Pressan - 10.10.1991, Síða 32

FIMMTUDAGUR PRESSAN 10. OKTÓBER 1991
Hallgrímur Thorsteinsson
Ríkisútvarpið
hefur apað allt
eftír öðrum
I meira en áratug hefur
liann veriö áberandi í ís-
lenska fjölmidlaheiminum,
sem frélta- og dagskrárgerd-
armadur, og nýlega tók hann
vid dagskrárstjórn Bylgjunn-
ar. Hann stjórnar nú m.a. hin-
um vinsœla þcetti „Reykjavík
síddegis" og má teljast upp-
hafsmadur slíkra blandadra
frétta- og rabbþátta. Hann
stjórnadi reyndar þessum
sama þœtti þegar Bylgjan hóf
átsendingar fyrir sex árum
og adrar átvarpsstödvar hufa
sídan sett svipada þœtti í dag-
skrá sína, en fyrirmyndin er
greinilega þœttir Hallgríms
Thorsteinssonar hér á árum
ádur.
Þad er mikiö aö gera lijá
dagskrárstjóra á stórri át-
varpsstöö og ekki hlaupiö uö
því aö króa manninn af, en
þegar hann er loks sestur niö-
ur er hann rólegur og af-
slappaöur. Skrifboröiö hans
er nákvœmlega eins og þaö
hlýtur aö eiga aö vera hjá
duglegum fréttamanni; stór,
yfirfullur öskubakki, blöö og
tímarit frá öllum heimsálfum
og pappírsmiöar á víö og
dreif.
Hann er enn kornungur
maður og greinilega ekki
hæ'tur aö leita fyrir sér, hefur
nýiega Iokið meistaranámi
frá New York University í því
sem kallast upp á íslensku
gagnvirk miölun. Eg spyr
hann hvaö gagnvirk miðlun
merki eiginlega. Hann brosir
og segir að þaö sé erfitt aö út-
skýra án þess að sýna dæmi.
Og áður en blaðamaöurinn
veit af hefur hann kveikt á
tölvunni og íurðulegustu
hlutir fara að gerast. Loka-
verkefni Hallgríms var að
vinna úr myndbandi sem
Sykurmolarnir létu taka upp
fyrir nokkrum árum, og það
er greinilega hægt að skoöa
eitt slíkt myndband frá mörg-
um hliöum.
„Það má segja að þetta snú-
ist í rauninni um að nýta tölv-
una til að koma margbreyti-
legum upplýsingum á frant-
færi. Þetta getur flýtt gífur-
lega fyrir allri leit að upplýs-
ingum og gefið möguleika
sem eru mjög langsöttir án
þess að nýta eiginleika tölv-
unnar. Þetta veitir lika tæki-
færi til að blanda saman
myndum, texta og hljöðum
og miöla þannig sömu upp-
lýsingum á margbreytilegan
hátt, enda kalla margir þetta
margmiðlun. Þessi tækni
veitir líka ýmsa möguleika á
að útbúa upplýsingar sem
gætu verið aðgengilegar og
hentað ólíkum hópum, s.s.
skólum og ýmiskonar sér-
hæfðri starfsemi."
VIÐ TREYSTLM
ÞEIM SEM ÞEGJA
Talið berst eðlilega fljótt að
íslenska fjölmiðlaheiminum,
þar sem Hallgrímur hefur lif-
að og hrærst síðustu árin.
Hvaða skýringu á hann á
hinni hroðalegu útreið sem
íslenskir fjölmiðlar fengu í
lífsgildakönnuninni sem ný-
lega voru birtar niðurstöður
úr? Þar kom í Ijós að aðeins
rétt tæp tuttugu prósent þjóð-
arinnar báru „nokkuð mikiö
traust" til fjölmiðlanna, aðrir
minna?
„Hverju treystum við í líf-
inu, eru það ekki helst þeir
sem þegja yfir hlutunum?
Fjölmiðlar eru náttúrlega
ekki til þess að þegja yfir hlut-
um, heldur til að segja allt
sem hugsanlega gæti skipt
máli. Ég held að þetta sé bara
svona einfalt; þegar menn
kjafta mikið og eru sífellt að
segja þér eitthvað nýtt verður
það til þess að þú ferð að taka
þá með varúð, samanber
stjórnmálamenn, þeir eru
alltaf kjaftandi og fáir treysta
þeim. I eðli sínu eru fjölmiðl-
ar þannig að þú tekur þá var-
lega og átt að gera það. Þetta
er ekki endilega af því blöðin
eru pólitísk, heldur einfald-
lega þetta heilbrigða viðhorf;
trúðu ekki öllu því sem stend-
ur í blöðunum. í grundvallar-
atriðum er þetta vantraust
sprottið af náttúru fjölmiðl-
anna.“
En pólitíski stimpillinn,
sem allir íslenskir fjölmiðlar
hafa meira og minna á sér,
hefur hann ekkert að segja?
„Jú, það hefur sitt að segja,
en hitt sem ég nefndi, um
náttúru eða eðli fjölmiðl-
anna, vegur miklu þyngra. Ef
við förum lengra út í það
hvað verið er aö bera á borö
í fjölmiðlum þá er það í raun
tilbúningur. I níutíu prósent-
um tilvika er búið að skekkja
máliö strax og talað er við
einn en öðrum sleppt. Þannig
að sama hvernig farið er að;
það er nánast útilokað að
koma upplýsingum á fram-
færi án þess aö á einhvern sé
hallað. Allt sem sett er í þessa
miöla er þannig búið til eins
og hver önnur vara, fólk veit
það. Keppikeflið er að búa til
sem besta vöru."
HVER OG EINN VERÐUR
AÐ VERA ÁBYRGUR
FYRIR ÞVÍ SEM
HANN TRÚIR
Eru fjölmiölar orönir of
ráðandi afl í lífi fólks al-
mennt?
„Ég veit það svei mér ekki,
spurningin snýst kannski
frekar um hvernig fólk fær
upplýsingar. Eru menn bara
viðtakendur eða eru þeir í því
að upplifa hlutina sjálfir sem
virkir þátttakendur? Hvort
þessi áhrif eru of mikii veröur
að vera undir hverjum og ein-
um komið að svara fyrir sjálf-
an sig. Veðriö, vegakerfið og
hvað sem er hefur líka áhrif,
og ef fólk óttast þetta ægivald
fjölmiðlanna verða menn að
bera ábyrgð á sjálfum sér og
velja og hafna á eigin for-
sendum. Við getum alveg
sagt okkur sjálf aö það hefur
ekki góð áhrif á börn að horfa
á mikiö ofbeldi, en fólk verð-
ur sjálft að taka ákvörðun um
hvort það leyfir börnunum að
horfa á slíkt eða ekki."
Hvaö hefur fjölmiðlafræö-
ingurinn aö segja um þær
sviptingar sem nú eru á ís-
lenska fjölmiölamarkaðnum,
s.s. tal um sameiningu blaða,
hálflömuð flokksmálgögn og
meiri samþjöppun þeirra sem
ráða fjölmiðlunum? Sérðu
kannski fyrir þér eitthvað
sem gæti kallast ákjósanleg
eða heilbrigð staða fjölmiðla
á íslandi?
„Það er náttúrlega gantan
að þessari flóru eins og hún
er í dag. Menn hafa bent á að
með öllum þessum blaða-
fjölda sé í raun verið að
stækka ritstjórn hvers og eins
fjölmiðils, það koma fleiri
hugmyndir og fletir á hvert
mál. En þetta sama má í sjálfu
sér alveg eins gera á einum
öflugum fjölmiðli, ef menn
eru með nógu góða og fjöl-
menna ritstjórn. Þrjú stór
blöð hér á landi gætu skapaö
mjög skemmtilegt jafnvægi.
Annars mundi ég ekkert sjá
eftir hinum blöðunum þótt
Mogginn yrði einn eftir. Nú,
útvarpsmarkaöurinn er i
raun fyrst núna að slíta barns-
skónum, og þó að einhverjar
nýjar stöðvar séu að koma
upp býr Bylgjan að því að
hafa verið fyrst, hún fór líka
af stað með ákveðnum for-
merkjum, þ.e. hún var með
fréttir. létta þætti og stílaði
inn á að höfða til sem flestra
og síðast en ekki síst vera
skemmtileg. Það er kannski
pláss fyrir Rás 2, Bylgjuna og
eina stöð til viöbótar. Tíminn
verður bara aö svara því
hvort við þolum eina sjón-
varpsrás til viðbótar, en ég
geri alveg ráö fyrir því."
RÍKISÚTVARPIÐ
HEFUR APAÐ ALLT
UPP EFTIR ÖÐRUM
En hvernig hafa ríkisfjöl-
miðlarnir staðið sig eftir að
þeir fengu samkeppni frá
frjálsu stöðvunum?
„Þeir hafa að mörgu leyti
gert góða hluti, en þeir hafa
apað allt upp sem við höfum
gert þótt einhver nýsköpun
hafi kannski átt sér stað hjá
þeim. Það virðist alltaf vilja
leita í sama farió hjá þessari
stofnun. Ég held bara að það
sé einhver andi sem svífur yf-
ir Ríkisútvarpinu, eins og vef-
ur sem liggur yfir allri starf-
seminni og mótar hana. Hver
stofnun er eins og mannvera
sem hefur sinn karakter."
Hvernig líst þér á þær hug-
myndir sem nú eru uppi um
að selja a.m.k. rás 2?
„Ég held að það ætti að að-
skilja þennan rekstur hjá Rík-
isútvarpinu, þannig að skatt-
greiðendur séu ekki að borga
samkeppnina við einkastöðv-
arnar og einkastöðvarnar
þurfi ekki að blæða fyrir sam-
keppni sem erystyrkt af al-
mapnafé." /
En hvacrmeö siðferði ís-
lenskra^fjölmiðlamanna. Eru
menn sífellt að þiggja greiðsl-
ur, éjafir og uppbætur fyrir
vinsamlega umfjöllun?
„Það er örugglega miklu
minna um það en menn
halda almennt. Menn hafa
eitthvað verið að ýja að því >
að dagskrárgerðarmenn fái
greitt undir borðið, en þegar
gengið hefur verið á þá menn
sem hafa haldið þessu fram
hafa þeir ekkert fyrir sér í
málinu nema einhverja til-
finningu. Ég hef sjálfur verið
að skoða þessi mál en hef
ekki fundið neitt þess eðlis.
Það er að vísu alþekkt að
mönnum er boðið í ferðir, og
það hefur tíðkast ákveðið sið-
leysi yfir heildina, blaða-
mönnum er boðið í ferðir og
allt er þegið, en ég held að
þetta séu ekki kaup kaups,
þ.e. ekki er ætlast tii þess að
með þessu komi eitthvað
ákveðið í staðinn."
AMERÍKUDRAUMURINN
VAR BÚINN AÐ RÆTAST
Kom ekkLtil greina hjá þér
að reyna að komast inn á fjöl-
miðlaheiminn í Ameríku í
stað þess að koma hingað
heim? „Ja, ég var eiginlega
búinn að láta það rætast, að
því leyti að ég var búinn að fá
vinnu. Það var mér kannski
nóg að sýna sjálfum mér að
þetta gæti ég ef ég vildi. Um
það að koma heim má segja
að ég hafði í ferðum mínum
heim á síðustu árum ekki
hugsað til þess að setjast hér
að alveg strax, en svo bara
gerðist eitthvað þegar ég
kom í sumar. Þá kom landiö
mér svo skemmtilega á óvart,
mér bara fannst fallegt
hérna. Stundum, þegar ég
kom og leit í kringum mig,
sagði ég við sjálfan mig; nei,
é^vil ekki vera hér, en nú var
það skyndilega breytt. Heim-
urinn er líka í rauninni að
verða ein heild; maður þarf
ekki eingöngu að einblína á
ísland þótt maður búi hér, ég
get fengist við hluti sem ég
get hugsanlega selt til út-
landa ef því er að skipta. ís-
land er ekkert afskekkt í
þessum heimi nema þá á
þann skemmtilega hátt að
það er yndislega öðruvísi."
Þeir sem sótt hafa í að
starfa á fjölmiðlum ganga
sjálfsagt ntargir með þann
draum að í gegnum slíkt starf
megi breyta heiminum, hafa
einhver áhrif og svo framveg-
is. Ert þú rekinn áfram af slík-
um hugsunum í dag?
„Menn verða að halda að
þetta hafi einhvern tilgang.
Ekki endilega að breyta
heiminum, heldur að reyna
að búa þannig í haginn að
menn geti látið eitthvað gott
af sér leiða."
Björn E Hafberg
S.ÞÓR