Pressan - 14.01.1993, Qupperneq 6

6
FIMMTUDAGUR PRESSAN 14. JANÚAR 1993
I kjölfar áróðurs um hættulaust kynlíf virðist kynhegð-
un íslendinga vera að breytast
Kynsjúkdóma-
tilfellum fækkar
Nú er svo komið að lekandi, sem eitt sinn
var algengasti kynsjúkdómur lands-
ins, heyrir til undantekninga.
Sömu sögu er að segja um sýfilis,
ekkert tilfelli var skráð árið 1991.
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra
Sigurvegari
borgarastyrjaldarinnar
„Jóni Baldvini hefur tekist að höggva
skörð í allaflokka. En því miður líka sinn
eigin. Honum tókst svo vel að tala Karl
Steinar Guðnason inn á gæði EES að
Karli þykir ekki nógu langt gengið. Hann
vill inn í Evrópubandalagið sjálft. “
Þá hefur Jón Baldvin Hanni-
balsson komið EES í höfn. Reynd-
ar ekki andskotalaust. En hann
hlýtur að geta verið ánægður með
árangurinn.
Framsóknarflokkurinn klofn-
aði. Steingrímur Hermannsson sá
síðan um að auka enn á þann
klofning með því að messa einn
og óstuddur yfir alþjóð. Hann
hleypti ekki varaformanninum
Halldóri að vegna þess að Stein-
grími líkaði ekki hvað hann væri
vís með að segja.
Sjálfstæðisflokkurinn klofnaði.
Bæði þeir þingmenn sem haldnir
eru almennri óánægju og eins þeir
sem eru haldnir óánægju út í Dav-
íð Oddsson og allt sem honum
viðkemur klufu sig frá. Eykon var
gerður pólitískt óvirkur og Ingi
Björn dæmdi sig til enn meiri pól-
itískrar útlegðar.
Kvennalistinn klofnaði. Ingi-
björg Sólrún gat ekki verið á móti
samningnum. Og þrátt fyrir að
samþingkonur hennar væru að
hugsa um að fórna henni á altari
samstöðunnar lýsti landsfundur
flokksins því yfir að Ingibjörg
mætti hafa þá skoðun sem hún
hafði. Þessar deilur opnuðu síðan
augu kvennalistakvenna fyrir því
að grasrótin var orðin lúin enda
voru drottningar flokksins löngu
hættar að hlusta á hana.
Þótt Alþýðubandalagið hafi
ekki klofnað kom hið rétta andlit
flokksins í ljós við atkvæðagreiðsl-
una. Ungliðar hans hótuðu að
skjóta þingmenn með leikfanga-
byssum og breiða áróðursborða á
þingpalla.
Þannig hefur Jóni Baldvini tek-
ist að höggva skörð í alla flokka.
En því miður líka sinn eigin. Jóni
hefur tekist svo vel að tala Karl
Steinar Guðnason inn á gæði EES-
samningsins að Karli þykir ekki
nógu langt gengið. Hann vill inn í
Evrópubandalagið sjálft. Þetta er
það eina sem skyggir á stórsigur
Jóns Baldvins, ef undan er skilinn
leiðindamórall í þýskum Svissur-
um.
En það liggur fleira eftir klofið
og illa til reika eftir Jón Baldvin og
EES en íslenskir stjórnmálaflokk-
ar og svissneska þjóðin. Alþingi er
einnig búið að tapa ærunni. Það
sá Jón Baldvin um þegar hann af-
hjúpaði í útlöndum að þar innan
dyra réði þvagblaðran í þing-
mönnum meiru en heilinn. Á Al-
þingi stjórnaði ekki sá greindasti
heldur sá sem gæti haldið lengst í
sér.
Og fleira er í sárum. Allra augu
beinast nú að forseta íslands. Einu
gildir hvort hann skrifar undir
staðfestingarlögin eða ekki; helm-
ingur þjóðarinnar verður fúll. Ef
forsetinn skrifar undir telja fylgj-
endur óháðs íslands hann hafa
svikið sig. Og ef forsetinn skrifar
ekki undir verða Evrópusinnarnir
reiðir. Það er vandséð hvernig for-
setinn verður sameiningartákn úr
þessu.
En þótt þetta kunni allt að líta
illa út breytir það ekki svo miklu
þegar öllu er á botninn hvolft. Þótt
allir stjórnmálaflokkarnir séu
klofnir, forsetinn ekki lengur sam-
einingartákn, Alþingi ærulaust og
Karl Steinar ætli í EB þá skiptir
það engu.
Islendingar eru nefnilega búnir
að samþykkja EES._______________
/ís
Talsverðar breytingar hafa orð-
ið í kynsjúkdómamálum hér á
landi á undanförnum árum og má
merkja lægri tíðni nokkurra al-
gengra kynsjúkdóma. Til dæmis
hefur skráðum lekandatilfellum
fækkað verulega og ef svo heldur
fram sem horfir heyrir sjúkdóm-
urinn brátt sögunni til. Fyrir ára-
tug leituðu um 300 einstaklingar
sér lækninga við lekanda, en árið
1991 voru þeir komnir niður í 36.
Þessi ánægjulega þróun er þó ekki
bundin við ísland eingöngu, held-
ur er málum svipað farið I ná-
grannalöndunum. Læknar vita þó
ekki fýrir víst hvort þessi fækkun
stafar af starfsemi kynsjúkdóma-
deilda ellegar hvort hér er um ein-
hverjar breytingar á bakteríu-
stofninum að ræða. Miklar sveifl-
ur hafa orðið í stofninum, ekki
ósvipað því sem gerst hefur hjá
lúsa- og rjúpustofninum. Þá má
geta þess að sárasótt (sýfilis) hefur
nánast verið útrýmt hér á landi og
árið 1991 kom ekkert slíkt tilfelli
fram.
OPNARIUMRÆÐA UM
KYNSJÚKDÓMA
Samkvæmt upplýsingum frá
Jóni Hjaltalín Ólafssyni, yfirlækni
á húð- og kynsjúkdómadeild
Landspítalans, virðist sem kyn-
sjúkdómum hafi farið fækkandi
hér á landi á allra síðustu árum
þótt engar heildartölur liggi fyrir.
Hins vegar hafi þeim fjölgað mjög
sem leitað hafa sér lækninga á
kynsjúkdómadeildinni í Reykja-
vík. Þar hafi sjúklingum fjölgað
jafnt og þétt á undanförnum ár-
um, en á síðastliðnu ári komu alls
3.200 manns á deildina saman-
borið við 1.700 árið 1982. Gera má
ráð fyrir að 90 prósent sjúkling-
anna séu á aldrinum 16-25 ára.
Aðspurður
telur Ólafur að erf-
itt sé að segja til um
hvort aukinn áróður
fyrir öruggu kynlífi
hafi skilað sér í barátt-
unni við kynsjúkdóma.
Hann kveðst vona og
treysta því að svo sé, en hms
vegar sé erfitt að mæla það.
Ólafur sagði ennfremur
að áróðurinn hefði
skilað miklum ár-
angri hvað varðar
að kynsjúkdómar
eru ekki eins mikið
feimnismál og þeir
voru.
FRJÁLST KYN-
LÍFOGKYN-
FÆRAVÖRT-
UR
Klamydía er algengasti kyn-
sjúkdómur hér á landi, en þrátt
fýrir aukinn fjölda klamydíusjúk-
linga á húð- og kynsjúkdómadeild
Landspítalans virðist sjúklingum
hafa fækkað á landinu í heild.
Skýringin er sú að fólk leiti í aukn-
um mæli til deildarinnar og því
fækki annars staðar á landinu. Sá
kynsjúkdómur sem hins vegar er í
hvað mestri sókn hér á landi er
kynfæravörtur (kondylóma). Þró-
unin hér er svipuð því sem gerist
erlendis, en vörturnar eru orðnar
einn algengasti kynsjúkdómur
heims. Nýlegar rannsóknir í
Bandaríkjunum benda til þess að
um 1 prósent bandarísku þjóðar-
innar sé smitað af sjúkdómnum,
þ.e.a.s. 2,5-3 milljónir manna, og
á Bretlandi, þar sem kynfæravört-
ur eru skráðar, þrefaldaðist fjöldi
þeirra frá 1980-1990. Þessa miklu
aukningu telja læknar geta stafað
af ffelsinu sem hefur gætt í kynlífi
fólks undanfarin tuttugu til þrjátíu
ár. Sjúkdómur þessi lýsir sér í
húðlitum eða ljósrauðum vörtum
sem vaxa í blómkálslaga klösum á
kynfærum og/eða við endaþarm.
Frá þvl smit verður og þar til vört-
urnar koma í ljós getur liðið allt
frá einum upp í átta mánuði, en
sumir læknar telja jafnvel að liðið
geti allt að tveimur árum. Lítið er
hægt að gera við sjúkdómnum
annað en brenna vörturnar burt
með rafmagni eða leysigeisla, en
einnig er lyfjameðferð reynd. Gíf-
urleg vinna hefur verið lögð í að
rekja smitleiðir sjúkdómsins, þar
sem álitið er að fólk geti smitað
aðra áður en vörturnar verða sjá-
anlegar. Árið 1991 voru greind alls
364 ný tilfelli sjúkdómsins á húð-
og kynsjúkdómadeildinni. Eina
vörnin við kynfæravörtunum er
að nota verjur, sem mun reyndar
einnig eiga við um flesta aðra kyn-
sjúkdóma.
Verkföll til kjarabaráttu
Guðmundur Gylfi Guð-
mundsson,
hagfr. ASÍ:
„Verkföll eru fyrst og fremst
tæki til kjarabóta. Hvort þau
verða til kjarabóta segir niður-
staða samninga til um. Verkföll
eru í eðli sínu neyðarúrræði til að
knýja fram kröfur. Á síðastliðnu
hausti setti Alþýðusambandið
fram hugmyndir að úrræðum
sem ríkisstjórnin hafnaði með
gengisfellingu og mikilli kjara-
skerðingu. Það er ljóst að Alþýðu-
sambandið ætlar að breyta stefnu
ríkisstjórnarinnar með því að
endurheimta kaupmátt og jafna
tekjur. Aðgerðir stjórnarinnar
virðast gerðar í skjóli þess að
verkalýðshreyfingin þori ekki í
verkföll vegna mikils atvinnuleys-
is. Reiði launafólks og forustu-
manna verkalýðshreyfingarinnar
vegna stjórnarstefnunnar er mik-
il, svo niðurstaðan getur hæglega
orðið sú að ríkisstjórnin neyði
verkalýðsfélögin út í verkföll.“
Magnús L. Sveinsson, for-
maður VR:
helst út samningstímann."
Jón Daníelsson, lektor í hag-
fræði:
aukið atvinnuleysi. Þar að auki
hefur skylduaðild að verkalýðsfé-
lögum í för með sér, að verkföll
eru brot á mannréttindum þeirra
félagsmanna, sem ekki eru
hlynntir verkföllum.“
Kristinn Björnsson, varafor-
maður VSÍ:
samninganna miklu erfiðari fyrir
vikið.“
Guðmundur Ólafsson hag-
| fræðingur:
„Það þarf að leita allra ráða áð-
ur en gripið er til verkfalla. Auð-
vitað getur sú staða komið upp að
menn verði að grípa til þess neyð-
arúrræðis að efna til verkfalia. En
í lengstu lög vona ég að til þess
þurfi ekki að koma. Auðvitað
hafa verkföll skilað árangri í
gegnum tíðina, en maður veit
ekki í upphafi hvort þau koma til
með að skila árangri eða hvort ár-
angurinn, sem kynni að nást,
„Frjáls verkalýðsfélög hafa skil-
að miklum kjarabótum til félags-
manna, og eru verkföll mikilvægt
vopn í kjarabaráttu. Þetta átti sér-
staklega við hér á fýrri árum þeg-
ar verkalýðsfélög áttu í miklum
erfiðleikum við að fá viðurkenn-
ingu sem fulltrúar verkalýðs. Nú
á tímum, þegar verkalýðsfélög
eru lögverndaður fulltrúi verka-
fólks og samningar gerðir með
milligöngu ríkisins, er lítil sem
engin þörf á verkföllum í kjara-
baráttu. Það eina sem verkföll nú
myndu leiða af sér eru auknir
efnahagserfiðleikar og þar með
„Ég tel að nýir tímar hafi leitt í
ljós, að þó svo að enginn efist um
rétt verkalýðshreyfingarinnar til
verkfalla, þá sé það miklu væn-
legri kostur að leysa úr málum
við samningaborðið en að það
þurfi að koma til þvingunarað-
gerða af neinu tagi. Repslan hef-
ur leitt í ljós að tU dæmis skæru-
verkföll hleypa yfirleitt Ulu blóði í
samningaviðræður og gera-lausn
„Verkfall er öflugt en tvíeggjað
vopn. VerkföU eiga við þegar bar-
ist er fyrir mannréttindum eða
lágmarkssanngirni á vinnumark-
aði, eins og raunin var á fýrrihluta
aldarinnar. Undanfarin ár hafa
verkföU hins vegar að mestu snú-
ist um kaup og kjör, með hörmu-
legum árangri. Ég tel að reynslan
sýni að verkföll séu sjaldan væn-
leg leið í kjarabaráttu. f erfiðu ár-
ferði stuðla þau að því að gera
hlut þeirra verst settu enn verri.
Heimskulegust eru þó verkföll
sem miða að því að styðja við
bakið á pólitískum fulltrúum af-
dankaðra hugmynda. Þó geta
kjör fólks orðið þannig að ekkert
annað virðist koma til greina."