Pressan - 02.11.1989, Page 16

16
Fimmtudagur 2. nóv. 1989
sfúkdómar og fólk
Klæðnaður læknanna, eða á hverju
þekki ég lækninn minn?
Saga afSlysó
Við lágum í heita pottinum, félag-
arnir, um daginn eftir gott hlaup um
Vesturbæinn. Við möruðum í hálfu
kafi og létum höfuðið rétt standa
upp úr og virtum fyrir okkur nokkr-
ar ungar stúlkur í nýju sundfatatísk-
unni á bakkanum. Enginn sagði
neitt, enda búnir af afgreiða öll
helstu málefni dagsins á spekings-
legan hátt. Jarðfræðingurinn í
hópnum hafði nýlokið við að skýra
út Richtera-jarða kjálftamælinn á
algjörlega óskiljanlegan hátt og það
gekk nærri mönnum. Þá rauf einn
þögnina og sagði allt í einu: — Ég
var á slysavarðstofunni um daginn.
— Nú, sögðum við letilega. — Ég
hafði fengið eitthvert aðsvif í vinn-
unni, hélt hann áfram, ég stóð
snöggt upp, sortnaði þá fyrir augum
og hrasaði, og sneri undir mér ökkl-
ann. Nú, þeir fóru með mig beint
upp á slysavarðstofu, og þar fórum
við í afgreiðsluna. Því miður höfð-
um við enga peninga, svo við gátum
ekki borgað, og ég mundi ekki
kennitöluna mína. Stúlkunni í af-
greiðslunni ofbauð þetta en vildi
samt greiða götu okkar. Við biðum
drykklanga stund á biðstofunni og
hiustuðum á drukkinn mann syngja
ömmubæn með Alfreð Clausen. í
miðju laginu brast hann í grát og
sagði snöktandi: — Ég verð að fara
að drífa í því að heimsækja hana
ömmu upp á elliheimili. Mér var síð-
an visað inn á skoðunarherbergi af
fallegri hvítklæddri konu sem
spurði mig, hvert erindið væri. Ég
hélt, að hún væri læknirinn og sagði
henni allt af létta. Hún hlustaði á
mig, skrifaði eitthvað niður, brosti
síðan fallega og sagðist fara og
sækja lækninn. Hún væri hjúkrun-
arfræðingur á deildinni.
Fleiri hvítklœddir
Síðan kom inn ung, barnaleg
stúlka í alveg eins fötum og hin og
fór að spyrja mig sömu spurning-
anna. Mér fannst hún svo ungleg, að
ég hélt hún væri hjúkrunarnemi
eða læknanemi eða gagnfræðingur
í starfskynningu, svo ég spurði var-
færnislega, þegar hún stoppaði
smástund: — Hvenær kemur lækn-
irinn, góða mín? Þá leit hún upp frá
pappirunum sínum og sagði alvar-
lega: — Ég er læknirinn. Ég varð al-
veg eins og kykvendi, en hvernig
átti ég aö vita það. Svo sendi hún
mig í röntgen, kom síðan og rýndi
spekingslega í myndirnar og sagðist
ætla að ná í sérfræðinginn. Eftir
smástund kom inn maður í ibrún-
leitum molskinnsbuxum, brúnum
fótlaga skóm og með slifsi. Yfir
þessu var hann í skítugum slopp.
Mér datt ekki annað í hug en hann
kæmi frá aðalskrifstofunni til að tala
um það við mig að ég hefði ekki
borgaö frammi í afgreiðslu. Ég sagði
honum, að ég kæmi eftir smátíma
með peningana og kennitöluna.
Hann horfði þá á mig sorgbitnum
augum og sgðist vera sérfræöingur
á lyflæknisdeildinni, kominn til að
hlusta á mér hjartað af því ég hefði
fengið þetta aðsvif. Síðan kom sér-
fræðingurinn, sem beðið var eftir,
og vafði einhverju um löppina á
mér. Féiagi minn gerði smáþögn á
þessari sögu og sagði svo: — Heyrðu
Óttar minn, geturðu ekki gefið mér
leiðbeiningar um hvernig maður
þekkir lækninn sinn frá öðrum, allir
sem töluðu við mig voru eins, hvít-
klæddir frá toppi til táar nema þessi,
sem ég hélt að væri frá skrifstof-
unni. Hvernig þekkir maður þetta
lið allt í sundur, lækna frá lækna-
nemum, hjúkrunarnema frá lækna-
nemum, hjúkrunarfræðinga frá
læknum og vaktmennina frá lyf-
læknum?
Sloppar og pennar
Mér varð svarafátt, en hugsaði
málið. Þegar grannt er að gáð eru
ýmsar leiðir til að aðgreina lækna.
Einkennisbúningur læknanna er
slopparnir, sem eru yfirleitt hvítir og
flestir eins. Einstaka læknir gengur
með nafnspjald i sloppnum en það
gera fæstir. Yfirleitt ganga læknar
með hluatunarpípu í sloppvasan-
um og eru einir um það. Aðrar stétt-
ir ganga ekki um ganga spítalans
með hlustunarpipu hangandi upp úr
sloppvasanum eða um hálsinn eins
og torkennilegt slifsi, svo segja má
að hlustunarpípan sé einkenni
læknanna. Hlustunarpípurnar eru
öllum stærðum og gerðum og
gcta glöggir sjúklingar þekkt lyf-
lækni frá skurðlækni á henni einni
saman. Auk þess eru læknar stund-
um með kalltæki hangandi á áber-
andi stað á sloppnum, sem læknir-
inn ber eins og fálkaorðu. Auk þess
má þekkja læknana á sloppvösun-
um, sem eru yfirleitt troðfullir af alls
konar drasli, minnisblöðum, göml-
um hönskum, og listum yfir meðal-
gildi frá rannsóknarstofunum.
Læknanema má þekkja á stórum
þykkum bókum sem þeir hafa í
sloppvasanum og heita sláandi titl-
um eins og: Stutt handbók um
bráðalæknisfræði (1120 bls.) eða
Öll einkenni læknisfræðinnar í
stuttu máU (1456 bls.). Læknanem-
ar halda, að gott sé að hafa slíkt upp-
sláttarrit við höndina, þegar í harð-
bakkann slær, og vera fljótur að
fletta. Ég hef aldrei séð þessar hand-
bækur koma nokkrum að gagni ut-
an einu sinni að hægt var að nota
eina slíka sem kodda undir vanga á
manni sem var að kasta upp. Svo
læknanema þekkirðu alls staðar úr
á þessu bókasafni sem þeir rogast
með í sloppvösunum. Hjá læknun-
um er brjóstvasinn fullur af ódýr-
um, lélegum pennum frá ýmsum
lyfjaframleiðendum og umbjóðend-
um. — Eru læknar þá aldrei með al-
mennilega penna? spurði þessi fé-
lagi minn. — Nei, sagði ég, lyfja-
framleiðendur sjá læknum fyrir
pennum og það eru yfirleitt einnota
kúlupennar, sem ómögulegt er að
skrifa með, nema nokkur resept. Ef
þú hittir einhvern með almennileg-
an Plarker- eða Shaeffer-penna inni á
spítalanum þá er sennilega um að
ræða læknanema, sem enn er ekki
búinn að týna fermingarparkernum
sínum og ekki kominn á pennaspen-
ann hjá lyfjaframleiðendum, eða rit-
færan vaktmann sem ber virðingu
fyrir mætti pennans.
Fleiri greiningaratriöi
Svo það má þekkja læknana úr á
draslinu í sloppvösunum og ódýru
pennunum, en hvernig þekki ég
læknana í sundur? — Þú verður að
taka eftir því, hversu skítugur
sloppurinn er, sagði ég. Ef sloppur-
inn er tandurhreinn og strokinn er
sennilega um lækni eða lækna-
nema að ræða sem ekki hefur náð
langt á framabrautinni og best að
hafa sem minnst samskipti við slík-
an mann. Ef sloppurinn er á hinn
bóginn skítugur og þreyttur og
spællinn hangir laus er um mjög
lærðan lækni að ræða, sem bera
verður fullt traust til. — Eru slíkir
læknar aldrei í hreinum slopp?
spurði vinur minn. — Nei, svaraði
ég, það eru framleiddir undra-slopp-
ar fyrir þá, sem eiginlega eru aldrei
hreinir og aldrei skítugir heldur allt-
af jafn kæruleysislegir, svona eins
og frakkinn hans Humphreys Bog-
arts. — En manninn á molskinns-
buxunum, hvernig átti ég þá að
þekkja hann úr? — Lyflæknar og
ýmsir fleiri hugvitslæknar eru ekki
alveg hvítklæddir. Þú þekkir þá úr á
sloppnum eins og hina, svo eru þeir
yfirleitt ágætlega klæddir að öðru
leyti en því að þeir eru alltaf á
óburstuðum skóm og með stóra
áberandi hlustunarpípu og kalltæki.
Aörir hópar
Svo áttu að geta þekkt ýmsa und-
irhópa á séreinkennum. Þannig
ganga svæfingarlæknar yfirleitt
með andlitsgrimuna hangandi um
hálsinn eins og káboj-klút í gömlum
vestra. Skurðlæknana má þekkja á
blóðugum klossunum, bæklunar-
læknana á gifsslettunum á bolnum
og skónum. Taugasjúkdómalækna
má þekkja á stórum taugavið-
bragðahamri sem stendur upp úr
sloppvasa þeirra eins og útvarpsloft-
net eða bugspjót. Fæöingarlækn-
ana eða kvensjúkdómalækna má
þekkja frá skurðlæknum á því að
þeir eru yfirleitt mun snyrtilegri til
fara, enda sífellt að umgangast ung-
ar konur. — En hvernig þekki ég
geðlækna? spurði þessi vinur minn,
þeir eru aldrei í slopp. — Þú þekkir
þá frá öðrum læknum á áhyggju-
fullum svipnum og þreytulegu
göngulaginu og þeir virðast aldrei
vera að flýta sér eins og allir hinir.
Annars eru þetta mikil vísindi og ég
ætla einhvern tímann að gefa út
leiðbeiningabók fyrir almenning
um refilstigu sjúkrahúsanna.
pressupenni
Flugstöð og ráðhús — ævintýrin gerast enn
Á borgarstjórnarfundi fyrir hálf-
um mánuði lagði borgarstjóri fram
tölur um byggingarkostnað ráðhúss
í Reykjavíkurtjörn, að beiðni stjórn-
arandstöðunnar í borgarstjórn. Þar
kom m.a. fram að heildarkostnaður
við byggingu ráðhúss hefði verið
áætlaður 1.507 milljónir króna í
febrúar sl. og að allt benti enn til
þess að sú áætlun myndi standast
„innan eðlilegra skekkjumarka",
eins og það heitir í svari borgar-
stjóra. Eftir því sem ég hef best
heyrt og séð hefur þessi tala verið
tekin gagnrýnilaust upp af fjölmiðl-
um og ekki verið talin ástæða til að
skoða þá forsögu sem að baki býr.
Til að allrar sanngirni sé gætt er þó
rétt að geta þess að sjónvarpið sagði
frá því, að í nóvember 1987 hefði
heildarbyggingarkostnaðurinn ver-
ið áætlaður 750 rnilljónir króna.
Eins og fyrr segir er talan sem
borgarstjóri gefur upp frá því í febr-
úar sl. og miðast við byggingarvísi-
töluna eins og hún var í janúar sl. Ef
upphæðin er framreiknuð miðað
við byggingarvísitöluna nú í októ-
bermánuði breytast 1.507 milljón-
irnar í 1.853 milljónir króna. Ef 750
milljóna króna áætlunin er svo
framreiknuð miðað við daginn í
dag, þá hljóðar hún upp á 1.082
milljónir króna og bliknar því við
hliðina á nýjustu tölum. Sú áætlun
fól þó í sér verulega hækkun ef tek-
ið er mið af fyrstu hugmyndum
manna um kostnað við ráðhúsbygg-
ingu í Tjörninni.
80% hœkkun
í ágúst árið 1986 var skipuð í borg-
arráði dómnefnd í skipulagssam-
keppni um ráðhús „af hóflegri
stærð“, eins og draumur borgar-
stjórans hljóðaði þá. Markmiðið
með samkeppninni var að kanna
hvort draumur hans gæti ræst í
norðvesturhorni Tjarnarinnar. Til
að gera mér einhverja mynd af því
hvað draumfarir borgarstjórans
kæmu til með að kosta borgarbúa
lagði ég fram fyrirspurn í borgarráði
um þær hugmyndir sem uppi væru
um kostnað við ráðhúsbyggingu.
Svarið sem ég fékk var að ekki væri
talið fjarri lagi að kostnaður við það
fullfrágengið yrði á bilinu 175—200
milljónir króna. Miðað við þær
hækkanir sem síðan hafa orðið á
byggingarvísitölunni lætur nærri að
þessi tala sé sambærileg við 300—
350 milljónir króna í dag. Kostnað-
artölur varðandi ráðhúsið hafa því
hækkað ævintýralega á undanförn-
um árum; ekki bara í krónum held-
ur að raungildi. Þær hafa hækkað
um 80% ef miðað er við þær áætl-
anir sem fyrir lágu þegar hafist var
handa við framkvæmdina, en
hvorki meira né minna en sexfald-
ast ef miðað er við þær hugmyndir
sem að baki lágu þegar fyrstu skref-
in voru stigin. Hver skyldi munur-
inn verða þegar upp verður staðið?
En þessar hækkanir eru kannski
innan þeirra „eðlilegu skekkju-
marka" sem borgarstjóri nefndi í
svari sínu?
Þessar hækkanir koma þó ekkert
á óvart. Andstæðingar ráðhúsbygg-
ingarinnar, jafnt innan sem utan
borgarstjórnar, hafa alla tíð dregið
kostnaðaráætlanir borgarstjóra og
embættismanna hans í efa. Það er
því miður landiægur siður, bæði hjá
stjórnmálamönnum og embættis-
mönnum, að vanáætla kostnað
vegna framkvæmda sem þeim eru
að skapi. M.a. þess vegna situr þjóð-
in uppi með flugstöðvarævintýri og
borgarbúar með ráðhúsævintýri
sem ekki er af minni stærðargráðu.
Út í bláinn
Borgaryfirvöld vilja eflaust ekkert
við þessa samlikingu kannast en
það er þá þeirra vandamál að vilja
ekki horfast í augu við staðreyndir.
í febrúar 1988 urðu heitar umræður
um flugstöðvarbygginguna á Al-
þingi m.a. vegna upplýsinga frá rík-
isendurskoðun um að byggingar-
kostnaður hefði farið 40% fram úr
áætlun á byggingartímanum. (Ráð-
húsbyggingin er þegar komin 80%
fram úr áætlun!) Ég efast ekki um að
borgaryfirvöld telja það sér til máls-
bóta að tölurnar frá því í ágúst 1986
séu skot út í loftið því að þá hafi ekki
legið fyrir um hvers konar byggingu
yrði að ræða. Tölurnar frá í nóvem-
ber 1987 hafi svo byggst á lauslegu
kostnaðarmati en ekki útfærðri
áætlun. Þetta er að vísu rétt en leiðir
óneitanlega hugann að því hvernig
staðið er að ákvörðunum um og
undirbúningi framkvæmda við
draumaverkefni borgarstjórans.
Meirihluti borgarstjórnar samþykkti
á sínum tima hugmyndina um ráð-
hús í Tjörninni og byggði samþykki
sitt á tölum sem voru út í bláinn.
Meirihlutinn samþykkti lika að hef ja
framkvæmdir við bygginguna þrátt
fyrir að hún væri engan veginn full-
hönnuð og ekki væru til um hana
neinar vandaðar kostnaðaráætlan-
ir. í skýrslu ríkisendurskoðunar
sagði um þá lærdóma sem draga
mætti af flugstöðvarframkvæmd-
inni: „Ríkisendurskoðun telur að af
þessu máli megi draga ýmsar álykt-
anir í sambandi við meiri háttar op-
inberar framkvæmdir, m.a. eftirfar-
andi:
1. Vanda til við undirbúning
framkvæmda, einkum að fyrir iiggi
góð skilgreining á verkefninu og
væntanlegum gangi þess.
2. Vanda til áætlanagerðar, eink-
um samræmdrar framkvæmda- og
fjárhagsáætlunar, framkvæma stöð-
uga endurskoðun meðan á verkefni
stendur og tryggja upplýsingagjöf til
réttra aðila."
Þó til þess séu vítin að varast þau,
þá dettur ráðhúsframkvæmdin ofan
í nákvæmlega sama pytt og flug-
stöðvarframkvæmdin — hún er illa
undirbúin og þeir sem henni stjórna
virðast hafa frítt spil þegar fjármun-
ir almennings eru annars vegar.
INGIBJÖRG S<
GÍSLADÓTTIR