Morgunblaðið - 05.02.2004, Qupperneq 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. FEBRÚAR 2004 37
Í SÍÐUSTU viku tilkynnti
Byggðastofnun ákvörðun um kaup
á hlutafé í 23 sprota- og nýsköp-
unarfyrirtækjum á landsbyggðinni.
Undanfari þessarar ákvörðunar er
umsóknarferli í þremur atvinnu-
greinaflokkum síðastliðið sumar og
síðan úrvinnsla umsókna nú í
haust. Undirritaður er
stofnandi og fram-
kvæmdastjóri MT bíla
í Ólafsfirði en sam-
kvæmt ákvörðun
Byggðastofnunar
kaupir hún nýtt
hlutafé í fyrirtækinu.
Ákvörðunin er að
mínu mati mjög stór
áfangi í uppbyggingu
MT bíla og hefur mik-
ið að segja. Mér
finnst ástæða til að
fagna því þegar fjár-
munum er varið með
beinum hætti til að styrkja og
styðja nýsköpunarfyrirtæki þegar
þau eru að bjástra við að komast á
legg og var orðið tímabært að
beina kastljósinu að landsbyggð-
inni sérstaklega.
Fram kom í fréttum að umbeðið
fjármagn í þessu átaki hafi verið
yfir 1700 milljónir króna en aðeins
350 milljónir til ráðstöfunar. Má af
því sjá að sem betur fer er lands-
byggðin ekki dauð í frjórri hugsun
í atvinnusköpun og þess vegna full
ástæða til að halda áfram á sömu
braut. Ég efa ekki að mörgum
góðum viðskiptahugmyndum hefur
þurft að hafna að þessu sinni en
fagna því um leið að ekki var valin
sú leið að dreifa kröftunum of mik-
ið. Það er mikilvægt að stuðningur
sé af þeirri stærðargráðu að áhrif-
in verði strax merkjanleg í rekstri
og viðgangi fyrirtækjanna.
Í framhaldi af ákvörðun Byggða-
stofnunar komu fram gagnrýn-
issjónarmið í opinberri umræðu og
ég verð að viðurkenna að ég varð
mjög hugsi yfir ummælum sumra
af þeim aðilum sem tjáðu sig op-
inberlega. Mér þykir í hæsta máta
hryggilegt þegar þingmenn í
landsbyggðarkjördæmum ganga
fram fyrir skjöldu og leggjast svo
lágt að telja niðurstöðu atvinnu-
átaksins beinlínis eftir forskrift
Valgerðar Sverrisdóttur, iðnaðar-
og viðskiptaráðherra,
og að þar af leiðandi
fái flest fyrirtæki í
hennar kjördæmi náð
fyrir augum Byggða-
stofnunar. Hér er lítið
gert úr starfsmönnum
Byggðastofnunar og
öðrum óháðum um-
sagnar- og úttektarað-
ilum á aðsendum við-
skiptahugmyndum,
sem hver maður getur
kynnt sér að hafa lagt
á sig margra mánaða
vinnu í yfirferð um-
sókna og úrvinnslu. Ég held að
það segi sig líka sjálft að ef þetta
var svona einfalt í afgreiðslu þá
hefði Valgerður Sverrisdóttir átt
að sitja á ráðherraskrifstofunni að
afloknum umsóknarfresti með
margra blaða smára og reita af
honum blöðin tautandi; „Þeir kjósa
mig, þeir kjósa mig ekki, þeir
kjósa…“ Þá hefði líkast til verið
hægt að afgreiða málið á örfáum
dögum í byrjun september! Er það
trúverðugt að afgreiða umræðuna
um þetta þjóðþrifamál í atvinnulífi
einfaldlega með því að Byggða-
stofnun sé eitthvert fyrirgreiðslu-
leikhús pólitíkusa sem fara með
völdin í það og það skiptið?
Kaldar kveðjur frá lands-
byggðarþingmanni
Við sem þurftum að ganga í gegn-
um þá eldskírn að sækja um í
þessu átaki, uppfylla strangar hæ-
fiskröfur, vinna mikið magn af
fylgigögnum, rökstyðja, kynna og
selja okkar hugmyndir frammi fyr-
ir sérfræðinganefnd Byggðastofn-
unar vitum að auðvitað var þetta
ekki svona.
Persónulega þykja mér það köld
skilaboð frá landsbyggðarþing-
manninum Jóhanni Ársælssyni þar
sem hann ætti að þekkja það að
koma nýjum störfum í framkvæmd
og að byggja upp fyrirtæki utan
Reykjavíkur. Einnig þekki ég hann
ekki af öðru en góðu hugarfari til
landsbyggðarinnar fyrir ofan El-
liðaár. Hann hefur hins vegar látið
í veðri vaka að afgreiðsla Byggða-
stofnunar hafi eingöngu verið sam-
kvæmt forskrift ráðherra. Hann
gerir með orðum sínum lítið úr
þeirri vinnu sem við frumkvöðl-
arnir og frumkvöðlafyrirtækin
þurftum að leggja í til að kynna
okkar nýsköpunarhugmyndir og
rökstyðja þær. Ég veit vel og get
staðfest að í mínu tilfelli fór
margra vikna vinna í umsókn-
arferlið, vinnutap í öðrum verk-
efnum og veruleg bein fjárútlát.
Það er í hæsta máta lítilsvirðing
við okkur umsækjendur að halda
því fram að vinnan sem lögð var í
þetta verkefni af okkar hálfu hafi
engu máli skipt og skýringin á nið-
urstöðunni sé sú að við höfum lög-
heimili í sama kjördæmi og iðn-
aðarráðherrann frá Lómatjörn! Ég
hef enga trú á öðru en endanlegt
val á umsóknum hafi fyrst og
fremst farið fram út frá gæðum
viðskiptahugmyndanna. Sjálfum
þótti mér ekkert undrunarefni þótt
mörg verkefni sem valin voru eigi
sér rætur í fjölmennasta lands-
byggðarkjördæminu. Annað hefði
verið hreint undrunarefni því að
baki nýsköpunarhugmyndum þarf
jú fólk!
Þjóðþrifamál dregið
niður á pólitískt plan
Menn læra frekar að bjarga sér
þar sem skortur er á störfum en
þar sem gnægtatréð er í slíkum
vexti að stjórnendur fyrirtækja
vita jafnvel ekki hvaða starfs-
maður mætir á morgun vegna þess
að hann er farinn í aðra betur
launaða vinnu. Við sem búum hér
úti á landsbyggðinni erum þakklát
fyrir að hafa einhverja vinnu. Það
er ekki ástæða til að sá tortryggni
á tilraunir ríkistjórnar eða annarra
til uppbyggingar á atvinnu úti á
landsbyggðinni þar sem atvinnu-
mál og störf eru ekki sjálfgefin.
Ríkistjórnin er kosin af fólkinu í
landinu til þess, meðal annars, að
jafna atvinnumöguleika almenn-
ings. Menn verða að gera sér grein
fyrir að ekki er hægt að vera á
móti því sem er gert eingöngu
vegna þess að það hentar að gera
lítið úr þeim sem stjórna og draga
öll mál upp í andpólitískar fylk-
ingar. Við búum jú öll í sama land-
inu þegar á heildina er litið og
þurfum að standa saman að upp-
byggingu þess. Sem landsbyggð-
armanni hafa mér verið hugleikin
orð einhvers gáfumanns sem hafa
reynst vel og oft verið vel við hæfi:
„Það er ekki hægt að kenna gáfur,
þær eru meðfæddar uppi í sveit.“
Að lokum vil ég svo hvetja
landsbyggðarþingmenn til að
kynna sér hvert nýsköpunarfé til
uppbyggingar atvinnulífsins hefur
farið á undanförnum árum. Frá
1998 til 2002 eða á fjögurra ára
tímabili hafa aðeins rúmlega fimm
hundruð milljónir af 3,4 milljörðum
runnið til verkefna utan suðvest-
urhornsins, þrátt fyrir svipað hlut-
fall í umsóknum. Og svo skrýtið
sem það er þá eru erlendar fjár-
festingar yfir 500 milljónir króna.
Ekki minnist ég þess að hafa heyrt
hósta né stunu um það mál frá
þeim sem reyna nú að gera
ákvörðun Byggðastofnunar tor-
tryggilega.
„Þeir kjósa mig, þeir kjósa mig ekki…!“
Sigurjón Magnússon skrifar um
stuðning við nýsköpunarfyr-
irtæki ’…vil ég svo hvetjalandsbyggðarþingmenn
til að kynna sér hvert
nýsköpunarfé til upp-
byggingar atvinnulífsins
hefur farið á undanförn-
um árum.‘
Sigurjón Magnússon
Höfundur er framkvæmdastjóri MT
bíla ehf. í Ólafsfirði.
Í SJÓNVARPINU bregður
stundum fyrir auglýsingu frá (létt)
bjórframleiðanda þar sem aldnir bú-
andkarlar í blómlegri sveit suður í
Evrópu spretta út úr húsum sínum
og híbýlum, jafnvel upp af kömrum,
með byssur og barefli í hönd til að
mæta ógnun sem stafar að bylgj-
andi, gullslegnum kornökrum
þeirra. Þegar ógnin
kemur í ljós, er hún í
líki lítillar býflugu, sem
truflað hafði lognkyrra
sveitasæluna.
Þessi mynd kom í
hug mér þegar ég
renndi augum yfir
grein Kjartans Emils
Sigurðssonar í Morg-
unblaðinu síðastliðinn
fimmtudag, 29. janúar,
þar sem hann gerir að
umræðuefni yfirlits-
grein mína um ævi
Hannibals Valdimars-
sonar sem birtist í tímaritinu And-
vara sem nýlega er komið út. Ekki
geri ég mér grein fyrir hvaða frið ég
hef truflað hjá Kjartani, eða úr
hvaða sveit hann skrifar, en púðrið
notar hann óspart, þó ekki verði séð
að flugurnar sem trufla hann, séu
stórtækar á fræðaakrinum. Hér skal
þó nefna nokkur atriði, sem verið
gætu honum til hugfróunar og um
leið þeim sem lesið hafa skrif hans til
upplýsingar.
Vegna þess hve beinar og minna
beinar tilvitnanir hafa mikið verið í
umræðu síðustu vikur er best að
svara strax aðfinnslu Kjartans Em-
ils um ritháttinn Valdemarsson í
stað Valdimarsson (sem Hannibal
notaði sjálfur), sem kemur fyrir
tvisvar sinnum í beinum tilvitnunum
í fundargerðir Félags Alþýðuflokks-
ins á Ísafirði frá maí 1949. Þar er
farið eftir rithætti fundarritara, og
til fróðleiks má nefna að þennan rit-
hátt má rekast á víðar hér fyrir vest-
an, og Sigríður systir Hannibals
skrifaði sig ætíð Valdemarsdóttur,
eins og sést í heimildaskrá ritgerð-
arinnar. Þarna er því farið að heim-
ildum, auk þess að sýna fjölbreytni í
rithætti nafnsins.
Það er þakkarvert af Kjartani að
nefna að ritgerð mín sé skrifuð af
„nokkurri alúð og þekkingu“ en
nokkru verra þykir mér sá dómur
hans að hún sé „með öllu óboðleg al-
mennum lesendum og til notkunar í
fræðilegri umræðu.“ Þar er hlaup-
víddin orðin ansi stór hjá háttvirtum
„stjórnmála- og þjóðhagfræðingi“,
og má magister í sagnfræði sín lítils
þegar svo hátt er reitt til höggs. Þau
þrjú gagnrýnisatriði sem Kjartan
finnur (fyrir utan e-ið í Valdemar) til
að undirbyggja þennan dóm sinn
varða öll aukaatriði í ritgerð minni, á
þeim tíma þegar
Hannibal var forseti
Alþýðusambandsins og
formaður Alþýðu-
bandalagsins. Les-
endum Morgunblaðs-
ins til skýringar skal
tekið fram að ritgerðin
í Andvara beinir sjón-
um fyrst og fremst að
uppvaxtar- og mót-
unarárum Hannibals
Valdimarssonar sem
kennara, verkalýðs-
leiðtoga og stjórnmála-
mannns í byggðum
Vestfjarða. Þó að aðfinnslur Kjart-
ans eigi við um lítið brot ritgerð-
arinnar verður ekki vikist undan því
að svara þeim í nokkru. Dóma hans
um stíl höfundar skal lesendum
sjálfum gert að ígrunda, þó satt best
að segja verði sú hugsun ekki umflú-
in, að ekki verði margt lært af Kjart-
ani um það efni, ef marka má skrif
hans í Morgunblaðinu.
Hvort þáttur Hannibals í verkföll-
um og vinnudeilum eftir 1954 var
mikill eður ei má sjálfsagt margt
segja (um það segir að vísu fátt í
minni ritgerð), en hitt verður ekki
umflúið, að Hannibal var forseti Al-
þýðusambands Íslands frá 1954 til
1971, og hafði því áhrif á þróun
samningamála og samráðskerfi það
milli verkalýðshreyfingar, vinnuveit-
enda og ríkisvalds sem þróaðist á
þeim árum. Á þetta er einmitt bent í
ritgerðinni. Sama á við um júní-
samkomulagið 1964, sem hingað til
hefur þótt marka þáttaskil í þessari
þróun. Um þessi atriði var lítt fjallað
í ritgerð minni, enda ekki tækifæri
til þess í stuttri samantekt. Það er
vissulega þarft viðfangsefni fyrir
sagnfræðing, nema Kjartan skrifi þá
ritgerð, þó síðar verði.
Um Vorið í Prag, sem svo er kall-
að, og ég nefni sem bakgrunn í átök-
um jafnaðarmanna og kommúnista
innan Alþýðubandalagsins kringum
1968, vill Kjartans þinglýsa ákveð-
inni þýðingu á enskum frasa sem oft
er notaður um stefnu tékkneskra
kommúnista á þessum tíma, „sósíal-
isma með mannlegu yfirbragði“. Það
má vel teljast kórrétt, en heldur
þykir mér skýrara og greinarbetra
að nota íslenskt mál, án milligöngu
enskunnar, til að túlka þá strauma
sem léku um þjóðfélag Tékkóslóv-
akíu á þessum árum og nefna það til-
raun til lýðræðislegs sósíalisma. Um
það hvort þetta leiði til þess að „ekki
sé hér um fræðilega ritgerð að
ræða!“, eins og Kjartan heldur fram
verð ég einfaldlega að vera honum
ósammála og bendi honum á að lesa
ágætan kafla í klassísku riti Jóhanns
Páls Árnasonar, „Þættir úr sögu
sósíalismans“, og spyrja svo hvort
honum þyki orðalagið enn út í hött
eftir þann lestur.
Í lok ritgerðar minnar um Hanni-
bal Valdimarsson, baráttumanninn,
fræðarann og verkalýðsleiðtogann,
leyfði ég mér að líkja honum við
nafna hans, herforingja Karþagó-
manna, sem réðst yfir Alpafjöll og
kom Rómverjum í opna skjöldu.
Kraftinn og baráttuandann áttu þeir
sameiginlegan. Ekki þarf Kjartan að
taka líkinguna svo bókstaflega að ég
sé að bera æviferil þeirra saman í
smáatriðum. Það mun flestum vera
ljóst. Og þó að ritgerð mín í Andvara
geti ekki talist sá minnisvarði sem
Hannibal Valdimarsson verð-
skuldar, get ég borið fram þá von að
umfjöllun mín um mótunar- og bar-
áttuár Hannibals sé í það minnsta
traustur hornsteinn í þeirri vörðu
sem minningu hans mun síðar verða
hlaðin.
Steinn í vörðu Hannibals
Sigurður Pétursson svarar
Kjartani Emil Sigurðssyni ’…ritgerðin í Andvarabeinir sjónum fyrst og
fremst að uppvaxtar- og
mótunarárum Hanni-
bals Valdimarssonar
sem kennara, verka-
lýðsleiðtoga og stjórn-
málamannns.‘
Sigurður Pétursson
Höfundur er sagnfræðingur og kenn-
ari við Menntaskólann á Ísafirði.
SKORUFYLLING er aðgerð sem
tannlæknar framkvæma á mörgum
börnum. Hér verður gerð stuttlega
grein fyrir mikilvægi
þessarar einföldu en
áhrifamiklu forvarn-
araðgerðar.
Í bitflötum jaxla eru
skorur eða rákir sem
eru misdjúpar eftir
einstaklingum. Ef
skorunar eru svo djúp-
ar og þröngar að erfitt
er að halda þeim
hreinum með tann-
burstun er töluverð
hætta á að skemmd
myndist fljótlega í
tönninni. Stundum
virðist tönnin heil að
sjá á yfirborðinu en í
skorubotninum getur
smám saman myndast
skemmd sem krefst
viðgerðar með hefð-
bundum fylling-
arefnum.
Tannlæknar grípa til
skorufyllingar til að
koma í veg fyrir að
skemmd myndist í
skorum tanna. Fyrst er
tönnin hreinsuð með
pimpsteinslausn. Skor-
unum er lokað með
fljótandi plastefni og
þetta plastefni er síðan hert með
sérstöku ljósi. Að þessu loknu er
tönnin tilbúin til notkunar. Í sumum
tilfellum getur reyndar þurft að
opna skorurnar örlítið með bor og
jafnvel að hreinsa burtu skemmd
sem myndast hefur á yfirborði tann-
arinnar.
Eigi að koma fyrir tannskemmdir
með öflugri forvarnaraðgerð eins og
skorufyllingu er mikilvægt að börn
séu í reglulegu eftirliti
hjá tannlækni. Honum
gefst þá kostur á að
fylgjast með komu jaxla
og getur skorufyllt þá
meðan þeir eru enn
heilir. Algengast er að
skorufylla þurfi 6 ára
jaxla og 12 ára jaxla en
það getur þurft að með-
höndla nær alla jaxla í
munni. Skorur ein-
skorðast reyndar ekki
við jaxla, þær geta einn-
ig verið innan á fram-
tönnum efri góms, á
hliðum jaxla og víðar á
tönnum.
Skorufylling eru til-
tölulega ódýr, sárs-
aukalaus og einföld
forvarnaraðgerð sem
auðvelt er að fram-
kvæma. Foreldrar
þurfa að hafa í huga að
reglulegt eftirlit hjá
tannlækni tryggir
barninu rétta forvarn-
armeðferð í tæka tíð.
Skorufylling getur
komið í veg fyrir
óþarfa skemmdir á
tönnum, skemmdir
sem kalla á flóknari og erfiðari með-
ferð hjá tannlækni.
Skorufylling – áhrifa-
mikil vörn gegn
tannskemmdum
Petra Sigurðardóttir skrifar í
tilefni tannverndarviku
Petra Sigurðardóttir
’Skorufyllingareru tiltölulega
ódýr, sárs-
aukalaus og ein-
föld forvarn-
araðgerð sem
auðvelt er að
framkvæma á
flestum börn-
um.‘
Höfundur er tannlæknir.