Pressan - 16.09.1988, Qupperneq 9

Föstudagur 16. september 1988
9
skotmarkið
Minnihlutastjórn kemur til greina
Af hverju er þíða á milli Framsóknar og Krata?
Er forystuleysi að hrjá ríkisstjórnina?
Gceti niðurfœrslan orðið kosningaplagg?
Lifir stjórnin?
STEINGRÍMUR HERMANNSSON
UTANRÍKISRÁÐHERRA
— Þú segist vera langþreyttur á aðgerðar-
leysinu og...
„Það er rétt. “
— Nú virðist ætlunin að bræða saman til-
lögur flokkanna þriggja og cnn reynir á þolin-
mæðina. Er þetta vinnandi vegur?
„Ég hef alltaf sagt að þetta væri hægt ef
viljinn væri fyrir hendi. En svo ég tali fyrst og
fremst um mig og minn flokk, þá liggur fyrir
að við erum afar lítið hrifnir af því að fara í
millifærslu, eða bakfærslu eins og við köllum
það. Jafnvel þótt við getum réttlætt þessa leið
að einhverju leyti, vegna þess að gengið hefur
verið vitlaust og fært hefur verið frá útflutn-
ingsatvinnuvegunum til annarra í þjóðfélag-
inu, þá mismunar millifærsian alltaf. Við
náum t.d. ekki til samkeppnisiðnaðarins og
alls konar útflutningsgreina. Þess vegna
verður þetta að vera algjör bráðabirgðalausn.
Okkur finnst afar slæmt að fara þessa leið, ef
hún verður þar að auki hálfkák. Ef við færum
hana stæðum við í rauninni í sömu sporunum
eftir tvo mánuði.“
— Þú hefur sagt skyldu ykkar ad finna úr-
ræði. Má ckki segja að ykkur beri núna
skylda til að finna starfhæft stjórnarmynst-
ur?
„Ég held að það sé alveg rétt, sem reyndar
forsætisráðherra sagði við mig í lok júlí, að ef
ekki næðist saman yrði þessi ríkisstjórn bara
að fara frá. Hann talaði reyndar um tíma-
mörk til loka september. Ein ríkisstjórn getur
ekki staðið í vegi fyrir hugsanlegum lausnum
sem aðrir kunna að hafa. Ég vil þó taka það
skýrt fram að ég hef ekki staðið i neinun
stjórnarmyndunarviðræðum frekar en Jón
Baldvin. I fljótu bragði sé ég reyndar ekki
neina aðra lausn, þar sem vitanlega hafa þess-
ir flokkar mikinn meirihluta. En ef tveir af
þessum flokkum geta náð saman má þriðji
flokkurinn ekki standa í vegi fyrir því að þeir
leysi málin.“
— Kæmi minnihlutastjórn til greina?
„Já, ég tel að hún komi til greina enda verði
boðað til kosninga fljótlega. “
— Það virtist fara vel á með Framsóknar-
flokknum og Sjálfstæðisflokknum í síðustu
rikisstjórn. Hvernig stendur á þessum væring-
um núna?
„í síðustu ríkisstjórn tókum við á gífurlega
miklum vanda. Við gerðum sáttmála og stóð-
um við hann. Framsóknarmenn sömdu t.d.
um að gefa visst eftir varðandi frelsi fjár-
magnsins. Við erum auðvitað ekki á móti
frjálsræði á því sviði fremur en öðrum, en við
segjum að til að frjálsræði geti raunverulega
gengið þurfi grunnurinn að vera réttur. Það
þýðir t.d. ekkert að hafa frjálsræði úti í fen-
inu, þar sökkva menn bara hraðar.
Það sem mér finnst hafa gerst er að þegar
við gáfum litla puttann, þá var höndin öll
tekln. Það er sannarlega engin uppgerð hjá
okkur þegar við segjum fjármagnsmarkaðinn
vera orðinn að ófreskju sem er að keyra allt í
kaf. Það er ekki bara Ávöxtun sem er að fara
á hausinn eða Víðir, það er allt að rúlla hér.
Þarna greinir á milli. Sjálfstæðisflokkurinn
lagði alltaf mikla áherslu á þetta og þetta gekk
um tíma þegar verðbólgan var orðin lítil eða
rétt rúmlega lOaf hundraði. Þá voru meira að
segja vaxandi innlán í banka. Svo snerist þetta
allt í einu við og engin stjórn á hlutunum."
— Er það ekki bara íorystuleysið í þessari
ríkisstjórn sem gert hefur samskiptin erfið-
ari?
„Ég vil ekki svara því neinu. Það verða aðrir
að meta.“
— En hvernig skýrirðu þessa þíðu sem
virðist vera á milli Framsóknarflokksins og
krata, sem oft á undangengnum árum hafa átt
i hörðum rimmum?
„Ef við lítum lengra aftur í tímann, þá unnu
þeir vel saman mjög oft. Þetta er kannski
ýmsum tilviljunum háð, en það hefur sýnt sig
að þegar menn fóru saman að taka á ýmsum
vandamálum leiðréttist ýmis misskilningur á
báða bóga. Vissulega eru á milli flokkanna
„Ég er ekkert búinn að ákveða hvað ég ætla
að segja þar. Reyndar var ég að vona að ég
hefði þar niðurstöðu al' þessari síðustu til-
raun, enda sagði forsætisráðherra að þessu
yrði að vera lokið fyrir lok vikunnar. Fundar-
dagurinn var ákveðinn með það fyrir augum.
Út af fyrir sig getum við frestað honum til
sunnudags, einn dagur gerir ekkert til í þessu
sambandi, en við getum ekki frestað honum
öllu lengur.
Útganga er hins vegar ekkert einfalt mál.
Þá sitja aðrir eftir í súpunni og við leysum
engan vanda. Við ráðum t.d. ekki kosningu
með útgöngu. Ég vil enn ekki gel'a upp von, en
ef ekki næst saman væri langheilbrigðast að
flokkarnir viðurkenndu það og stjórnin segði
af sér. Menn geta síðan alltaf kennt hver
#f ••• En ef tveir af þessum flokkum
geta náð saman, þá má þriðji flokk-
urinn ekki standa i vegi fyrir þvi að
þeir leysi málin."
ýmis vandamál, eins og t.d. varðandi land-
búnaðinn. Á því sviði er áherslumunur. En
við höfum fundið að á mörgum öðrum mikil-
vægum sviðum, eins og t.d. varðandi fjár-
magnsmarkaðinn, hefur upp á síðkastið bor-
ið miklu minna á milli flokkanna en við héld-
um. Við höfum að því er virðist verið fúsari til
að taka á fjárlagadæminu með því að viður-
kenna að víxillinn er fallinn og það verði að
greiða hann. Það er t.d. ekkert gaman eða vin-
sælt að vera að tala um hækkun skatta, en við
höfum reynt að horfa raunsætt á þetta. Við
höfum t.d. náð alveg saman um það að leggja
skatta á fjármagnstekjur."
— Ef ekki tekst samkomulag og Þorsteinn
neitar að fara til Bessastaða, hvaða möguleika
hafið þið þá í stöðunni?
„Það er vitanlega á valdi forsætisráðherra
að fara til Bessastaða. En ég tel að málin séu
að komast á það stig, að það verðEþá að
kanna hvaða tveir af þessum flokkum geti náð
sarnan."
— Hvor þessara samstarfsflokka er væn-
legri kostur?
„Ég vil alls ekki stila þessu þannig upp. Ég
verð hins vegar að segja, að bæði þegar við
vorum að skoða niðurfærsluna og svo þessa,
þá ber miklu minna á milli okkar og Alþýðu-
flokksins heldur en okkar og Sjálfstæðis-
flokksins. Það er engin launung. En hlutirnir
breytast oft á skammri stundu og kannski má
búast við einhverju frá þingflokksfundi hjá
Sjálfstæðisflokknum í kvöld (í gærkvöldi.
Innsk. Pressan). Mér finnst reyndar felast líka
í þinni spurningu, að tíminn er algjörlega að
hlaupa frá okkur. Það er víst alveg á hreinu.
Ég vil ekki standa frammi fyrir því, að við
þurfum ennþá að biðja um mánaðarfrest."
— Nú einblína menn á fyrirhugaðan mið-
stjórnarfund hjá Framsóknarflokknum á
laugardag. Sumir segja að þar sé búið að stilla
ræðupúltinu upp fyrir þig til útgöngu úr
stjórninni?
öðrum um. Hvað tekur síðan við? Forseti
myndi eflaust biðja slíka stjórn að sitja áfram
sem starfsstjórn. Um aðra möguleika veit ég
ekki, enda hef ég ekki staðið í neinum síjórn-
armyndunarviðræðum."
— En sérðu aðra möguleika á myndun
stjórnar án kosninga?
„Fræðilega eru auðvitað aðrir möguleikar
inni í myndinni. Hins vegar stendur sú stjórn
frammi fyrir því að hún verður að leysa óskap-
lega bráðan vanda með aðgerðum sem taka
tíma að virka. Við stoppum t.d. ekki gjald-
þrotin með neinum aðgerðum. Vonandi get-
um við komið í veg fyrir að frystihúsin stoppi
og ullariðnaðurinn og eitthvað þess háttar, en
annað líklega ekki. Síðan yrði smám saman
að sýna hvar aðgerðirnar skiluðu sér. Það má
heldur ekki gleyma að ýmis mál þurfa að fara
i gegnum þingið, því ekki er hægt að gera allt
með bráðabirgðalögum. Slík stjórn, hvaða
flokkar sem í henni væru, þyrfti því að fásmá-
vinnufrið."
— Gæti niðurfærslan oróiö kosninga-
plagg Framsóknarflokksins?
„Hún gæti orðið það. Ég er þeirrar skoð-
unar að ef við náum saman um dálítið kröft-
uga bakfærslu, þ.e. að færa aftur til útflutn-
ingsveganna, þá sé ekki útilokað að niður-
færsla í kjölfaríð, t.d. í febrúar eða apríl, gæti
orðið miklu minni heldur en hún annars hefði
þurft að vera.“
— I siðustu ríkisstjórn voru stólaskipti.
Má ekki segja að ef þessi stjórn situr ál'ram,
þá þurfi hún sannarlega á einhverri slikri and-
litsiyftingu að halda?
„Ég held að það sé vægt til orða tekið. Ég
held hún þurfi mjög á andlitslyftingu að
halda og endurvinna það traust sem hún hefur
glatað.“
— Væri möguleiki að gera það ineð nýjum
mönnum úr sömu flokkum inn í stjórnina eða
með því að núverandi ráðherrar skipti um
ráðuneyti?
„Mennirnir eru jú mikilvægir, en ég held
samt að þegar traustið vantar sé sama hvaða
menn eru í hvaða stóli. Mér finnst traustið al-
gjörlega hal'a horfið núna. Okkur er t.d. borið
á brýn að við stöndum í stjórnarmyndunar-
viðræðum, — af sjálfum forsætisráðherra.
Okkur er sagt að þetta sé hókus pókus sem við
erum að l'ást við.“
— Erum við ekki enn og aftur koinnir að
því að aðalveikleiki ríkisstjórnarinnar er verk-
stjórnin, forystuleysið?
„Vitanlega er verkstjórn langstærsta hlut-
verk l'orsætisráðherra. Samstarf okkar Þor-
steins var gott í síðustu ríkisstjórn og ég kveið
því engu að hann yrði forsætisráðherra. Það
kann að vera að hann hal'i óheilan flokk á bak
við sig. Sumir segja að Sjálfstæðisflokkurinn
sé tvíhöfða þurs, þ.e. annars vegar l'rjáls-
hyggjumenn og hins vegar menn sem eru
miklu nær miðjunni. Sem betur ler hef égekki
þetta vandamál hjá mér. Það kann að valda
Þorsteini erfiðleikum. En það er alveg rétt að
verkstjórnin er aðalverk forsætisráðherra;
tala við hina ráðherrana, fá inn hugmyndir,
halda mönnum við efnið og kalla ráðherrana
á hvalbeinið þegar blæs á móti. Ég held að
það hefði þurft að vera miklu meira al' slíkum
persónulegum viðræðum í þessari ríkisstjórn.
En ég vil taka það skýrt l'ram að ég er alls ekki
að deila á Þorstein persónulega. Mér er ekki
vel við það og held, satt best að segja, að hann
hafi átt mjög erfitt með baklandið hjá sér.“
— Má ekki segja að þið séuð búnir að gef-
ast upp?
„Ég sagði víst fyrir skömmu að mín þolin-
mæði væri þrotin. Ég get ekki verið að taka
það til baka. Mér finnst ég reyndar aldrei hafa
gengið í gegnum jafnsorglega tíma í stjórn-
málum og síðustu vikurnar. Það er alveg
ljóst.“
— Það þarf sem sagt kraftaverk þennan
sólarhring ef stjórnin á að geta haldiö áfram?
„Við skulum vona að kraftaverkin gerist
enn.“ ■
KRISTJÁN
ÞORVALDSSON