Pressan - 01.12.1988, Blaðsíða 23

Fimmtudagur 1. desember 1988
23
sjúkdómar og fólk
Höfuðverkurinn hans Sigursveins
Eru allir lœknar eins?
Auðvitað eru ekki allir læknar
eins, frekar en allir pípulagningar-
menn eða trésmiðir. Stundum
gleymir fólk þessu og dregur alla
lækna undir einn hatt og alhæfir út
frá reynslu sinni af einhverjum ein-
um. Læknar sjálfir falla iðulega í
þessa gildru og tala um stétt sína
eins og samstæðan sammála hóp,
þar sem allir hugsa og hegða sér
eins. Slíkir menn segja á tyllidög-
um, að læknar verði að standa sam-
an og taka ákveðna afstöðu til til-
tekinna mála. Þegar slíkar ræður
eru fluttar sé ég í hillingum órofa,
samhenta fylkingu lækna sem vinn-
ur einhuga að öllum góðum málum
sem efla heilbrigði, langlífi og góða
líðan. En læknar eru ekki svona
heild heldur ólíkir einstaklingar,
sem stefna að ólikum markmiðum í
lífi og starfi.
Bækur, bíó og
sjónvarp
Læknar í bókmenntum, kvik-
myndum og sjónvarpi eru heldur
ekki eins. Af frægum læknum úr
bókmenntaheiminum má nefna t.d.
dr. Watson, þennan kjánalega og
barnalega aðstoðarmann Sherlocks
Holmes. Annar frægur læknir úr
heimi bókmenntanna er dr. Jekyll,
sem var í stöðugum hlutverkaskipt-
um við herra Hyde. Þeir Watson og
Jekyll voru mjög ólíkir menn. A
sama hátt má tala um læknana úr
heimi sjónvarpsins, drykkfelldu
læknarnir úr MASH eru mjög ólík-
ir lækninum dr. Kimble sem í ótal
sjónvarpsþáttum leitaði í örvinglan
að einhentum morðingja konu
sinnar. Læknarnir úr heimi kvik-
myndanna eru ólíkir, í kúreka-
myndum eru læknarnir annaðhvort
drykkfelldir, svikulir ógæfumenn
eða föðurlegir eldri menn sem allur
bærinn elskar. Læknar raunveru-
leikans eru líka mjög ólíkir og sér-
hæfingin innan læknisfræðinnar
hefur bætt um betur. Beinalæknar
og geðlæknar eru oft ólíkir hver
öðrum. Þá er bæði um ákveðinn
grundvallarmun að ræða á mönn-
um svo og á sérgreinunum. Vegna
þess hversu ólíkir læknar eru geta
menn fengið mismunandi af-
greiðslu á mörgum málum eftir
læknum sem talað er við. Sumir
gefa aldrei ákveðin lyf en aðrir taka
strax upp pennann og skrifa upp á.
ÓTTAR
GUÐMUNDSSON
LÆKNIR
Sigursveinn og
höfuðverkurinn
Sigursveinn K., frændi minn,
hefur verið hjá mörgum Iæknum
um dagana og ég kími alltaf, þegar
hann talar um Iæknastéttina eins og
einn mann. Hann er með óljósan
höfuðverk, sem hann hefur leitað
til Iækna með um árabil. Sigur-
sveinn er stressaður riðvaxinn ýtu-
stjóri á miðjum aldri sem vinnur
alltof mikið. Hann fær alltaf öðru
hvoru mikil höfuðverkjaköst, sem
liggja eins og band eða belti um
höfuðið. Þá leggst hann stundum í
rúmið og vill sig ekki hræra í nokkr-
ar klukkustundir heldur liggur
bölvandi og ragnandi á skítugum
ljósbláum hlýrabol og alltof litlum
gulleitum nærbuxum, étur magnyl
og segist vera að deyja. Ég hef
stundum komið til Sigursveins í
slikum köstum fyrir sakir frænd-
semi, en yfirleitt reynt að vísa hon-
um til einhverra annarra Iækna til
að flækja ekki um of samband okk-
ar sem spilltist mjög þegar ég keypti
af honum vondan bíl hérna um ár-
ið.
Margir lœknar
Þeir eru ófáir læknarnir sem hafa
reynt að lækna Sigursvein. Heimil-
islæknirinn sagði honum strax, að
þetta væri streita og spenna og hann
yrði að hafa hægara um sig, ekki
vinna svona mikið og lifa reglusam-
ara lífi. Hann hefur ekki talað við
heimilislækninn sinn síðan og lýsir
honum alltaf sem „helvitis mjó-
róma fífli og rindli", enda segir eng-
inn hans frænda mínum hvernig
hann á að lifa lífinu. Einhver vinnu-
félagi Sigursveins vísaði honum þá
á ágætan taugasjúkdómalækni. Sá
læknir skoðaði Sigursvein gaum-
gæfilega með tilliti til krafta í útlim-
um, viðbragða og snertiskyns.
Hann sendi hann síðan í heilalínurit
og sneiðmyndatæki. Sigursveinn
misskildi flest sem þessi læknir
Vopnafjarðarstjörnur
Fleiri frægir frá
Vopnafirði
en Linda
Á Vopnafirði, fiskiþorpi á
norðausturhorni landsins,
bjuggu fyrir réttu ári 932
manns, 435 konur og sextfu
og tveimur fleiri karlar. Svo
sem enginn smástaöur leng-
ur, en mörg byggðarlög
landsins státa þó af talsvert
fleiri ibúum.
Hins vegar á Vopnafjörður
fleira af þekktu fólki en
margt stærra byggóarlagið á
landinu. Fyrst skal þar fræga
telja Fröken heim 1988,
Lindu Pétursdóttur. Hún er
reyndar ekki innfædd. Hús-
víkingar gera einnig tilkall til
hennar. En áVopnafiröi hefur
hún búið síðustu ár. Og telst
þvl með Vopnfirðingum. Rétt
eins og við teljum á góðri
stund Sovétmanninn Vlad-
imir Ashkenazy til íslend-
inga.
Tveir kunnir tónlistarmenn
komafráVopnafirði. Annarer
söngvarinn og bassaleikar-
inn Pálmi Gunnarsson. Hinn
heitir Nikulás Róbertsson.
Hann lék með mörgum
þekktustu dægurhljómsveit-
um landsinsog hefurað und-
anförnu spilað á dansiböll-
um víða um land með hljóm-
sveit Birgis Gunnlaugsson-
ar.
Allnokkrir gengnir lista-
menn voru fæddir á Vopna-
firði. Þar má nefna Gunnar
Gunnarsson rithöfund og
einnig minnti viðmælanda
Pressunnarað Björgvin Guö-
mundsson tónskáld væri
þaðan. Kristján Fjallaskáld
var hins vegar aðfluttur, eins
og Linda, og bjó síöustu ár
ævi sinnar á Vopnafirði. ■
- Á.T.
sagði, enda lýsti hann honum sem
„stamandi bjána“. Sigursveinn fékk
þá flugu hjá þessum lækni að hann
væri með heilaæxli eða eitthvað
þaðan af verra. Niðurstöður allra
rannsóknanna voru eðlilegar og
læknirinn sagði Sigursveini það.
Hann brást þá ókvæða við og
fannst helvíti hart, að enn einn
læknirinn segði, að hann væri
stressaður og spenntur. Upp úr
þessu fór hann til lyflæknis sem
sendi hann í hjartarit og lungna-
mynd. Sigursveinn var hrifnari af
þessum lækni en hinurn tveimur,
enda minntist hann ekki á stress eða
vinnuálag en sagði Sigursveini að
hann hefði eðlilegt hjarta og blóð-
þrýsting eins og ungbarn. Sigur-
sveinn varð glaður við þessar fréttir
en jafnnær hvað höfuðverkinn
varðaði.
Beinalœknirinn og
hálsiiðirnir
Hann fór næst til beinalæknis
vegna þess að einhver hafði lesið
um það í dönsku kvennablaði, að
húsmóðirin Rigmor Jeppesen i
Næstved á Sjálandi hefði verið með
stöðugan höfuðverk eins og Sigur-
sveinn, en fengið sig alveg góða eftir
að upp komst að einhverjir hálsliðir
ýttu á taugabúnt í hálsinum. Beina-
læknirinn skoðaði Sigursvein
gaumgæfilega og sagðist ætla að
taka myndir af hálsliðunum og öxl-
unum. Honum fannst beinalæknir-
inn hinn besti drengur og sagði
hann eins og einn af strákunum á
ýtunum bæði í orði og æði, fljótur
til verka og ekkert hangs. Svona
„no-nonsence-maður“, sagði hann.
Myndatakan sýndi einhverjar smá-
breytingar á hálsliðum og beina-
læknirinn sagði að kannski væru
verkir Sigursveins þeirra vegna.
Hann gaf honum vöðvaslakandi lyf
sem hétu Norgesic og svo kvöddust
þeir með virktum. Sigursveini batn-
aði ekkert af Norgesicinu svo hann
hélt áfram að leita lækna. Einn
vinnufélaganna sagði honum að
fara til geðlæknis og gerði hann það
eftir ákveðið þóf. Hann kom af
báðir foreldrar væru útivinnandi án
þess að láta neitt áþreifanlegt koma
í staðinn.
Það er því ekki hægt að lita á
hverl cinstakt tilvik fyrir sig, og
segja kannski: „Stjúpi þessarar
stelpu reyndi að nauðga henni;
þessi strákur var lagður i einelti í
skóla,“ — og halda að vandamál
þessa fólks sé þar með útskýrt og á
góðri leið með að leysast. En það er
einmitt það sem Sigurður gerir.
Og hjálparstofnanir hafa alltof
þröngt starfssvið og lélega aðstöðu
til að geta gegnt hlutverki sínu sem
skyldi. Það væri því ekki nóg að
bæta við „Unglingahúsi i miðbæn-
um“ eða jafnvel að „huga mun
betur að forvarnarstarfi“. Það þarf
að endurskipuleggja alla starfsem-
ina frá grunni.
Bók Sigurðar er sem sé ábótavant
að því leyti að hann tekur ekki alveg
réttan pól í hæðina, skortir heildar-
sýn og þann skilning sem þarf til að
geta sagt frá reynslu hirtna 10 ung-
menna af fullri innlifun. Bókin er
Iíka illa skipulögð, sérstaklega síð-
ari hlutinn. En að suntu leyti er hún
ágæt: fagmannlega skrifuð, þótt
sums staðar séu hnökrar eins og
gengur. Þrátt fyrir allt er hún því
þess virði að lesa hana. Þetta er
traust blaðamennska, eins konar
greinaflokkur á bók, sent öðlast
gildi fyrir það helst að fjall'a unt al-
varlegt og áhugavert málefni sem á
að koma okkur öllum við.
bækur
Fagra veröld
Sigurður Á. Friðþjófsson:
Islenskir ulangarðsunglingar.
Vilnisburður úr samtimanum.
Reykjavík, Forlagið, 1988. 160 bls.
„Bók þessi," segir höfundur í
lokaorðum, „fjallar að mestu um
unglinga sem af einni eða annarri
ástæðu hafa kiknað undan álag-
inu... farið of geyst, ætt áfram... þar
til þau voru kontin inn í blindgötu
sjálfseyðingarinnar...
Ýmislegt er gert til að hjálpa þess-
um unglingum. Margir hafa unnið
fórnfúst starf við þessi mál og gera
enn. Samt má alltaf gera betur. Það
vantar tilfinnanlega Unglingahús í
miðbæinn [og] meðferðarheimili
fyrir þá sem eru verst staddir. Einn-
ig þyrfti að huga mun betur að for-
varnarstarfi." (Bls. 157).
Þetta er sú niðurstaða sem Sig-
urður kemst að, og þetta er það við-
horf sem hann hefur til grundvallar
við samningu bókarinnar. En þetta
viðhorf er villandi, ef ekki beiniínis
rangt.
Samkvæmt þessu viðhorfi
„kikna“ unglingarnir, þeir eru
„ekki nógu sterkir". Þeir „fara of
geyst“, æða áfram“ — og eru því
„of óþolinmóðir“ eða „blindir“.
Þeir lenda í „blindgötu sjálfseyð-
ingar“ — geta sem sagt að mestu
sjálfum sér um kennt.
En þjóðfélagið er miskunnsamt.
Það sér um unglingana eftir bestu
getu, reynir sitt besta til að hjálpa
BALDURA. /í^
KRISTINSSON #
þeint — og það skipulag sem haft er
á hjálpinni er í grundvallaratriðum
gott. Líkaminn sjálfur er fullkom-
lega heilbrigður. Hins vegar mætti
bæta á hann nýjum útlimum:
„Unglingahúsi í miðbænum",
„meðferðarheimili“ og „betra lör-
varnarstarfi“.
Við lokum þá bókinni ánægð.
Aumingja unglingarnir að vera
svona heimskir. Reynsluleysi, Itugs-
um við, og hormónatruflanir. En
allt er víst gert til að hjálpa þessum
ólánsömu ungmennum og koma
þeini á réttan kjöl. Allt er gott og
verður sífellt betra. Við getum sofið
vært í nótt. Eða hvað?
Unglingar leiðast ekki út í afbrot
og neyslu fíkniefna nerna fyrir það
að þeir þurfa að fylla eitthvert
tómarúm innra með sér. Ávallt
hefur eitthvað verið um að slíkt
tómarúm myndaðist, — en það er
ekki fyrr en á allraseinustu árum að
þjóðfélagið tók upp á því að fjölda-
framleiða það eins og allt annað,
með því einu að krefjast þess að
þeim fundi hinn reiðasti og talaði
hraklega um geðlækninn, sem
hafði reynt að ræða við hann urn
streitu og álag eins og heimilislækn-
irinn. Sigursveinn fór svo til hnykk-
læknis sem hnykkti honum til og
lagaðist hann eitthvað við það um
skamman tíma.
Fermingarveisla og
höfuðverkir
Sigursveinn hefur ennþá höfuð-
verk, sem hefur í sjálfu sér ekkert
lagast. Við hittumst í fermingar-
veislu hjá einni frænku okkar fyrir
nokkru. Við fengunt okkur báðir
mat á bláleita diska af lallegu hlað-
borði. Á diskum beggja ægði sant-
an því sem á hlaðborðinu var.
Þannig blandaði Sigursveinn sam-
an á einn disk graflaxi og „róst-
bíffi“ með remúlaði og kartöllu-
salati og smellti síðan heitum kjöt-
rétti yfir allt saman. Við sátum svo
hvor með sinn disk á litlum, óstöð-
ugunt tekkbökkum á hnjánunt og
borðuðum. — Hvað heldurðu að sé
að mér frændi? spurði Sigursveinn,
liann veit ekkert um þetta læknir-
inn. — Hvaða lækni ertu núna að
meina? spurði ég. — Æ, þeir eru all-
ir eins þessir andskotar, sagði Sig-
ursveinn, þeir eru allir að segja mér
sama hlutinn en hver á sinn liátt, að
ég sé alltof stressaður og kannski
hálfmóðursjúkur. — Það er einmitt
það sem er að þér, þú ert alltol'
stressaður og hálfmóðursjúkur,
sagði ég, minnkaðu við þig vinn-
una, hættu að drekka og reykja og
larðu að hlaupa nokkrum sinnum í
viku og hættu að tala við lækna og
þú verður eins og nýr maður. — Já,
kannski maður geri þelta, sagði
Sigursveinn og stakk upp í sig væn-
um bita af skinku sem hann hafði
makað i graflaxsósu. — Annars á
ég tíma hjá nýjum sérfræðingi, sem
var að koma til landsins í fyrra og
læknaði alveg mömmu eins gaurs-
ins sem vinnur með mér. — Fáum
okkur meira, sagði ég, ég nenni ekki
að tala við þig um höluðverk fram-
ar, hvað segirðu um að við laum
okkur kryddsíld út á hangikjötið?
— Er það gott við höfuðverk?
spurði Sigursveinn og saman geng-
um viðað fermingarhlaðborðinu.B