Pressan - 31.08.1989, Blaðsíða 19

Fimmtudagur 31. ágúst 1989
19
Viðtal við Gísla Guðmundsson sjómann,
sem varð blindur fyrir rúmum fjórum órum
LEIÐIST EINIIM
í MYRKRINU
,,Eg missti sjónina fyrir fjórum og
hálfu ári, þegar ég uar sjómadur á
fraktskipi. Einn félagi minn kom um
borö med spíra og ég álpadist til ad
drekka hann. Eftir u.þ.b. 36 tíma uar
ég orðinn ueikur.
Þetta byrjaöi med þyngslum fyrir
brjóstinu og ég hélt ad ég uœri kom-
inn meö lungnabólgu eða bara bú-
inn að reykja of mikið. Eg fór út ú
dekk til að fú mér ferskt loft, en llð-
anin uersnaði alltaf. Brútt kom í Ijós
að þetta uar eitthuað allt annað en
lungnabólga, sjónin fór smúm sam-
an minnkandi og ég sagði frú þessu
með spírann. Þú hafði ég uerið ueik-
ur í um tíu klukkustundir og þuí tal-
ið of seint að grípa til eina lœknis-
rúðsins, sem til er þegar menn
drekka tréspíritus. Það er að hella
mann blindfullan af hreinum uín-
anda og halda manni þannig 140 til
50 tíma. Ég uildi þó óska að þetta
hefði uerið reynt í mínu tiluiki, þrútt
fyrir að suona langur tími hafi uerið
liðinn. Bara til að athuga huort það
gerði eitthuert gagn. . .
Eg uar mjög beiskur og bitur út af
þessu fyrsta úrið eftir að ég blindað-
ist, en núna er ég búinn að jafna mig
ú þuí."
Þannig fórust Gísla Guðmunds-
syni orð, þegar blaðamaður hitti
hann í Sjónstöð Blindrafélagsins í
vikunni. Gísla þekkja eflaust margir
í sjón, a.m.k. þeir sem oft eiga leið
um Miklubraut, Hamrahlíð eða
Kringlumýrarbraut. Þar fer hann í
daglegar gönguferðir eða „hring-
inn" sinn, eins og hann kallar leið-
ina.
Gísli missti sjónina um borð í skip-
inu, þó hann sæi þá að vísu stundum
glitta I tærnar á sér. Hann var lagður
inn í sjúkrahús á Bretlandi og dvald-
ist síðan um tveggja mánaða skeið á
spítala í Reykjavík, áður en hann
flutti í hús Blindrafélagsins við
Hamrahlíð. Þar býr Gísli enn og nýt-
ur aðstoðar starfsfólks félagsins við
að aðlagast þeim framandi aðstæð-
um, sem sjónleysið er, en það tekur
langan tima og krefst mikillar þolin-
mæði.
Viðbjóðsleg
tilfinning
Fyrir fjórum árum byrjaði Gísli að
ganga úti með hvíta stafinn, fyrst
með aðstoð Ásgerðar Ólafsdótt-
ur umferliskennara, en síðan upp á
eigin spýtur: „Fyrst hélt ég mig ná-
lægt húsinu, því ég var dauðhrædd-
ur um að villast algjörlega — týnast
bara og verða úti! Það er ekki hægt
að lýsa þessu almennilega fyrir sjá-
andi fólki, en tilfinningin þegar
maður er að byrja að bjarga sér í
myrkrinu... ja, hún er alveg hroða-
leg, skal ég segja þér. Bókstaflega
viðbjóðsleg!
Ég hafði séð svæðið, sem ég var
að ganga um, áður en ég varð blind-
ur og fannst ég alltaf vera að ganga
rétta leið. Samt álpaðist maður
kannski allt í einu út á miðja götu og
fólk þurfti að hlaupa til og henda
manni upp á gangstétt aftur. Ég
gekk lika á Ijósastaura og fékk glóð-
araugu og kúlur á ennið. En maður
hélt bara áfram að reyna og þetta
skánaði með tímanum. Enn í dag
verð ég þó eiginlega að pína mig til
að fara út. Mér gengur að vísu betur
að bjarga mér, en það er erfitt að
hafa ekkert erindi. Ég reyni því að
Þó er ég týndur
Gísli hlustar aðallega á útvarp sér
til dægrastyttirigar, en hann saknar
þess að hafa engan til að ræða við
um það, sem fyrir eyru ber. Þegar ég
spurði hvernig honum hefði gengið
að sætta sig við að fá ekki sjónina
aftur svaraði hann að bragði: „Ég
mun aldrei sætta mig við það!“ Sið-
an bætti hann við: „Maður lærir
hins vegar að lifa með þessu, þó
erfitt sé að kyngja því að hafa gert
sjálfum sér þetta.“ Og hann segist
halda í vonina um að einhvern tím-
ann geri tæknin honum kleift að fá
sjónina aftur, þó það verði jafnvel
ekki fyrr en eftir tíu, tuttugu ár eða
síðar. „Ég heyrði t.d. í fréttum að
það ætti að græða svínaaugu í
Stevie Wonder," sagði hann og hló.
En þó Gísli bregði á leik af og til er
við ótal erfiðleika að etja: „í marg-
menni fer ég inn í skel. Sjáandi fólk
grípur kannski fram í fyrir mér og
síðan fer það að tala sín á milli — og
þá dett ég út. Það er eins og sam-
bandið hafi slitnað. Þau horfa hvert
á annað og þá er ég týndur! Eina
ráðið við þessu er að hækka röddina
og „troða sér” inn í umræðuna, en
þá er maður álitinn frekur og það er
ekki vel liðið."
Eins og áður sagði finnst Gísla
erfitt að láta tímann líða um kvöld
og helgar: „Ég er ekki enn viss um
hvernig best er fyrir mig að lifa líf-
inu... Hvað ég ætti helst að gera.
Flestöll kvöld sit ég bara einn og
hlusta á útvarpið, fer síðan i einn
eða tvo göngutúra — og svo í koju.
Það eru til tvímenningshjól hjá
Blindrafélaginu, en það kostar pen-
inga að kaupa aðstoðarfólk til að
hjóla. Mér hefur líka dottið í hug að
stunda keiluspil, en þar er sama
Ijónið í veginum. Maður þarf að
kaupa sér aðstoðarmann. Það
strandar alls staðar á peningum!
Mig langaði t.d. að nota örorkubæt-
urnar til að fara í fimm mánaða ferð
eldri borgara til Mallorka, en það
var ekki hægt nema ég tæki ein-
hvern sjáandi með mér.“
Gísla vafðist andartak tunga um
tönn, þegar hann var spurður að því
hvers hann saknaði mest frá þeim
dögum, þegar hann hafði sjónina.
En svo kom svarið: „Ég sakna auð-
vitað mest sjónarinnar! En mér
finnst hræðilegt að sjá ekki ensku
knattspyrnuna."
líta á þetta sem líkamsrækt og fer
svona fjóra fimm hringi á hverjum
morgni til að halda mér í góðu
formi.
Ég hef aldrei lent í neinum stór-
vandræðum, þó ég hafi villst út á
götur og inn í garða, en það hefur
alltaf einhver hjálpað mér úr slíkum
ógöngum. Fólkið í hverfinu gefur sig
gjarnan á tal við mig og starfsfólk í
þessum kringumstæðum — t.d. þeg-
ar við ræðum um hringinn, sem
hann gengur oftast í Hlíðunum: „Ég
hef reynt að lengja hann smám sam-
an. Stundum fer ég líka niður á
Miklatún, en það er svo fjári leiðin-
legt að fara það einn. Manni leiðist
óskaplega svona einum I myrkr-
inu. . .“
Gísli hefur mikla ánægju af að að-
EFTIR JÓNÍNU LEÓSDÓTTUR MYND: BJÖRG
stoða menn, sem styttra eru komnir
í þjálfuninni, með því að fara með
þá hringinn sinn. „Það er ólíkt
skemmtilegra að vera með öðrum
en að þvælast einn í myrkrinu," seg-
ir hann. „Á sunnudagsmorgnum
finnst mér ég nú vera einn í heimin-
um. Þá er Reykjavík eins og drauga-
borg. Manni dauðbregður, ef allt í
einu heyrist kannski skrölt í kerru
blaðburðardrengsins. En ég er
reyndar farinn að þekkja hljóðið í
henni."
Gísli hefur búið í húsi Blindrafé-
lagsins frá 1985 í einu herbergi með
aðgang að eldhúsi. Þar eru líka þeir
félagar, sem hann umgengst núna:
„Félagar mínir frá fyrri tíð hafa flest-
ir „týnst", eftir að ég missti sjónina.
Þeir komu fyrst á eftir, en síðan fór
heimsóknunum að fækka. Þeim
finnst eflaust erfiðara að vera með
mér, af því ég þarf alltaf að halda i
höndina á þeim. Þess vegna hafa
þeir fjarlægst mann. . .
Annars getur þetta líka að ein-
hverju leyti verið mér sjálfum að
kenna. Mér finnst erfitt að hringja í
þá, ef þeir skyldu taka því sem ein-
hverri bón. Ég vil ekkert troða mér
inn á fólk.
Þegar ég slæ á þráðinn segja
kunningjarnir: „Ég þarf endilega að
koma bráðum og taka þig út!“ Þetta
fer ekki vel í mig, því það hljómar
eins og ég sé einhver sjúklingur eða
jafnvel hundur, sem á að viðra. Þá
vil ég heldur fara eitthvert á eigin
spýtur! En það kostar leigubíia og
maður hefur ekki efni á þeim. . . Sjá-
andi fólk gerir sér ekki grein fyrir
því hve kostnaðarsamt það er fyrir
blinda að ferðast á milli staða í bæn-
um. Það er ekki nóg að treysta sér til
að vera einn á ferli, þegar maður lif-
ir á örorkubótum og á ekki fyrir
leigubílakostnaði!"
verslununum hérna I kring er líka
mjög elskulegt. Það er verst að vera
á ferli, þegar snjór er yfir öllu. Snjór-
inn er þoka blinda mannsins, því þá
finnur maður ekki kennileitin. Og
hálkan er ekki síður er'fið."
Leiðist í myrkrinu
Gísli horfir á mig, þegar hann tal-
ar, og það er alls ekki hægt að sjá að
augun nýtist honum ekki. Og hann
ber sig vel, þó af og til skíni I biturð
og sorg, eins og eðlilegt er undir