Pressan - 04.07.1991, Blaðsíða 25

LISTAPOSTURINN
„Mér líður
bölvanlega“
— segir Fridrik Þór Friöriksson
kvikmyndagerdarmaður mánuði fyrir
frumsýningu á mynd sinni Börnum
náttúrunnar
Það er mánudur þangad til
kvikmynd Friöriks Þórs Frid-
rikssonar, Börn náttúrunnar,
verður frumsýnd í Stjörnu-
bíói. Eina islenska kvikmynd-
in sem birtist okkur á stóra
tjaldinu þetta árið. Fridrik
Þór er þessa dagana ad
leggja lokahönd á verkið,
sem þegar hefur fengið lof-
samlega dóma hjá blaða-
manni norska Dagblaðsins er
sá myndina með Friðriki fyrir
nokkru. En hvernig skyldi
kvikmyndagerðarmanninum
líða svona stuttu fyrir frum-
sýningu?
„Bölvanlega," svarar Frið-
rik, þrátt fyrir lof þess norska.
,,Ég er núna að klippa hluti út
úr myndinni sem ég er
ánægður með, en þurfa samt
að fara. Ég þarf að gera það
með töngum.“
Um ummœli Norömanns-
ins segir hann:
,,Ég bjóst ekki við að hann
ætlaði að skrifa neitt. En
svona eru blaðamenn. Ég var
sjálfur að sjá myndina í fyrsta
sinn á tjaldi og maður breytir
alltaf ákveðnum hlutum eftir
það. Ég hefði heldur ekki orð-
ið hissa þó viðbrögð hans
hefðu verið önnur, því tónlist-
in var ekki einu sinni komin
saman við myndina. Maður
veit að sum atriði virka ekki
nema það sé tónlist við þau
og sýnir mynd því yfirleitt
ekki þannig öðrum en kvik-
myndagerðarmönnum."
Það má taka fram í fram-
haldiafþessu, að tónlistin við
Börn náttúrunnar er eftir
Hilmar Örn Hilmarsson.
Er rétt að það sé ekki mikið
talað í myndinni?
„Það er vitleysa. En það
eru ekki mörg löng sarntöl,"
svarar Friðrik og brosir. „Það
er meira myndavélin sem tal-
ar."
Hvernig mynd er Börn nátt-
árunnar?
„Hún er flökkulífsmynd
um gamalt fólk sem sjaldan
ratar í kvikmyndir. Það eru
ákveðin gildismöt sem rekast
á og takast á. Dulrænir hlutir
eru gerðir að eðlilegum hlut-
um í umhverfi okkar.“
Finnst þér þeir sem eru ut-
anveltu í þjóðfélaginu meira
spennandi viðfangsefni en
þeir sem falla inn í normið?
„Já, ég hef frekar áhuga á
því fólki en þeim sem fljóta
með straumnum. Mér finnst
.það fólk ekki spennandi við-
fangsefni. Að minnsta kosti
ekki ennþá."
Hvað er svona heillandi við
þá sem eru utangátta?
„Það fólk hugsar öðruvísi
en allur almenningur og tek-
ur áhættu í lífinu."
Börn náttúrunnar í saman-
burði við Skytturnar?
„Persónurnar í myndunum
eru ólíkar, en Börn náttúr-
unnar er flökkulífsmynd eins
og Skytturnar. Uppbyggingin
er því ekkert ósvipuð. Samt
eru þær gjörólíkar. Það er
annað tempó í þessari. Hún
er meira sambland af Skytt-
unum og Eldsmiðnum."
Ein klassísk. Hvað þarftu
marga áhorfendur til að
koma sléttur út?
„Ég þarf svona 10.000
áhorfendur. Það komu ekki
mikið fleiri á Skytturnar og
ég er að miða við að fá þá
áhorfendur aftur. Svo fæ ég
áreiðanlega eldra fólk líka.
Annars er ég hættur að
pæla í því. Ég hélt að fleiri
kæmu á Skytturnar. Það var
of mikil bjartsýni og kannski
ákveðin tegund af heimsku.
En ég væri ánægður með
10.000 áhorfendur."
Hvað með markaðssetn-
ingu myndarinnar erlendis?
„Fyrst er að klára myndina.
Síðan er hellingur af kvik-
myndahátíðum að bíða eftir
henni. Og þá er að vanda val-
ið. Maður hefur nefnilega
ekki nema eitt skot í byss-
unni. Því ef mynd fær verð-
laun á einni hátíð kemst hún
ekki á aðrar."
Það er á Friðriki Þór að
heyra að hann hafi mestan
áhuga á Locarno-hátíðinni,
sem er í ágúst. Hann nefnir
þó aðrar hátíðir eins og í
Berlín, Feneyjum, New York
og Cannes. En hún er ekki
fyrr en á nœsta ári.
„Ég er ekki búinn að gera
upp hug minn, en þetta er í
síðasta skipti sem ég get ver-
í Lo( -no, þar sem ég er
I jmin.' íeð tvær langmynd-
ir, og þeir stíla fyrst og fremst
upp á nýja strauma."
Þú ert þegar farinn að huga
að ncestu mynd?
„Ég er kominn með fjár-
mögnun að næstu mynd, sem
ég geri bæði hér og í Japan.
Ég er að fara til Tókýó að hitta
leikara og svoleiðis í haust.
Tökur hefjast svo að öllum
líkindum í febrúar á næsta
ári."
Hann vill ekki rœða mynd-
ina meira á þessu stigi. Finnst
hann þurfa að frumsýna
Börn náttúrunnar fyrst. Og
svarar engu spurningum
blaðamanns um það hver
fjármögnunaraðilinn sé. Seg-
ir aðeins að framleiðendur
frá ýmsum löndum hafi
áhuga og að best sé að byrja
sern fyrst á næstu mynd. Sem
hann getur gert vegna áhuga
þeirra og þarf kannski ekki
að bíða eftir peningum úr
Kvikmyndasjóði. En sá bið-
tími hefur lengst, því fleiri eru
orðnir um hituna.
Ein spurning að lokum,
Friðrik Þór. Er það styrkur
eða veikleiki að vera ekki
menntaður í kvikmynda-
gerð?
„Hvorugt. Skóli getur verið
góður ef menn nota tímann
til að læra, en reynslan er
ekki síðri skóli og ég hef feng-
ið nóg af tækifærum og haft
gott fólk í kringum mig."
I illgirni vega menn þar hver annan
Er íslenskt menningarlíf
gegnsýrt afundirferli, illgirni,
öfund, baktali og ósannind-
um? Já, segir Njörður P.
Njarðvík rithöfundur. ígrein í
Morgunblaðinu í síðustu viku
notaði hann sögu organist-
ans í Atómstöð Halldórs Lax-
ness af Dobúum á Dóbúey
sem áttu sér það eitt siðgœð-
islögmál að hatast. Siðgœðis-
lögmál Dobúeyinga er ráð-
andi í stjórnmálum, félagslífi
og listalífi, segir Njörður.
Njörður var formaður Rit-
höfundasambands íslands,
sat í Þjóðleikhúsráði, stjórn
Listahátíðar í Reykjavík,
dómnefnd bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs og
víðar.
Hann hikar ekki við að
segja að hæfum mönnum sé
ýtt burtu af því þeir vinna of
vel, og að flokkspólitískt of-
stæki hampi óhæfum mönn-
um á kostnað annarra.
Þetta eru stór orð um lítið
menningarsamfélag.
„Ég vil nú sem minnst um
þessa grein segja," sagði Ein-
ar Kárason formaður Rithöf-
undasambands íslands. „Um
þetta efni væri sjálfsagt hægt
að skrifa heila bók. Ég veit að
vísu ekki hvernig sú bók ætti
að líta út."
ERU LANDAMÆRI
TILBÚNINGUR?
Lengi fram eftir öldinni
lágu skýr pólitísk landamæri
þvert í gegnum menningarlíf-
ið. Listamenn voru knúnir til
að taka afstöðu, skipa sér
vinstra eða hægra megin við
þessi landamæri. Rauðu
pennarnir á fjórða áratugn-
Njörður: Öfund, illgirni, baktai
og flokkspólitískt ofstæki
ráða ferðinni í íslensku menn-
ingarlífi.
um (Halldór Laxness, Jó-
hannes úr Kötlum, Halldór
Stefánsson o.fl.) höfðu skýrar
hugmyndir um pólitískt hlut-
verk sitt. Laxness og Þór-
bergur skrifuðu máttug áróð-
ursrit í þágu kommúnismans.
Eftir seinni heimsstyrjöld-
ina var heil kynslóð hert í eldi
kalda stríðsins. Það voru
grimmir, heimskir tímar.
Margir listamenn voru
skrautfjaðrir stjórnmála-
flokka, og notaðir í senn sem
einskonar sirkustrúðar og
sérlegir erindrekar alheims-
samviskunnar. Síðustu ár hef-
ur dregið úr þeirri tilhneig-
ingu að eyrnamerkja lista-
menn tilteknum stjórnmála-
flokkum. Segja má að niður-
staða flestra ungra skálda
rúmist í ljóðlínu Péturs Gunn-
arssonar. Landamæri eru til-
búningur.
„ÓTRÚLEGAR
SVÍVIRÐINGAR“
En þótt pólitísk landa-
Einar: Um þetta mætti skrifa
heila bók án þess að ég viti
hvernig sú bók ætti að líta út.
mæravirki séu að mestu
hrunin standa eftir mannleg-
ir breyskleikar: Illgirni, öf-
und, baktal. Hégómagirndin
er aflvaki þeirra og stendur
yfirleitt í sambandi við verð-
laun, metorð og úthlutanir úr
sjóðum. „Það eru ótrúlegustu
svívirðingar sem listamenn
láta sér um munn fara hver
um annan," sagði maður sem
setið hefur í sjóði sem úthlut-
ar fjármunum til listamanna.
„Margir, höfðu samband við
mig til þess aö koma sjálfum
sér á framfæri. Tækifærið var
oft notað til að níða skóinn
niður af öðrum, telja upp allt
það sem aðrir höfðu fengið.
Þetta var mannskemmandi á
stundum."
VARHUGAVERÐ OG
MARKLAUS VERÐLAUN
Helgi Hálfdanarson, sem
trúlega verður talinn merk-
asti þýðandi okkar á þessari
öld, hefur sagt að listverð-
Matthías: Ég hef persónulega
reynslu fyrir ýmsu því sem
Njörður fjallar um.
laun „séu ekki aðeins mark-
leysa, heldur einnig mjög var-
hugaverð".
Næstkomandi laugardag
gengst Félag áhugamanna
um bókmenntir fyrir þingi
um Einar Benediktsson,
skáld ofurmennskunnar, sem
fleiri þjóðsögur hafa spunnist
um en flesta aðra tuttugustu
aldar menn.
Níu framsögumenn flytja
erindi, þar sem ýmist er farið
stuttlega í saumana á einstök-
um ljóðum eða gerð grein
fyrir einstökum þáttum úr
ævi og verkum skáldsins.
Þessir tala: Páll Valsson, Dag-
ný Kristjánsdóttir, Thor Vil-
hjálmsson, Sigríður Stein-
björnsdóttir, Matthías Viðar
Sœmundsson, Jón Thorodd-
sen, Hannes Hólmsteinn Giss-
urarson, Guðbjörn Sigur-
Listverðlaun hljóta að leiða
til mannjafnaðar. Matthías
Johannessen skáld og rit-
stjóri Morgunblaðsins hefur
sérstaklega varað við mann-
jöfnuði í listum enda sé hann
„eitur, það sjáum við í fornum
bókmenntum okkar".
PRESSAN leitaði til Matthí-
asar vegna greinar Njarðar P.
Njarðvík. Matthías var löng-
um skotspónn vinstrimanna
eftir að hann varð ritstjóri
Morgunblaðsins árið 1959,
tæplega þrítugur:
„Ég hef sjálfur fjallað um
þóknanlegt fólk á Islandi og
þá sem eru síður þóknanlegir
og hef persónulega reynslu
fyrir ýmsu því sem Njörður
fjallar um í sinni athyglis-
mundsson og Silja Aðal-
steinsdóttir.
Þingið hefst klukkan tíu ár-
degis og lýkur væntanlega
klukkan 15.30. Áhugamenn
um skáldskap og þjóðmál
verðu og ágætu grein, ekki
síst á tímum kalda stríðsins
þegar blikaði á eggina hvern
dag sem Guð gaf. En ein-
hvern veginn hefur maður nú
samt lifað þetta af.
Hitt er svo annað mál að
þjóðfélag okkar gengur of
mikið fyrir allskyns pjatti og
prjáli. Þessi hávaðasami hé-
gómi hefur vond og bælandi
áhrif á hógværð sem minnir á
grasið, en hún er kóróna lífs-
ins, eins og við sjáum í allri
góðri list og því fjallræðufólki
sem hefur stækkað land okk-
ar og menningu gegnum tíð-
ina."
hj.
ættu ekki að láta sig vanta;
þess er skemmst að minnast
að Einar lenti í hópi tíu áhrifa-
mestu íslendinga aldarinnar í
ítarlegri könnun sem PRESS-
AN gerði á haustdögum.
Thor Vilhjálmsson Silja Aðalsteinsdóttir Hannes Hólmsteinn
Einar Benediktsson í Norræna húsinu