Pressan - 01.12.1988, Blaðsíða 29

Fimmtudagur 1. desember 1588
ssor 'iaHmAs^h t 'iup.KhutmmM
ao29
leikhús
Djarft og spennandi
Þjódleikluísid:
Siór og sindr
eftir Botlw Strauss
Þýðing: Hafliði Arngritnsson
Leiktnynd og btíningar: Grétar
Reynisson
Aðstoð við hann: Ása Björk Ólafs-
dóttir
Tónlisl: Hjúhnar H. Ragnarsson
Lýsing: Ásnntndiir Karlsson
Val Þjóðleikhússins á þessu leik-
verki þýska höfundarins Botho
Strauss er djarft og spennandi. Það
er þvi sárt til þess að vita, að stjórn
leikhússins skyldi ekki bera gæfu til
að standa af stolti að kynningu
verksins heldur glopra út úr sér
gróusögum um lengd og leiðindi,
fyrir hverjum alls engan fót er hægt
að finna í ágætlega lukkaðri svið-
setningu þess. Leikritið er ágengt og
bráðskemmtilegt og frammistaða
þeirra, sem þar hafa lagt hönd á
plóginn, mjög til sóma.
Stór og smár er safn laustengdra
þátta, mislangra og misfjölmennra.
Allir eiga þeir Lottu sameiginlega
— unga konu „á ferð um velferðar-
þjóðfélag nútímans". Hún er öðru
l'remur likamning tilfinninga og
viðhorfa, sem rúmast illa í vistar-
verum vestrænna „allsnægta".
Lotta er barnsleg og hlý, jákvæð og
kærleiksrík, lætur stjórnast af til-
finningum fremur en rökhyggju og
kann naumast að umgangast kerfi
og kaldrana. Leikurinn hefst þar
sem Lotta er stödd í Marokkó í hóp-
ferðalagi — tákngerð hópferð
okkar eftir lífsleiðinni og hótelið,
sern hún er stödd á, sjálft Hótel
Jörð. Lotta er ein í svipinn og dund-
ar sér við að hlusta á og endursegja
áhorfendum samtal tveggja karla
jafnframt því sem hún „fílósóf-
erar“ um tilveru sína. Síðan rekur
liver þátturinn annan: Lotta hálf
inn um glugga hjá ókunnugunt
hjónum. Lotta þvælist inn i fjöl-
býlishús í leit að eiginmanni sem
reynist hal'a svikið hana. Lotta að
reyna að ná sambandi við gamla
vinkonu í gegnum dyrasíma, Lotta
í heimsókn hjá bróður sínum og
tengdafólki hans..., o.s.frv. Verkið
er mjög „kaotískt" uppbyggt, geng-
ur í rykkjum og skrykkjum, Lotta
er stundum sú sem hrindir af stað
þættinum, stundum ekki. Þessi
bygging vísar eflaust til byggingar
raunverunnar sjálfrar, sem vissu-
lega rennur ekki áfram í samræmdu
öldufalli. Mér þótti verkið mjög
þýskt i því að vera afar nákvæmt og
útlistunarsamt og með tilvisunum i
þýska sögu og menningu. Dæmi um
slikt er tengdafaðir Lottu, karl af
þeirri kynslóð, sem stóð að upp-
byggingu þýska velferðarríkisins
eftir strið, faðir barna sem bera
sektarbyrðar stríðsins og dugnað
foreldranna á bakinu. Annað dæmi
er gömlu hjónin með skyggni-
myndasýninguna — óborganleg
sena hverjum þeim, sem hefur notið
þessarar algengu heimboða-
skemmtunar með þýskum! í þeim
sama þætti bregður líka fyrir full-
trúa erlenda vinnuaflsins, Júgó-
slava, sem gerður er að kjána á
þann hátt, sem útlendingar þurfa
að líða undan í heimalandi Strauss
og sjálfsagt víðar. Þannig bregður
Strauss upp mörgum myndum, al'ar
óvægnum, í garð landa sinna, þótt
honum takist líka svo sannarlega að
koma við kaunin á fleirum.
Alls geymir verkið á milli 30 og
40 hlutverk, mismunandi stór, og
eru þau leikin af 12 leikurum. Lottu
leikur Anna Kristín Arngrímsdótt-
ir. Mér þótti henni takast firnavel
að holdgera eiginleika ferðamanns-
ins í „táradalnum". í löngu einleiks-
atriði í l'yrsta þættinum Ieggur hún
línurnar á mjög léttan og leikandi
hátt; heldur athyglinni óskertri með
því að leika á líkama óg rödd alein
á sviðinu og yfirgefin al’ ööru en
hvítu tjaldi og fínni lýsingu. Anna
Kristín er jafnfalleg og þær tilfinn-
ingar, sem hún líkamnar, sposk og
sorgmædd í senn. Þó var ég ósátt
við tök hennar á einleiknum í
„Skökku núnieri", þar sem mér
fannst vanta á stígandi og einhvern
veginn hefur glutrast niður í huga
mínum innihald þeirrar senu. E.t.v.
er þar Iíka um að kenna staðsetn-
ingu hennar svo og leikbúnaði. En
í það heila séð held ég að l'rammi-
staða Önnu Kristínar hljóti að vera
sigur leikkonunnar.
Eins og gel'ur að skilja er það
ekkert grín fyrir leikara að fá eins fá
inngrip, og verða vill í stuttum þátt-
um, til þess að draga skýrar línur
persónu. Nokkrar hreyfingar og
fáar setningar jafnvel — og svo
gervi og sviðsbúnað til stuðnings.
Hlutverkin eru þó mörg þess eðlis
að vera skýrt staðlaðar týpur sem
þegar eiga sér ramma í huga áhorf-
andans og að því leytinu þakklát.
En það fer auðvitað ekki hjá því að
sumum leikurum gengur betur en
öðrum í svo stórum og ólíkum hópi.
Reyndustu leikarar stóra sviðsins
hafa sjálfsagt forskot sem enda
sýndi sig. Þannig tókst Arnari
Jónssyni ákaflega vel að gera sér
mat úr sínum verkefnum, einkum
þó í hlutverki bróður Lottu. Krist-
björg Kjeld þótti mérdásamleg sem
eiginkona fulla Tyrkjans og
skemmtilega ógeðsleg en samt
brjóstumkennanleg sem dópisti.
Sigurður Skúlason í hlutverki
manns í hermannaúlpu (?) í stoppu-
stöðvarsenunni var frábær, einkum
framan af, og sá þáttur allur með
þeim betri á sýningunni. Árni
Tryggvason, Guðrún Stephensen og
Róbert Arnfinnsson „bregðast
ekki“ heldur og hef ég þá nefnt alla
gamalkunna þjóðleikara (maður er
dauðhrædædur að gleyma ein-
hverjum hafandi paufast út á það
hála svell að nefna alla með um-
sögnl). Tveir leikarar koma nú i
fyrsta skipti fram á sviði Þjóðleik-
hússins, þau María Sigurðardóttir
og Árni Pétur Guðjónsson. María
hefur fyrir löngu sannað ágæti sitt
og ég er að gera mér vonir um að fá
bráðum að sjá hana í veigamiklu
hlutverki á stóra sviðinu. Árni
Pétur hel'ur með höndum þrjú til-
tölulega stór hlutverk auk nokkurra
örsmárra og tekst þar misvel upp.
Rannsóknarmaðurinn læddi að
honum gervi, sem liann réð mjög
vel við. Strax í annarri senu leikur
hann eiginmann sofandi og síðan
vaknandi konu. Um kann að vera
kennandi leikstjórn — í því atriði
fannst mér Itann aldrei veta maður-
inn sem hefur vakað til að horl'a á
og velta fyrir sér eiginkonu sinni. í
fantagóðum þætti sem ber heitið
„Lesið fyrir“ leikur Árni Pétur
kerfishnýttan embættismann sem
þarf að bregðast við eiginleikum
Lottu. Þar þótti mér þurfa að
skerpa andstæður, — Árni Pétur
ekki nægilega kerfislegur, ég lield
vegna þess að honum verður á að
lletja setningarnar út í lok þeirra og
auk þess er framsögn hans ákaflega
mjúk. í þeirri senu setn áður var
getið, um sofandi og vaknandi
konu, leikur Guðlaug María
Bjarnadóttir eiginkonuna, sem er
svo upptekin al' útliti sinu að hún
jafnvel sefur hjá þvi. Guðlaug
María hefur til að bera glæsileik
sem hentar vel hlutverkinu en mér
þótti hún ofbeita röddinni og gerast
of „hysterísk". Bryndís Petra
Bragadóttir og Ellert A. lngimund-
arson fara með heldur smærri hlut-
verk og verða olurlítið undir. Þó
þótti mér Bryndís Petra vel al'ger-
andi sem kona í kjól hnepptum upp
i háls.
Um verk Grétars Reynissonar
sem hönnuðar leikmyndar og bún-
inga er allt ágætt að segja. Stundum
var leikmyndin þó beinlínis l'yrir.
Þannig þótti mér hugmyndin að
Tíu herbergjum l'in, en drátturinn
frant og til baka með kytrurnar
leiðigjarn. í þættinum „Fjölskyld-
an~~r garðinum“ var hreyfanleg
stytta með Ijósum, hvers tilgang ég
skildi ekki og fannst dreil'a athygl-
inni. Og eitthvað var rangt við að
dæla reyk yfir fremstu bekki áhorf-
endasalarins í þætiinum „Skakkt
núrner". Þegar loks kom að sjállu
atriðinu var reykurinn kominn út í
sal og tilgangurinn ekki klár. Tón-
list er el'tir Hjálmar H. Ragnarsson
og þótti mér Itún lalla vel að efninu
og vera lálleg, en efnið ekki nýta sér
hana jafnvel. í leikskrá stendur að
tónlisl fyrstu senu el'tir hlé sé:
„Langi Seli og skuggarnir" og von-
andi et' þaö ekki verk ellir Hjálmar,
en svo er þó að skilja nema tnaður
viti annað!
Þrátt fyrir svona aöfinnslur
finnst mér rétt að ítreka ágæti sýn-
ingarinnar og bera lof á leik-
stjórann sjálfan, Guðjón P. Peder-
sen. Hann hel'ur staðið djarflega að
verki, lagt mikla rækt vitS heildaryf-
irbragð. Það sem kannski vantar á
er nostur viö það smáa svo sem
handahreyl'ingar og blæbrigði
raddanna, sem inér þólti of olt
spenna sig um of. Hógvær leikur
t.d. Sigiirðar Skúlasonar i stoppu-
stöðvarsenu varð áberandi fallegur
við hlið æsings, sem sttmdum gætti
annars staðar.
Mjög erlitt er aö segja nokkuð
um þýðingu án þess að hala lesið
verkið á frummálinu, sem ég hef
ckki gert. Hins vcgar virtist texlinn
lara lipurlega i munni og ekki að
heyra ambögur eða þýskan brag á
setningum, svo ég hcld mér sé
óhætt að segja að þar hali allt verið
með lelldu.
í Iréttatilkyimingu Þjóðleikhúss-
ins um þessa sýningu segir m.a.:
„Verkið verður til cftir að lálsýnir
68-kynslóðarinnar höfðu brugðist i
Vestur-Þýskalandi, í þýska haust-
inu. Þaðgerist í riki, þar scm lágrar
hugsjónir lá ekki hljómgrunn en
hamrað er á frelsi einstaklingsins
um leið og þetta frclsi er múrað
kerfisbundiö inni og cinstaklingur-
inn metinn eftir notagildi og starl'i í
þágu þjóðlélagsins." — Undir
þetta má taka. Þó get ég ckki á ntér
setið að bæta við að það sem segja
má að hal i tekið við af hugmyndum
hinnar svokölluðu 68-kynslóðar,
svo sem cins og hrcyfing græningja
og kvennahreyfingarnar, berst enn-
þá Lottu-baráttu við rökhyggju og
kaldranalega lestu kerfisins. Það er
áreiðanlegaekki tilviljun að Strauss
notar konu í þcssu verki lil að
líkanma hugsjónirnar, sem ekki lá
inni i lílsblokkinni! ■
dagbókin
hennar
Kcera dagbók.
Ég er alveg ógeðslega áhyggju-
full. Ég er nefnilega skíthrædd um
að ég sé að þroskast! En ef það er
eitthvað, sem ég get ekki hugsað
mér, þá er það að verða fullorðin og
„ábyrg“.
Þessar áhyggjur helltust yfir mig
um helgina, þegar ég heyrði sjálfa
mig segja í símann við Bellu vin-
konu, að ég ætlaði ekki á diskóið
með henni af því að ég væri líklega
að fá kvef. Ég meina það... Það var
eins og það væri einhver allt önnur
manneskja, sem væri að tala. Síðan
hvenær hef ég látið kvefpest —
hvað þá kvef, sem ekki er almenni-
lega komið í mig — stoppa það að
ég fari út með vinkonum mínum?!
Aldrei nokkurn tímann! Þetta er
því greinilega mjög alvarlegt tilfelli
af fullorðinsveiki.
Mamma sagði líka um daginn að
það væri bráðum hægt að fara að
tala við mig „eins og manneskju".
Það var, þegar ég blandaði mér inn
í rifrildið á miili hennar og pabba
um verkalýðskallana, sem voru að
halda einhvern rosa fund. Mamma
sagði, að það væri eiginlega ekkert
alvöru verkafólk á fundinum (eða
ráðstefnunni eða hvað þetta var
nú), heldur eintómt sprenglært og
moldrikt háskólafólk. Það vildi
endilega stjórna fólkinu með lélegu
launin og semdi svo alltaf um
algjört skítakaup, sem það fengist
sjálft aldrei í lífinu til að vinna fyrir.
Hún sagði, að þetta væru allt menn
með ráðherralaun, sem vissu ekkert
í sinn haus.
Pabbi var sko ekki sammála
þessu, maður. Hann sagði, að
mamma einfaldaði alltaf hlutina of
mikið og væri svo sleggjudómhörð,
en ég var eiginlega sammála henni.
(Þess vegna fannst henni ég líklega
vera að verða ,,manneskja“.) Ég er
sko fyrir löngu búin að fatta að
verkalýðskallarnir eru bara stjórn-
málamenn, sem eru að þykjast vera
voða góðir vinir fátæka fólksins.
Þeir eru allir svona „útsendarar"
(eða þannig) frá sínum flokki til að
passa að fóíkið fari ekki í verkföll
og eyðileggi fyrir stjórninni, sem
vill að alíir haldi áfram að vinna
fyrir helling af peningum svo þeir
geti eytt meiru og borgað sjálfum
sér hærri laun. Þetta er nefnilega
svo ofboðslega rotið þjóðfélag.
Hún mamma segir það!
Bless, Dúlla.
VALGEIR OG
BÍTLAVINIRNIR
íkvöld, fimmtudagskvöld, heldur Bítlavina-
félagið tónleika á Hótel Borg. Þar verður farið
yfir nýju plötuna þeirra, 12 íslensk bítlalög,
með tHheyrandi glensi eins og þeirra er von og
vísa. Fram koma á tónleikunum tveir „gamlir“
bítlasöngvarar sem voru upp á sitt besta í
kringum 1970, Jónar R. Jónsson og Stefán
Eggertsson; Jónas söng með Flowers og Nátt-
úru en Stefán með Töturum. Borgin verður
opnuð klukkan 21.30.
Á sunnudaginn, 4. des., kl. 21.00 verða í
óperunni tónleikar með Valgeiri Guðjónssyni.
Þar kynnir Valgeir efni af plötu sinni Góðum
íslendingum, sem kemur út í dag. Með Valgeiri
verða toppmenn á stnu sviði.
ROKKPRESSAN
T O P P FIMMTÁN
1. (2) COCKTAIL............................ÚR KVIKMYND
2. ( 4 ) RATTLE AND HUM...........................U2
3. (—) NOW 13 .........................ÝMSIR FLYTJENDUR
4. (—) SÍÐAN SKEIN SÓL.................SÍÐAN SKEIN SÓL
5. (3) SERBIAN FLOWER..........................BUBBI
6. (1 ) 12 ÍSLENSK BÍTLALÖG........ BÍTLAVINAFÉLAGIÐ
7. (5) SUNSHINE ON LEITH ................PROCLAIMERS
8. (12) VOLUME ONE...............THE TRAVELLING WILBURYS
9. (15) REM....................................GREEN
10. (9) UB—40..................................UB—40
11. (6) ANOTHER RETURN ........................ARTCH
12. (10) MONEY FOR NOTHING.................DIRE STRAITS
13. ( 8 ) BUSTER...........................ÚR KVIKMYND
14. (—) DAGAR......................EYJÓLFUR KRISTJÁNSSON
15. (7) YUMMI YUMMI .......................KIM L.ARSEN
Listinn er byggður á smásölu úr verslunum Steina hf., Skifunnar og Grammsins.