lífæð upplýsingasamfélagsins
á Íslandi.