Pressan - 04.07.1991, Page 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 4. JÚU 1991
'Jiíjjar
ít?lcnolior
JijóðSögur
Blaöamennska er ekki
alltaf tekin út meö saeld-
inni. Þaö fékk ungur blaöa-
maðurá vikublaöi aö reyna
í þau skipti er vantaði
myndefni í blaöið.
Þannig var aö ritstjóri og
Ijósmyndari blaðsins voru
mjög hrifnir af svokölluð-
um uppstillingarmyndum,
enda voru þær töluvert i
tísku á þessum árum og
Ijósmyndurum gefnar
frjálsar hendur í leik meö
Ijós og skugga.
Ljósmyndarinn komst
upp á lagið meö aö nota
unga blaðamanninn sem
fyrirsætu í mörgum þess-
ara mynda. Oftast voru
þær þannig úr garöi geröar
aö viökomandi þekktist
ekki á þeim.
Nokkrum árum síðar fór
blaðamaöurinn, þá orðinn
reyndur og sjóaöur í brans-
anum, aö minnast þessara
tíma í nostalgíutón.
„Þetta gat stundum ver-
iö ansi snúiö," sagöi hann.
— Nú, hvernig þá?
„Þaö langerfiðasta sem
ég tók aö mér var aö sitja
fyrir sem gyllinæð."
(Úr blaðamannasögum)
Karl á Austfjöröum fór
gjarnan um víðan völl þeg-
ar hann fékk sér í glas og
knúöi dyra i nærliggjandi
húsum. Yfirleitt voru feröir
hans fljótar aö spyrjast út
þannig að nágrannar gátu
gert hver öörum viðvart og
læst húsum sínum.
Einhverju sinni er hann
var á þessum vanalega
rúnti, en átti erfitt meö inn-
göngu, kom hann aö húsi
vinar síns þar sem dyrnar
voru læstar. Brá hann á þaö
ráö aö troða sér inn um
lúgu í kjallaranum, en ekki
vildi betur til en svo aö
hann sté beint ofan í tunnu
fulla af súrmat.
Húsmóðirin á heimilinu
haföi heyrt þrusk þar neöra
og opnaði hlerann niöur í
kjallarann.
„Hver er þar á ferð?" kall-
aði hún og stóö ekki á
sama.
„Þetta er allt í lagi Sibba
mín, þetta er bara hann
Simbi Súrfótur."
(Úr sjávarþorpasögum)
Bóndi á Héraöi hringdi til
bílaumboös í Reykjavík í
þeim erindum aö panta bíl-
rúöu.
Þegar sölumaðurinn
spurði um hvaöa rúöu væri
að ræða bað bóndi hann aö
bíða augnablik.
Eftir smábiö kom hann
aftur í símann:
„Heyröu góöi, þaö er
norðurglugginn."
(Úr sveitavargssögum)
Kántrýtónlist heyrist ekki
mikiö spilud á vertshúsum
borgarinnar, en nú hefur
Borgarvirkid bœtt þar úr.
Undanfarin fimmtudags-
kvöld hafa addáendur slíkrar
tónlistar getad hlustad þar á
kántrý í flutningi íslenskra
tónlistarmanna, en staöurinn
virðist hreinlega vera innrétt-
aður með slíka tónlist í huga.
Síðastliðið fimmtudags-
kvöld var svo enn bœtt um
betur, því þá voru mœttir á
svœðið dansarar til að sýna
kántrýdansa, eins og þeir
dansa þá í henni Ameríku.
Fyrir danshópnum fór ís-
lensk kona, Olga Dís Emils-
dóttir, en hún kynntist þess-
um dansi í Seattle í Banda-
ríkjunum, þarsem hún hefur
verið búsett.
„Ég komst fljótlega að því
að fólk hér vissi ekkert um
hvað ég var að tala þegar ég
minntist á kántrýrokkdansa
og þess vegna fékk ég þá hug-
mynd að kynna þetta hér,“
segir Olga Dís.
„Þar sem íslendingar
kunna þessa dansa ekki fór
ég upp á Völl, því ég vissi að
það væri eini staðurinn þar
sem ég gæti fundið fólk sem
kann þessa dansa. Dansar-
arnir sem hafa sýnt með mér
í Borgarvirkinu og á Dans-
barnum eru þaðan."
Hvernig dansar eru kántrý-
dansar?
„Kántrýdansar bera keim
af gömlu dönsunum og heita
sömu nöfnum og þeir, eins og
vals, polki og skottís, nema
þeir eru dansaðir við öðruvísi
tónlist.
Það er best að dansa alltaf
kántrý með sama herranum,
því þá lærir maður smám
saman hvað hann ætlar að
láta mann gera, hvernig hann
ætlar að snúa manni og svo
framvegis. Það er alveg ótrú-
lega mikið af snúningum og
sveiflum í þessum dansi.
Herrann stýrir manni inn í
það allt og því þarf herrann
að læra að stýra og daman að
læra að fylgja honum."
Olga Dís segist vona að
með því að sýna dansana op-
inberlega vakni áhugi hjá Is-
lendingum á að lœra þá, og
hún segir reyndar að hann
hafi þegar gert vart við sig.
En finnst henni kántrýtónlist
njóta vinsœlda á íslandi?
„Ég held hún sé að verða
vinsæl og fólk sé að byrja að
átta sig á því hvað kántrý-
músík er. Það sem er vinsælt
í dag er lítið líkt því sem
Johnny Cash og Patsy Klein
voru að spila hér á árum áð-
ur. Kántrý hefur lést ógurlega
mikið og tónlistin er miklu
rokkaðri. Kántrý var kannski
þrír hljómar í lagi og það var
ósköp einfalt, til dæmis takt-
urinn. Takturinn er reyndar
ennþá sá sami, en það eru
notaðir fleiri hljómar í lögin,
gítarsóió og meiri rokkkeim-
ur. Það eru yngri tónlistar-
mennirnir sem bjóða upp á
þetta."
Hvað ert þú búin að dansa
lengi?
„Ég lærði fyrir um þremur
árum og var svo heppin að ég
náði í dansherra, sem var al-
veg ógurlega klár og kunni
mikið. Þannig að ég dansaði
fjögur kvöld í viku, þangað til
ég var búin að ná þessu það
vel að ég gat farið að sýna
dansa. Það var reyndar ekki
nema í klúbbum í nágrenninu
þar sem ég átti heima."
Olga Dís kom heim frá
Bandaríkjunum fyrir fimm
mánuðum og œtlar að vera í
eitt ár. Hún hefur í hyggju að
kenna kántrýdansa, ef áhugi
reynist vera fyrir hendi.
„Ef hann verður nógur sé
ég ekkert því til fyrirstöðu að
fara að kenna. Þetta er öðru-
vísi en það sem boðið er upp
á annarstaðar á vertshúsum.
Fólk getur dansað saman.
Það þarf að læra dansana og
það er ekki hægt að dansa þá
ef fólk er búið að drekka of
mikið."
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Þegar stendur í einhverjum
Fyrir nokkrum dögum
hringdi til mín kona. Hún
sagði til nafns og bað mig
svo að skrifa grein um hvað
gera ætti ef matarbiti stæði í
einhverjum. „Ég var að
borða um daginn," sagði
hún. „Allt í einu virtist eldri
maður sem sat ekki langt frá
mér fá einhvers konar að-
svif. Hann blánaði upp og
greip um hálsinn á sér. Ung-
ur maður sem sat við næsta
borð virtist átta sig á því sem
var að gerast. Hann spratt á
fætur og greip utan um
gamla manninn aftanfrá og
tókst einhvern veginn að ýta
matarbita upp úr honum.
Hvað ætli hann hafi gert?“
GRIP HEIMLICHS
Þetta grip sem konan lýsti
er kallað grip Heimlichs eftir
Bandaríkjamanninum
Henry Heimlich sem lýsti
aðferðinni fyrsturárið 1974.
Þessi aðferð hefur víða verið
kynnt svo að almenningur
geti hjálpað því fólki sem
fær matarbita í hálsinn og
virðist vera að kafna. I
Bandaríkjunum er talið að
um 3000 manns kafni árlega
þegar eitthvað stendur í
þeim. Sambærileg tala hér-
lendis væri 3—4 tilfelli á ári.
í þessum tilvikum skipta
sekúndur máli og læknir yf-
irleitt víðsfjarri. Því er mikil-
vægt að fólk viti hvað gera
skal. Ef vel á að takast til
verður björgunarmaðurinn
að þekkja einkenni köfnun-
ar og kunna aðferð Heim-
lichs.
EINKENNI KÖFNUNAR
Þessir atburðir gerast yfir-
leitt við matarborðið eða hjá
litlum krökkum að leik sem
ærslast með smáhlut í
munni. Þegar fólki svelgist
illa á grípur það með út-
glennta þumalfingur og vísi-
fingur um hálsinn. Viðkom-
andi getur yfirleitt ekki talað
eða andað eða sagt hvað sé
að. Hann fölnar í fyrstu;
blánar síðan; missir meðvit-
und og fellur í gólfið á 1—2
mínútum. Þegar þetta gerist
á veitingahúsi eða í veislu
reynir oft sá sem stendur í að
forða sér fram á snyrtingu til
að valda ekki truflun. Þá er
mikilvægt að fylgja honum
eftir. Ef komið er að manni
liggjandi á véitingastað úti á
gangi eða inni á salerni gæti
verið um köfnun að ræða.
Þá ætti að grípa til Heim-
lichs.
AÐFERÐ HEIMLICHS
Ef sá sem bitinn stendur í
situr tekur björgunarmað-
urinn sér stöðu fyrir aftan
hann, grípur síðan utan um
mitti hans með báðum
höndum. Hnefi annarrar
handarinnar er krepptur og
vísar þumalfingur að kviðar-
holi á móts við bringspalir.
Hann grípur um hnefann
með hinni hendinni og
þrýstir snöggt á kviðinn
þannig að átakið komi upp á
við. Þetta er endurtekið
þangað til bitinn hrekkur
upp úr fórnarlambinu. Þeg-
ar fórnarlambið stendur er
sömu aðferð beitt. Ef maður-
inn liggur sest björgunar-
maðurinn klofvega yfir
mjaðmir fórnarlambsins og
ýtir fast á kviðinn upp á við,
í stefnu á brjóstholið. Ef um
barn er að ræða eru notuð
sömu tök en minni kraftar.
Hjá ungbörnum má nota
vísifingur og löngutöng
beggja handa í stað kreppts
hnefa sem skaðað gæti barn-
ið. Björgunarmaðurinn situr
með barnið í fanginu eða
lætur það liggja á borði með-
an aðferðinni er beitt.
AÐFERÐ TIL
SJÁLFSBJARGAR
Ef einhverjum finnst eins
og matarbiti standi í honum
og erfitt sé að ná andanum
eru tvær leiðir fyrir hendi.
Setja hnefann fyrir bring-
spalir og láta þumalinn vísa
að kviðnum og þrýsta fast
upp á við með hinni hend-
inni. Einnig má notast við
stólbak eða borðbrún til að
þrýsta bringspölum að. Þeg-
ar ýtt er á kviðinn á þennan
hátt með aðferð Heimlichs
ýtist þindin snögglega upp
og þrýstir lofti úr lungunum.
Snöggur loftstraumurinn
losar bitann úr barkanum og
þeytir honum upp í munn.
ANNAÐ
Enginn skyldi reyna að
berja mann í bakið sem
stendur í. Það gerir sjaldnast
gagn en eyðir dýrmætum
tíma. Oft er reynt að fara
með fingur ofan í kok og
veiða bitann upp en stund-
um verður það til að ýta
honum enn neðar. Ef biti er
að kæfa einhvern eru litlar
líkur á að takist að krækja
honum upp með fingri. Þeir
sem nota falskar tennur
ættu að skera allt kjöt sér-
lega vel í litla bita. Menn
ættu að forðast að tala,
hlæja og borða samtímis.
Óhófleg áfengisneysla eykur
líkur á því að matur standi í
monnum. Hafa verður auga
með litlum börnum sem
hættir til að stinga upp í sig
smáhlutum sem hrokkið
geta ofan í barka. Aðalatrið-
ið er þó að kunna þessa að-
ferð ef einhver virðist vera
að kafna á næsta borði á
veitingastað. Best að treysta
á sjálfan sig og hefjast strax
handa en bíða ekki eftir
þjóninum sem oft er seinn í
svifum. Hann gæti haldið að
verið væri að kvarta undan
súpunni!