Pressan - 21.04.1993, Blaðsíða 24

SKALDATI M I STEINDORS
24 PRESSAN
Miðvikudagurinn 21. apríl 1993
Klassíkin
• Ingveldur Ýr, Thomas
Franck og Þorsteinn Gauti
Sigurðsson syngja og leika
kabarettlög. Sólon islandus kl.
20.
Leikhúsin
• Stræti. Þessi sýning er gott
> "Oæmi um það hve stílfærður
og stór leikur fer vel á sviði.
Þjóðleikhúsið, Smíðaverk-
stæði, kl. 20.
0 Blóðbræður. Það er eins
og sýningin sé gerð meira
með höfðinu en hjartanu.
Borgarleikhúsið kl. 20.
0 Dauðinn og stúlkan.
★★★★ Tvímælalaust besta
sýningin á þessu leikári, þrátt
fyrir ýmsa galla. Borgarleik-
húsið, litla svið, kl. 20.
0 Leðurblakan. Óperetta Jo-
hanns Strauss sýnd norðan
heiða. Leikstjóri er Kolbrún
Kristjana Halldórsdóttir. Með
, ^stærstu hlutverk fara Jón Þor-
steinsson, Ingibjörg Mar-
teinsdóttir og Guðrún Jóns-
dóttir. Leikfélag Akureyrar kl.
20.30.
0 Stútungssaga. Stríðsleik-
ur með gamansömu ívafi í
flutningi leikfélagsins Hug-
leiks, félags áhugaleikara í
Reykjavík. Tjarnarbíó kl. 20.30.
Klassíkin
• Skagfirska söngsveitin
flytur innlend og erlend al-
þýðulög og verk úr óperum
1 »og óperettum. Stjórnandi er
Björgvin Valdimarsson, pí-
anóleikari er Sigurður Mar-
teinsson. Einsöngvarar eru
Sigrún Hjálmtýsdóttir, Ósk-
ar Pétursson, Guðmundur
Sigurðsson, Ásgeir Eiríks-
son og Fríður Sigurðardótt-
; jr. Langholtskirkja kl. 17.
0 Kabarettkvöld frá miðviku-
degi endurtekið. Sólon Is-
landus kl. 20.
0 Sinfóníuhljómsveit (s-
lands flytur Lifun ásamt Sig-
ríði Beinteinsdóttur, Björg-
vini Halldórssyni, Eyjólfi
Kristjánssyni, Daníel Har-
"aidssyni o.fl. Háskólabíó kl.
20.
Leikhúsin
• Dýrin í Hálsaskógi. Hlut-
verkaskipan er að því leyti
sérkennileg að Mikki refur
hefði komist tvöfaldurfyrir
-Jíini (Lilla klifurmús. Þjóðleik-
húsiðkl. 13.
0 My fair lady. Stefán Bald-
ursson leikstjóri hefur skilið
nauðsyn góðrar útfærslu vel
og kostar miklu til. Úrvalsfólk
er á hverjum þósti undir
styrkri stjórn Stefáns. Þjóð-
jjeikhúsið kl. 20.
0 Stræti. Þjóðleikhúsið,
Smíðaverkstæði, kl. 20.
• Coppelía. Ballettsýning (s-
lenska dansflokksins í upp-
færslu Evu Evdakímovu. Að-
alhlutverk eru í höndum
Nicolette Salas og Mauro
'Tambone. Borgarleikhúsið kl.
16.
Klassíkin
• Kabarettkvöld frá því á
miðvikudag og fimmtudag
endurtekið. Sólon Islandus kl.
20.
^Leikhúsin
• Sardasfurstynjan. ★★★
Góð skemmtun og ágæt til-
raun til að skemmta fleirum
en þeim sem þegar eru fasta-
gestir (slensku óperunnar./s-
lenska óperan kl. 20.
0 My fair lady. Þjóðleikhúsið
kl. 20.
0 Stræti. Þjóðleikhúsið,
Smíðaverkstæði, kl. 20.
0 Blóðbræður. Borgarleik-
húsið kl. 20.
0 Dauðinn og stúlkan.
★★★★ Borgarleikhúsið, litla
svið kl. 20.
0 Stútungssaga. Hugleikur.
Tjarnarbíó kl. 20.30.
0 Leðurblakan. Leikfélag Ak-
ureyrarkl. 20.30.
Klassíkin
• Landsmót barnakóra
með þátttöku um tvö þús-
und barna úr grunn- og tón-
listarskólum landsins. Laug-
ardalshöll kl. 15.
0 Þórður Kristleifsson -
dagskrá í tali og tónum til-
einkuð Ijóðaþýðandanum í
tilefni lOOára afmælis hans.
Kveldúlfskórinn (Borgarnesi
undir stjórn Ingibjargar Þor-
steinsdóttur, Söngbræður
undir stjórn Sigurðar Guð-
mundssonar og Theodóra
Þorsteinsdóttir sóþran. Bú-
staðakirkja kl. 16.
0 Skagfirska söngsveitin
endurtekur dagskrá frá
fimmtudegi. Langholtskirkja
kl. 17.
Leikhúsin
• Dýrin í Hálsaskógi. Þjóð-
leikhúsiðkl. 14.
0 Dansað á haustvöku ★
Það er sþaugilegt að stórt
Marconiútvarþstæki (sem er
eitt aðaltákn verksins) skuli
vera á miðju sviðinu allan
tímann vegna þess að Dans-
að á haustvöku gæti verið
skemmtilegra sem útvarps-
leikrit. Þjóðleikhúsið kl. 20.
• Stund gaupunnar. 9
Ágætir leikhæfileikar Ingvars,
Lilju og Guðrúnar fara til
spillis í þessu fáránlega leik-
riti. Svona getur árangurinn
orðið þegar ritstjórinn er
rauður köttur sem vill uþþ-
hefja sig í guðatölu. Þjóðleik-
húsið, litla svið, kl. 20.30.
0 Stræti. Þjóðleikhúsið,
Smiðaverkstæði, kl. 15.
0 Ronja ræningjadóttir.
Það er mikill styrkur fyrir sýn-
inguna að svo snjöll leikkona
sem Sigrún Edda Björnsdóttir
skuli geta leikið hina tólf ára
gömlu Ronju án þess að
maður hugsi mikið út í ald-
ursmuninn. Borgarleikhúsið
kl. 14.
0 Tartuffe. ★★★ Hvílíkt de-
bút á stóra sviðinu fyrir Þór
Tulinius leikstjóra! Verkið er
keýrt á ótrúlegum hraða frá
byrjun til enda, troðið af
bröndurum, hlátri og upp-
hrópunum. Borgarleikhúsið kl.
20.
0 Sardasfurstynjan. ★★★
Islenska óperan kl. 20.
0 Stútungssaga. Hugleikur.
Tjarnarbíó kl. 20.30.
0 Leðurblakan. LeikfélagAk-
ureyrarkl. 20.30.
Kiassíkin
• Haukur Guðlaugsson
orgelleikari flytur verk eftir
J.S. Bach, M. Reger og Pál
(sólfsson. Hallgrímsk. kl. 20.30.
0 Kammermúsíkklúbbur-
inn flytur sverk eftir Schu-
bert, Hummel og Mozart. Bú-
staðakirkja kl. 20.30.
0 Hans Josefsson flytur
blandaða dagskrá í tengslum
við Gautaborgardaga úr
óperum, óperettum og söng-
leikjum. Norræna húsið kl.
20.30.
Leikhúsin
• Dýrin í Hálsaskógi. Þjóð-
leikhúsiðkl. 14.
0 Stræti. Þjóðleikhúsið,
Smíðaverkstæði, kl. 15.
0 Hafið. Þjóðleikhúsið kl. 20.
0 Stund gaupunnar. ©Þjóð-
leikhúsið, litla svið, kl. 20.30.
• Ronja ræningjadóttir.
Borgarleikhúsið kl. 14.
0 Coppelía. Ballettsýning (s-
lenska dansflokksins. Borgar-
leikhúsið kl. 20.
Miðlungsskáldið Steindór Sigurðsson skammar skáldin
Bjartir blossavitar og
öslandi
f síðustu viku voru birt brot
úr köflum sem felldir voru úr
Ævisögu Theódórs Friðriks-
sonar Ofan jarðar og neðan.
Þar voru hispurslausar lýsingar
á drykkjusiðum ævintýra- og
kvennamannsins Steindórs
Sigurðssonar. í seinni tíð hef-
ur verið hljótt um nafn Stein-
dórs, en í lifanda lífi sá hann
sjálfur fýrir því að eftir sér væri
tekið.
Steindór var á sínum tíma
nokkuð atkvæðamikill í menn-
ingar- og þjóðmálaumræðu,
skrifaði nokkrar greinar sem
hann lét prenta sem sérrit og
seldi á götum borgarinnar. Eins
og tilfinningaríkum mönnum
er gjarnt kvað hann fast að orði
og skoðanir hans flestar reynd-
ust öfgafullar og stundum æði
sérkennilegar.
Ein þekktasta grein hans fjall-
aði um samskipti íslensks kven-
fólks við hernámsliðið og tvær
tilvitnanir nægja til að sýna
hvaða tónn var þar sleginn:
„Viðnámsþróttur mikils
hluta íslenzkra kvenna rénar að
minnsta kosti um 50% þegar
útlendingar eiga í hlut, hvað þá
útlendir hermenn í einkennis-
búningum."
Og:
„Það eru ömurleg eftirmæli
um „Fósturlandsins Freyju“, að
hún hafi legið hundflöt fyrir
þúsundum innrásarhermanna
úr öllum hornum heims.“
Mest tilþrif sýndi Steindór þó
líklega í grein sem hann skrifaði
árið 1948, skömmu fyrir dauða
sinn. Hún nefhist „Þrír kapítul-
ar í tólf versum um ljóðskáld og
ljóðagerð“. Þar réðst Steindór af
fullkominni hörku að þeim
skáldum sem stunduðu mód-
erníska ljóðagerð, hæddi þau og
níddi en var um leið ekki alveg
laus við að vera skemmtilegur.
Þegar Eysteinn Þorvaldsson
minntist lítillega á skrif Stein-
dórs í bókinni Atómskáldin var
greinilegt að skrifin höfðu ekki
skemmt honum og hann sagði
önuglega að Steindór, í um-
burðarleysi sínu og andúð á
nýjungaskáldunum, hefði tekið
flestum fram í hótfyndni, last-
yrðum og yfirlæti. Eysteinn vildi
sem fæst hafa eftir af því sem
Steindór hafði látið út úr sér um
helstu skáldsnlllinga þjóðarinn-
ar á þessari öld. En hér eru
nokkur dæmi úr þessari lítt
auglýstu grein.
ÞÓRBERGUR
OG LAXNESS
Steindór kennir Þórbergi
Þórðarsyni um að hafa komið
skáldunum upp á þann ósið að
yrkja módernískt háloftabull:
„Orð hans og fordæmi áttu eftir
að hafa mikil og margbrotin
áhrif — valda hreint og beint
andlegri vakningu í þessum
dúr. Sjálfum átti þó ekki þess-
um skýjahrópanda að auðnast
að halda áfram beina braut í
broddi allra þeirra ofvita sem
spruttu upp við kall hans og
streðuðu af stað út í geimblám-
ann.“
Helsti „ofvitinn" að mati
Steindórs var Halldór Laxness,
sem sent hafði frá sér heila
ljóðabók (Kvæðakverið) sem
Steindór taldi fulla af lágkúru.
Steindór var ekki í vandræðum
með að finna dæmi þar um, til
HALLDÓR LAXNESS
„Hvílikt listaverk í fjórum
Ijóðlínum! Vissulega ersá
er slíkt getur skapað einn af
vitum veraldarinnar."
Þegar Steinn segir að andlit
sitt sofi eins og óslokkið kalk í
auga fljótsins þá kemur athuga-
semd ffá Steindóri: „Hvar hinir
partar líkamans eru þá niður-
komnir nefnir þjóðskáldið ekki.
En óljósan grun fær maður um
hvað þeir muni vera að aðhafast
á einhverjum upphafningar-
plönum andlegra leyndar-
dóma.“
í ljóðum skáldsins fara fjar-
lægar veraldir að vaxa úr lang-
svæfum líkama og þá verður til
þessi athugasemd Steindórs:
„Manni skilst að þeirra eilífða-
rættaða útþensla og þeirra al-
mættiskenndi ummyndunar-
kraftur hafi þroskast í full-
komna heimssköpunargetu.“
SIGFÚS DAÐASON
Kemur þá að því að yngsta
skáldið, hinn tvítugi Sigfús
Daðason, er tekinn á beinið fýr-
ir ljóð sem hefst svo:
Ennþá liggur leiðin
leiðiná sem þúfórst
jyrirskatnmri tíð.
Ennþá liggurleiðin leiðina.
Hér er þörf á mörgum og
hörðum orðum. Og hefst nú
lesturinn: „Það er sannarlega
ekki á degi hveijum sem maður
STEINN STEINARR
„Manni skilst að þeirra ei-
lífðarættaða útþensla og
þeirra almættiskenndi um-
myndunarkraftur hafi
þroskastí fullkomna
heimssköpunargetu."
yrkja heilt kvæði sjálfur!
Og það svona gott kvæði.
Gerið svo vel og reynið! Ger-
izt íslenzk ljóðskáld strax í dag!“
„ÖSLANDI SKÁLDFÍFL“
í lok greinar sinnar viður-
kennir Steindór að ritkúnstir
geti verið skemmtilegar í hófi,
en „hver fjárinn plágar þá sem
hefja þvílíka pródúktsjón í fúl-
ustu alvöru og í stórum stfl. Og
sem reyna bókstaflega að stofna
„skóla“ úr sínum eigin skamm-
arstrikum og klaufaspörkum.
Og unga svo þaðan út bókment-
um í dúllarastíl og hvers kyns
dekantisma“.
Og Steindór heldur áfram:
„En eitt er víst. fslenzk ljóðlist
getur aldrei blandað blóði við
neinn þann ófögnuð sem nú
gerir sig heimakominn í garð-
löndum hennar. Ekki frekar en
svanur gæti blandað kyni sínu
við krókódíl og salamöndru.
En hitt er óvíst hvað hún
megnar að draga lengi andann í
óðlöndum sínum þegar þau eru
orðin aurakur alls konar skáld-
fífla sem ösla þar um og skrapa
saman hugtakalaus og hljóm-
laus skrípiorðanöfn — hrista
þau svo og skaka í búrleskum
bullustrokkum og sulla þeim
síðan út yfir blaðsíðurnar í
órímuðum hrynjandalausum
handahófsröðum."
Að mati Steindórs var aðeins
ein aðferð við að yrkja ljóð og
frá henni mátti ekki bregða, því
um leið stefndi í þá hættu að
menn forsómuðu vandvirkni og
færu að bulla. Menn skyldu
stuðla og ríma af miklum móð,
eða eins og hann sagði: „Stuðla-
formið er íslensk helgilist sem
þjóðin er tengd til lífs eða
dauða. Það er lífsljóð þjóðarinn-
ar. Það er lífsljóð hvers einasta
Islendings.“
I skáldskap sínum hélt Stein-
dór alla tíð tryggð við hefð-
bundið ljóðform, en var þó
aldrei nerna skáld rétt í meðal-
lagi.
dæmis hér í lokalínu Erfiljóðs
eftir stórskáld:
Áheyrendur útí ströndum
ygglibrenndir kvœði venda
Og Steindór segir: „Hér virð-
ist hin stílhreina punktalína — í
sínu hnitmiðaða látleysi —
benda til þess að andi snillings-
ins hafi verið rokinn upp í þær
reginhæðir að öll orð hafi brost-
ið. Með öðrum orðum: að ís-
lenzk tunga hafi hreint og beint
púnkterað undan ofurþunga
þvílíkrar andagiftar."
Steindór hæddist einnig að
þessu ljóði meistarans:
Komdu ogskoðaðu í kistuna
mína
í kœrleikans aldingörðum á ég
þarnóg
sem mér hafa gefið í minningu
sína
meyjarnar allar sem ég rak útí
skóg.
Steindór segir: „Hvílíkt lista-
verk í fjórum ljóðlínum! Vissu-
lega er sá er slíkt getur skapað
einn af vitum veraldarinnar. Og
það er ekki nein Saltvíkurtýra á
fífukveik norður á Furðu-
ströndum heldur einn af þess-
um björtu blossavitum allra
tíma.“
En svo blossa upp reiðin og
gremjan og Steindór bætir við:
„Ó já, þannig skapa þeir nú
listaverkin, snillingarnir, kæri
lesari... Þau skapa þau hreint
og beint úr engu og því sem er
verra en ekkert."
STEINN STEINARR
Nú kemur að hlut Steins
Steinarr, ástsælasta ljóðskálds
íslendinga á þessari öld. Stein-
dór hæddist að ljóðagerð hans,
sagði að skáldið teldist greini-
lega til æðri líftegunda sem
„hrærast í víðáttu andans og
viskunnar stórleik“. Til marks
um þetta nefnir Steindór hinar
frægu ljóðlínur: „Ég geng í hring
í kringum allt sem er“ — og
virðist helst lesa úr þeim vott af
mikilmennskubrjálæði; að
skáldið telji sig í fullri alvöru
vera guðlega, almáttuga veru.
Fleiri ljóðlínur Steins virðist
Steindór telja benda til þessa.
rekst á heilt kvæði á eigin
tungumáli sem maður skilur
ekki baun í. Kemst ekki einu
sinni að efhinu.
Að vísu veit maður hvað hin
einstöku orð þýða svona eitt og
eitt út af fýrir sig. Eða þegar vel
lætur tvö og þrjú saman - eða
svo. En þá er alveg eins og þau
séu þar í lokuðum prívatsel-
skap.
Óg hvers vegna þau séu
þarna á blaðsíðunni og hvað
þau séu að gera í þessu kvæði,
það fær maður enga hugmynd
um.
Og mér datt meira að segja í
hug að reyna að hafa endaskipti
á því ef vera mætti að hér væri
um einhveija nýungartilraun að
ræða í kínverskum eða ein-
hverjum öðrum mongólskasía-
tískum nútímastíl. Og ég byrjaði
samviskusamlega á síðasta orði
í síðustu ljóðlínu í síðustu vísu
og las svo allt kvæðið aft ur á bak
orð fýrir orð.
Og kvæðið reyndist náttúru-
lega alveg jafngott kvæði svo-
leiðis. Þetta er svo allavega gott
kvæði
... að slíkum affurábaklestri
loknum hefúr maður það á til-
fmningunni að vera búinn að
SIGFÚS DAÐASON
„Það ersannarlega ekki á
degi hverjum sem maður
rekst á heilt kvæði á eigin
tungumáli sem maðurskil-
ur ekki baun í.“
KOLBRÚN
BERGÞÓRSDÓTTIR