Pressan - 10.11.1988, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 10. nóvember 1988
SAMBANDID
FÓRNAR SUÐURNESJUNUM
Steingrímur Hermannsson í úlfakreppu
Forsætisráðherra með
kjördæminu gegn Sambandinu
Steingrímur Hermanns-
son forsætisráöherra er í
miklum vanda staddur í
þessu máli. Hann hefurverið
niöurlægöur af meirihluta
stjórnar byggðasjóðs. Eftir
að hann hafði persónulega
farið fram á við stjórnina að
hún frestaði ákvörðun sinni í
málinu — og að auki skrifað
undir bréf af hálfu þing-
manna kjördæmisins sama
efnis — reyndi hann að beita
áhrifum slnum innan sam-
vinnuhreyfingarinnar en lík-
legast árangurslaust. Vilji
hans í þessu máli hefur því
verið hunsaður og að auki
neitaði stjórn HK að taka til-
lit til beiðni þingmanna
Reykjaneskjördæmis um að
hún frestaði sölunni um þrjár
vikur. Hann er klemmdur
milli hagsmuna kjördæmis
slns og gífurlegrar pressu
þaðan og svo vilja Sam-
bandsins í málinu. Að auki
hafa hans eigin flokksmenn I
stjórn Byggðastofnunar
Niðurlægöur af Byggðastofnun
og Sambandinu.
gengio þvert á óskir hans
þess efnis að afgreiðslunni
yrði frestað svo svigrúm
gæfist til að skoða málið.
Það er því ekki að ófyrirsynju
sem Steingrímur hefur látið
hafa eftir sér að það þurfi að
endurskoða Byggðastofnun.
Karl Steinar Guðnason alþingismaður
Ruddaleg afgreiðsla byggðasjóðs
„Þetta er ótrúlega rudda-
leg afgreiðsla af hálfu
byggðasjóðs og sýnir hug
manna til hagsmuna-Suður-
nesjanna og þeirra sem þar
búa. Við þessa afgreiðslu
verðurekki unað. Við munum
stefna að því með öllum ráð-
um að halda þessum kvótum
hér á svæðinu og getum alls
ekki unað því að þetta sé frá
okkurtekið. Þaðerenginn að
fara fram á að peningar séu
lagðir i þetta að öllu
óbreyttu, enda berjumst við
ekki fyrir óbreyttu fyrirkomu-
lagi. Hjá okkur ráða einungis
kvótasjónarmiðin ferðinni.
Að þau haldist í okkar heima-
byggð.“
„Við þessa atgreiðslu verður
ekki unað,“ segir Karl Steinar og
telur að hagsmunir Suðurnesja
hafi verið gróflega fyrir borð
bornir.
skuldbreytingar sem áður er sagt
frá varð ekki við neitt ráðið. Allt féð
brann upp á einu ári. Rekstrarstaða
fyrirtækisins varð mjög erfið og
Ijóst að ef ekkert yrði að gert yrði
fyrirtækið að öllum líkindum
gjaldþrota um áramótin næstkom-
andi.
SÖLUHUGMYNDIR
STJDRNAR HK
Þegar svo var komið fór stjórn
hraðfrystihússins að viðra þær hug-
myndir sínar sem síðan hafa orðið
að veruleika, þ.e. að skipta á togur-
um félagsins fyrir togara að norð-
an, Drangey. Ljóst þótti að rekstur
fyrirtækisins gæti ekki gengið að
öllu óbreyttu og því komu þessar
hugmyndir upp. Ástæðan er ein-
föld. Drangey er frystiskip að hálfu
og ísfiskskip að hálfu sem breyta
má í frystiskip, að vísu með nokkr-
um tilkostnaði, en ljóst þótti að
nokkurt reiðufé myndi fást með
Drangey. Með því yrði hægt að
koma fyrirtækinu á réttan kjöl,
færa vinnsluna á haf út og losna við
umtalsverða kostnaðarliði í landi.
Hjá HK hafa unnið í landi u.þ.b.
100 manns að staðaldri.
Ekki er ljóst hvaða fjárhæðir er
verið að ræða um í milligjöf, en tal-
ið er að kostnaður við að breyta
Drangeynni í fullkominn frystitog-
ara nemi milli 35 og 40 milljónum.
Sem sé sömu upphæð og Skagfirð-
ingar fengu úr byggðasjóði til að
fjármagna kaupin.
Því er svo við að bæta að mjög
deildar meiningar eru um Drangey.
Skipið var lengt fyrir tveimur árum
og tókst ekki betur en svo að skipið
var lengt í öfugan enda, þannig að
vélarrúmið jókst í stað lestarrýmis.
Sumir forsvarsmenn fiskvinnslu-
fyrirtækja á Suðurnesjum hafa
látið hafa eftir sér að Drangey sé
gamalt og úrelt skip sem alltaf hafi
verið vandræði með.
Söluhugmyndir þessar hafa
mætt mikilli andstöðu í Keflavik,
reyndar um öll Suðurnes, en sú and-
staða hefur ekki dugað til. Meðal
annars hefur bæjarstjórn Keflavík-
ur ályktað um málið og beint þeim
tilmælum til HK að ræða við menn
á svæðinu, sem hugsanlega vilja
kaupa annað skipið, til að bjarga
þannig fyrirtækinu frá stöðvun.
Það er því rangt sem m.a. Stefán
Valgeirsson hefur haldið Iram að
Keflavíkurbær hafi sýnt málinu lít-
inn áhuga, enda hefur það komið
fram í samtölum PRESSUNNAR
við Guðfinn Sigurvinsson bæjar-
stjóra að bæjarstjórnin hefur af
þessu máli miklar áhyggjur og vill
gera sitt til að leysa það heima í
héraði.
SAMBANDSFLÉTTAN
Öllum má Ijóst vera að þetta mál
snýst ekki um Hraðfrystihús Kefla-
víkur, atvinnu fólks þar eða neitt
því um líkt. í dag skipta slík hús
nánast engu máli. Það eina sem
skiptir máli er kvóti skipanna og
svo skipin sjálf.
Með öðrum orðum: Til að forða
því að togarar HK verði teknir með
í gjaldþroti fyrirtækisins tryggir
samvinnuhreyfingin sér áframhald-
andi yfirráð yfir skipunum með því
að skáka þeim norður í land. Þar
með fer enginn kvóti út úr fyrirtæk-
inu, færist aðeins til innan þess.
Afkastagetan í landi er alls staðar
fyrir hendi. Það er aðeins kvótinn
sem raunverulega skiptir máli.
Stjórn HK hefur reyndar sent frá
sér fréttatilkynningu þar sem segir
að þetta mál komi SÍS og sam-
vinnuhreyfingunni ekkert við.
Skagfirðingar sjálfir eigi sín fyrir-
tæki, þ.e. Fiskiðju Sauðárkróks og
Útgerðarfélag Skagfirðinga. Þessi
fyrirtæki eru hinsvegar hluti af
frystihúsakeðju SÍS og hagsmunir
þeirra fara saman. Það verður því
að teljast ótrúlegt að SÍS hafi ekki
haft neitt nteð þetta mál að gera,
enda væri ekki annað eðlilegt en
það reyndi að lappa upp á bágan
Ijárhag og stöðu nteð aðgerðum
sem þessunt. Forsætisráðherra
staðfesti auk þess hlut Sambands-
ins í þessu máli með því að kalla til
forsvarsmenn þess og fá þá til að
fresta afgreiðslu málsins.
Sambandið er rekið með gríðar-
Iegum halla og getur því engan veg-
inn haldið HK gangandi, sem
sömuleiðis er rekið með miklum
halla. Með þessari skákun á skipum
losnar SÍS við mjög erfitt fyrirtæki,
HK, fær í þess stað sæmilegt út-
gerðarfyrirtæki sem rekur einn
frystitogara. Að auki bætist u.þ.b.
1.200 tonna kvóti við Keflavíkur-
togarana með því að færa þá norður
í land. Með milligjöfinni frá Skag-
firðingum ætlar HK að borga allar
skuldir sínar og getur þar að auki
haldið áfram starfsemi og hugsan-
Iega skilað einhverjum hagnaði.
A.m.k. er það ætlan stjórnar HK að
breytingin á Drangeynni megi ekki
kosta meira en svo að skipið geti
sjálft staðið undir henni. Með þess-
um hætti haldast öll aflaverðmætin
innan fyrirtækjakeðju Sambands-
ins, kvótinn óskertur, og í staðinn
fyrir að tapa öllu hlutafé sínu i HK,
sem stæði sæmilega traustum fót-
um eftir skipaskiptin, heldur SÍS
sínu og gott betur.
KAUPTILRAUNIR
SUÐURNESJAMANNA
Þegar eftir að söluhugmyndir
HK urðu ljósar fóru menn á Suður-
nesjunum af stað og reyndu að
finna flöt á því að skipin gætu hald-
ist á svæðinu. Gríðarleg kvótasala
hefur átt sér stað frá Suðurnesjum
á siðasta ári, eins og hér hefur
komið fram. Að auki má nefna að
á síðustu fjórum árum hefur skipa-
stóll Suðurnesja minnkað úr 17.000
tonnum í 14.000 tonn á meðan
skipastóll Norðlendinga hefur
stækkað úr 11.000 tonnum í 25.000
tonn.
Eldey, hið eins árs gamla útgerð-
arfélag, sem er sameign Suður-
nesjanna og þeirra sem þar búa, var
eðlilega nefnt til. Enda var það
stofnað með það fyrir augum að
sinna hlutverki sem þessu; að kaupa
skip á svæðinu sem væru til sölu og
halda aflaverðmætunum þar með á
Suðurnesjum. Hugmynd Eldeyjar
með því að kaupa annan togara HK
var að fyrirtækið gerði sjálft út
skipið, en um leið var þeim mögu-
leika haldið opnum að ná samning-
um við HK um að skipið legði hluta
af afla sínum upp í frystihúsinu en
hluta á Fiskmarkaði Suðurnesja.
Eldey hefur hinsvegar frá stofn-
un notið lítillar velvildar í kerfinu
og hefur ónóg fyrirgreiðsla staðið
fyrirtækinu fyrir þrifum það sem af
er. Eldey sótti um 100 milljóna
króna lán til byggðasjóðs til að
kaupa annað skipið, en sú beiðni
fékkst ekki afgreidd. Þótti reyndar
undarleg, en Jón Norðfjörð, stjórn-
arformaður Eldeyjar, sagði að hún
hefði verið sett fram meira til að
gera mönnum ljóst hversu alvarlegt
mál væri hér á ferðinni.
Stjórn byggðasjóðs afgreiddi
hinsvegar beiðni Skagfirðinga um
35 milljóna króna lán til að kaupa
Keflavíkurtogarana. Þingmenn
Reyknesinga skrifuðu byggðasjóði
bréf og fóru þess á leit að afgreiðslu
málsins yrði frestað, en það var ekki
samþykkt. Fulltrúar Framsóknar-
flokksins, Ragnar Arnalds, sem er
þingmaður Norðurlands vestra, og
Stefán Valgeirsson, greiddu at-
kvæði gegn frestun og samþykktu
að lána féð norður í land. Þessi nið-
urstaða er reyndar í samræmi við
aðra fyrirgreiðslu byggðasjóðs við
Eldey, en hún hefur verið afar lítil
og reyndar segja Suðurnesjamenn
að það hafi verið með endemum
hvernig Suðurnesin hafa verið sett
til hliðar í gegnum tíðina af hálfu
sjóðsins. Jón Norðfjörð sagði að
hann teldi að með gjörðum sínum í
þessu máli hefði byggðasjóður
farið út fyrir verksvið sitt og alls
ekki tekið tillit til byggðasjónar-
miða. „Hér er pólitísk fjárveiting á
ferðinni og slíkt gengur ekki í hags-
munamálum sem þessum. Ég vil
taka undir með forsætisráðherra
um að það sé tímabært að endur-
skoða stofnunina og starfshætti
hennar.“
FLEIRI AÐILAR - FLEIRI
TILRAUNIR
En tilraunum Eldeyjar til að fá
skipið var ekki lokið þar með —
samkvæmt heimildum PRESS-
UNNAR reyndi fyrirtækið að
kaupa SÍS út úr HK en fékk neitun
við þvi tilboði. Þá reyndi Eldey að
bjóða fram að gerast meðhluthafi,
en því var einnig neitað. Jón Norð-
fjörð, forstjóri Eldeyjar, vildi
meina að HK væri þrátt fyrir allt
ekki svo illa statt að til þessara ör-
þrifaráða þyrfti að grípa. Hann
taldi möguieika á að reisa fyrirtæk-
ið við ef fleiri kæmu inn sem hlut-
hafar, því það væri fyrst og fremst
skuldastaðan sem væri fyrirtækinu
erfið.
Samkvæmt heimildum PRESS-
UNNAR hafa fleiri hugsað sér til
hreyfings í þessu máli. Fyrirtækið
Valbjörn í Sandgerði hefur sýnt
áhuga á að kaupa annan togarann
og talið er líklegt að formlegt kaup-
tilboð berist af hálfu fyrirtækisins á
næstu dögum, þó svo skipin séu
ekki á söluskrá. Þá má og nefna
fyrirtækið íslenskan gæðafisk í
Njarðvík, sem rekur m.a. frystihús,
en þar á bæ hafa menn sýnt því
áhuga að taka þátt í kaupum á öðru
skipinu. Að sögn Jóns Norðfjörð
myndi Eldey ekki keppa við aðila á
svæðinu um skipið. Þvert á móti
myndi það reyna að styðja við bak-
ið á þeim sem hefðu áhuga á að
eignast annað skipið. Hann sagði
ennfremur að Eldeyjarmenn ynnu
að þessu máli með hagsmuni HK og
svæðisins í huga og þeir væru hreint
ekki sammála SÍS um að verið væri
að gera HK gott með þessum skipa-
skiptum. „Við trúum enn á Iausn,“
bætti.Jón við.
SÁRT ENNI
SUÐURNESJAMANNA
Málið er því afgreitt, að því er
virðist. Skipaskiptin hafa verið
samþykkt. Byggðasjóður mat
mikilvægara að lána Skagfirðing-
um en Suðurnesjamönnum og jafn-
vel ósk forsætisráðherra um frestun
þar til lausn yrði fundin var synjað.
Bæði af Sambandinu og byggða-
sjóði. Byggðasjóður samþykkti
sem sagt að lána einu fyrirtæki
innan frystihúsakeðju Sambands-
ins fé til að kaupa skip annars húss
innan sömu keðju. Væntanlega eru
Sambandsmenn hæstánægðir með
þá fyrirgreiðslu.
Eftir stendur skákun á skipum,
kvótinn helst innan SÍS-fyrirtækja,
gífurlegt verðmætatap Suðurnesja-
manna, um 8.000 tonna kvóti af
ferskum fiski upp úr sjó tapast. Á
móti kemur auðvitað kvóti Drang-
eyjar, en hann fer að sjálfsögðu
ekki til vinnslu í landi. Talið er að
aflaverðmæti Aðalvíkur og Berg-
vikur liggi á bilinu 180—260
milljónir á ári, þannig að hér er um
gífurlegar upphæðir að ræða. Að
auki bætast við þetta 100 atvinnu-
lausir Keflvíkingar. Kvóti tveggja
skipa fer frá Keflavík og í staðinn
kemur eitt skip með einn kvóta.
Verðmunurinn á þessu fer til að
greiða niður skuldir HK, sem gerir
sér reyndar vonir unt að kaupa skip
innan fárra ára, þegar erfiðasti
hjallinn verður að baki.
Þrátt fyrir tilraunir Steingríms og
annarra þingmanna Reykjanes-
kjördæmis — raunar allra Suður-
nesjamanna sem vettlingi geta
valdið — virðast hvorki kaupendur
né seljendur geta hugsað sér að
draga kaupmálann til baka, taka
því meira að segja illa að fram-
kvæmd hans verði frestað um fáar
vikur. Það er því fátt sem bendir til
að Keflavíkurtogararnir haldist í
bænum.
Sambandið lék. Suðurnesin
töpuðu. ■