Pressan - 17.10.1991, Blaðsíða 34

34
FIMMTUDAGUR PRESSAN 17. OKTÓBER 1991
/ Vogahverfinu, sem nú er eitt daufasta hverfi borgarinnar, iðaði einu sinni allt af börnum. Það var Breióholt síns
tima. Og þótt hverfið hafi átt undraskamman blómatíma halda krakkarnir sem ólust þar upp því fram að þeir séu úr
Vogunum, — þótt allt venjulegt fólk haldi sjálfsagt að þeir eigi við Voga á Vatnsleysuströnd.
voru þeir vaxnir úr grasi og
fluttir eitthvert burt, — sjálf-
sagt flestir upp í Breiðholt
eða farnir í atvinnuleit til
Svíþjóðar. Það þurfti heilan
menntaskóla til að fylla
skarðið sem þeir skildu eftir.
Og nú er hverfið orðið
eins og hvert annað mið-
aldra úthverfi fyrir utan
þennan menntaskóla. Og
Teitssjoppu, sem þjónar
honum jafndyggilega og
hún þjónaði Vogaskólanum
i gamla daga.
En þá voru aðrir tímar. Þá
var Teitur sjálfur í Teits-
sjoppu.
SÉRSTAKT
HVERFISSKÁLD
Það sem gerir goðsögnina
um Vogahverfið líklegri til
lífs en til dæmis sögur úr
Smáíbúðahverfinu er að
Vogahverfið hefur eignast
sitt hverfisskáld; Einar Má
Gudmundsson. Hann er bú-
inn að koma hverfinu á veg-
legri sess í bókmenntasög-
unni en önnur hverfi austan
lækjar geta státað af. Tómas
Jónsson, sem breyttist í
kjallaraíbúð í Hlíðunum,
ógnar einn sessi Vogahverf-
isins.
1 bókum Einars Más er
sögusviðið Vogahverfið á
fyrstu árum sínum. Þá var
hverfið að gleypa sveitina
sem var þar fyrir. Sumir bæ-
irnir voru látnir víkja. Aðrir
voru felldir inn í götumynd-
irnar, með misjöfnum
árangri.
,,Það er með þessa ver-
öld, eins og svo oft þegar
nýtt er að vaxa og gamalt
að hverfa og hlutirnir víxl-
ast á ýmsa kanta, að þá er
frá mörgu að segja," sagði
Einar Már.
„Það er hins vegar frekar
vafasamt að taka sögurnar
mínar sagnfræðilega. Ég hef
flutt ýmislegt inn í hverfið
og þar fram eftir götum.
Vogamenn sem koma að
Þai) er sjálfsagt komid ad
þuí ad Reykjauík dugi ekki
ad eiga bara godsögnina
um Vesturbœinn. Þetta
hjarta Reykjavíkur er fyrir
löngu ad engu orðiö og í
raun bara eins og nögl á
fingri borgarinnar. Þeir eru
einfaldlega allt of fáir sem
geta uppfyllt skilyrðin til að
geta kallast þriggja stjörnu
Islendingar; að vera Vestur-
bœingar, sjálfstæðismenn og
KR-ingar.
Það er því ekki einkenni-
legt þótt til séu uð verða
aðrar goðsagnir um alll
önnur hverfi borgarinnar.
Sú sem hefur mestu líkurn-
ar til að lifa er goðsagan
um Vogahverfið.
Stór hluti þess herskara af
krökkum sem hverfið fóstr-
aði fyrir aldarfjórðungi eða
svo heldur því fram að
hann sé úr Vogunum. Þessir
Vogar, sem krakkarnir eru
frá, eru þó varla hverfið,
sem nú er eitt dauðasta
hverfi borgarinnar, heldur
það ástand sem skapaðist
þegar heljarins hellingi af
barnmörgum fjölskyldum
var dembt inn í hverfið.
Og þetta ástand hætti eins
snögglega og það komst á.
Það stóðst akkúrat eins og
stafur á bók að þegar loks-
ins tókst að byggja nógu
stóran Vogaskóla til að
rúma alla þessa krakka
Ingibjörg Sólrún Gísladöttir
Bubbi og Tolli Morthens
máli við mig setja þær dálít-
ið inn í sína eigin heima.
Þeir segja mér að ég eigi
við þessa eða hina bygging-
una, en enginn nefnir sama
húsið."
BLOKKIRNAR
VORU AÐ SPRINGA
UNDAN BÖRNUM
En þótt Einar Már muni
Vogahverfið sem blöndu nýs
og gamals tíma muna aðrir
það fyrst og fremst sem
eina allsherjar kös af krökk-
um.
„Það voru börn út um
allt. Blokkirnar voru fullar
af fjögurra, fimm, sex og sjö
barna fjölskyldum. Það var
mikið félagslíf, — úti á göt-
unni," segir Tolli Morthens
myndlistarmaður, sem bjó í
Gnoðarvoginum.
Snemma á sjöunda ára-
tugnum var fjölskyldu-
mynstrið annað en í dag.
Konurnar unnu heima og
dagheimili, dagmömmur og
annað þvíumlíkt þekktist
ekki í jafnríkum mæli. Upp-
eldislegu gildin voru líka
önnur. Foreldrarnir tóku
ekki sama þátt í uppeldi
barnanna og í dag. Þau sáu
meira um þetta sjálf og ólu
hvert annað upp.
Þótt Vogahverfið hafi ver-
ið fyrsta hverfið sem byggð-
ist upp eftir malbik var
nokkurs konar þorpsfílingur
á götunum. Það voru krakk-
ar í öllum görðum, á öllum
leikvöllum og í öllum ný-
byggingum og á öllum göt-
um. Innan um og saman við
voru síðan þorpsfiflin, en af
þeim var nóg í Vogahverf-
inu.
„Hver gata hafði sitt fífl,"
sagði Friörik Þór Friðriks-
son, kvikmyndagerðarmað-
ur og fyrrverandi íbúi Karfa-
vogs.
BETRI BEKKIR
OG TOSSABEKKIR
Vogaskóli hóf göngu sína í
lok sjötta áratugarins. Fyrsta
skólahúsið var með átta
kennsiustofum. Krakkarnir
voru ekki lengi að sprengja
þær utan af sér. Þá var
byggt við og síðan aftur og
aftur. Þegar mest var voru
um átta eða níu bekkir í
hverjum árgangi og rúm-
lega þrjátíu í hverjum bekk,
— nema tossabekknum, en
þar voru sex til átta af þeim
sem voru seinastir tii eða
óþekkastir.
Vogahverfiö byggðist
nefnilega upp fyrir tíma
hugmynda um jöfnuð í skól-
unum. Þar var alltaf til siðs
að skipta krökkunum niður
í bekki eftir því hversu góð-
ir þeir voru í lestri og reikn-
ingi og eins eftir því hversu
fínir foreldrarnir voru. Þótt
bekkirnir væru skírðir eftir
kennurunum (bekkurinn
hennar Siggu pútu hét til
dæmis SG) lá gamla skipt-
ingin í A-, B- og C-bekki þar
að baki.
En þrátt fyrir vissa stétt-
skiptingu innan skólans var
enginn sérstaklega fínn í
Vogahverfinu, — að minnsta
kosti ekki í líkingu við fólk-
ið í Laugarásnum. í Voga-
hverfinu voru bæjarblokkir
við Gnoðarvog, ein- og tví-
býlishús í Karfavogi og þar í
kring, aðrar blokkir í Ljós-
heimum og Sólheimum og
milli þeirra voru síðan þrí-
og fjórbýlishús. í blokkun-
um bjuggu verkamenn og
iðnaðarmenn. í minni hús-
unum verslunar- og skrif-
stofufólk og tekjuhærri iðn-
aðarmenn. Þeir sem höfðu
mest handa á milli voru
flestir nýríkir og höfðu enga
hefð í blóðinu til að líta nið-
ur á pöpulinn.
HÁLFGERT SLÖMM
Og Vogahverfið var Breið-
holt síns tíma og þar stakk
fátæktin ekki svo mjög í
stúf.
„Ég átti áður heima í
Holtunum og var í Æfinga-
deild Kennaraskólans. Ég
man að einu sinni spurði
ein stelpan mig hvort ég
ætti bara eina skyrtu. Þegar
ég flutti í Vogana spurði
mig enginn að þessu og
skyrtan mín þótti bara fin.
Jón Baldursson
Þetta var þannig hverfi;
hálfgert slömm," sagði Sig-
urður Valgeirsson, starfs-
maður bókaútgáfunnar Ið-
unnar, fyrrverandi blaða-
maður og útgáfustjóri AB.
„Þegar skólinn fór í leik-
hús pressaði mamma bara
brot í skólabuxurnar mínar.
Mér létti mikið í fyrstu leik-
húsferðinni með Vogaskóla,
því flestir mættu bara í
pressuðum skólafötum,"
sagði Sigurður.
Þeir sem ólust upp í hverf-
inu segjast ekki muna eftir
mikilli stéttskiptingu fyrir
utan tilburði hjá yfirmönn-
um Vogaskóla til að flokka
fólk niður. Og þrátt fyrir 1
það hristi skóiinn krakkana
saman. Það var helst á
meðan hverfið var að byggj-
ast að það brast á með
blóðugum götubardögum.
Og þá stóð enginn krökkun-
um úr bæjarblokkunum í
Gnoðarvogi snúning.
„En við þorðum aldrei í
Kampana," segir Tolli Morth-
ens.
í bröggunum í Kömpun-
um voru meiri alvörumenn,
sem létu ógnvaldana úr
Gnoðarvoginum líta út eins
og hverja aðra fermingar-
drengi.
ENDALAUSAR RÆÐUR
HELGA ÞORLÁKSSONAR
Vogaskólinn var að sjálf-
sögðu þungamiðja hverfisins
og þá sérstaklega ein deild
hans, Teitssjoppa. Hún var
við hliðina á skólanum og
beint á móti gamla Háloga-
landi. Þar æfðu öll hand-
boltalið bæjarins. Það var
því stanslaust fjör í Teits-
sjoppu, bæði á daginn þeg-
ar skólinn var og eins á
kvöldin.
Teitur réð ríkjum í Teits-
sjoppu en í skólanum sjálf-
um var það Helgi Þorláks-
son sem stjórnaði. Það var
sagt um hann að hann gæti
lagt heilu raðirnir í rúst
með ræðuhöldum. Hann
hélt ræðu þegar skólinn
hófst, hann hélt ræðu þegar
fyrsta snjókornið féll, hann
hélt ræðu þegar líða fór að
jólum og hann hélt ræðu af
minnsta tilefni. Ef hún stóð
yfir í skemmri tíma en tvær
klukkustundir kallaðist hún
ávarp.
Og Helgi reyndi á þol
nemenda sinna á fleiri
vegu. Um hver jól voru sett-
ir upp helgileikir með gríð-
arlega stórum kórsenum,
enda var nóg af börnum í
skólanum til að fylla kórinn.
Þessir helgileikir stóðu yfir í
um tvær klukkustundir og
þeim var ekki hætt þótt liði
yfir nokkra úr kórnum, þar
sem þeir stóðu á pöllum og
þurftu að halda á kerti í út-
réttri hendi út alla sýning-
una.
SAMKEPPNI ÁRELÍUSAR
VIÐ SIGURÐ HAUK
Af kennurunum var Arel-
íus Níelsson einna mest
áberandi. Hann kenndi
kristinfræði og notaði tím-
ana sem einskonar PR fyrir
fermingarundirbúninginn.
Hann beitti bæði hótunum
og blíðmælgi til að fá krakk-
ana til að fermast hjá sér.
En það var töpuð orrusta
frá upphafi.
Með Árelíusi í Langholts-
kirkju var Sigurður Haukur
Guðjónsson, sem var feiki-
lega vinsæll. Á sama tíma
og Árelíus var að ferma
fjóra eða fimm fermdi Sig-
urður Haukur 150.
Sigurður Haukur var allra
Stefán Jón Hafstein
Eirikur Hauksson
presta opnastur fyrir nýj-
ungum. Hann hélt popp-
messur og hann leyfði
meira að segja Jóni Maó að
lesa upp úr Rauða kverinu í
kirkjunni. Jón Maó hafði áð-
ur lesið upp úr því íkiæddur
kínaslopp af þakinu á Teits-
sjoppu, hvort sem það var
vegna þess að hann fékk
ekki inni í sjoppunni eöa
taldi að boðskapur sinn