Pressan - 01.07.1993, Blaðsíða 10

F R E TT I R
10 PRESSAN
Fimmtudagurinn 1. júlí 1993
Háskólastúdentar selja ritgerðir
Milljonir á hverju ári
j
Háskólastúdentar stíga sín fyrstu spor í atvinnulífinu með því að verða sér úti um skattskyldar tekjur og gefa þær ekki upp
Sala lokaverkefna nemenda
við Háskóla íslands hefur
færst mjög í vöxt á síðustu
misserum og hafa sumir nem-
endur haft miklar tekjur af
þessari starfsemi. Það eru
einkum nemendur í við-
skipta- og hagfræði, stjórn-
málafræði og lögfræði sem
selja ritgerðir sínar, en úr
þessum deildum útskrifast
urn 200 stúdentar árlega.
Að því geínu að þriðjungur
þessara nemenda selji lokarit-
gerðir sínar íyrirtækjum og
stofnunum fyrir 150 þúsund
krónur, sem er ekki óvarlega
áætlað, þá eru heildartekjur
íyrir þessi lokaverkefni níu
milljónir króna. Ef þessum
þriðjungi nemenda tekst að
koma verkefnum sínum út
fyrir 300 þúsund krónur er
verið að tala um heildarsölu
upp á átján milljónir.
Heyrst hafa háar tölur í
þessu sambandi og PRESSAN
veit dæmi þess að nemandi
hafi selt lokaritgerð sína fyrir
rúmlega eina og hálfa milljón.
Slíkar upphæðir heyra þó til
undantekninga, en algengt er
að stúdentar sem eru duglegir
við sölustörf geti haft upp úr
þessu eitthvað á milli 200 og
300 þúsund krónur.
Ýmsar spurningar vakna
þegar þessi mál eru hugleidd,
eins og hverjir kaupi þessar
ritsmíðar og hvort sumt efni
sé auðseljanlegra en annað.
Kemur sölumennska niður á
fræðilegum rannsóknum
nemenda? Og ekki síst: Er
þessi sölustarfsemi skattskyld
og hefúr Ríkisskattstjóri eitt-
hvað skoðað þessi mál?
„Fremur hvimleitt"
Meðal háskólakennara eru
uppi raddir um að ef nem-
endur fari að hafa það sem
markmið að selja lokaverkefni
sín geti það haft neikvæð áhrif
á val þeirra á lokaverkefnum
sem og gæði verkefnanna. Að
sögn Gunnars Helga Kristins-
sonar, dósents í stjórnmála-
fræði, hefur þetta efhi ekki
mikið verið rætt innan veggja
félagsvísindadeildar. „Ég hef
engar þungar áhyggjur af
þessu, en mér finnst þetta þó
frekar hvimleitt. Bæði vegna
þess að ef um háar summur er
að ræða, þá hefði það óheppi-
leg áhrif á val nemenda á
lokaverkefnum. Staðreyndin
er sú að fóik skrifar bestu rit-
gerðirnar um það sem því
finnst skemmtilegt að skrifa.
Ef fólk fer að taka tillit til
praktískra sjónarmiða skrifar
það oftast bara lélegar ritgerð-
ir. Það sem fólk getur selt ein-
hverjum stofhunum er sjaldn-
ast það sem er áhugavert
fræðilega gagnvart greininni.
Fólk rennir nú alltaf blint í
sjóinn með þetta og fáir geta
gengið út frá því fyrirffam að
þeir geti selt fyrir stórar upp-
hæðir. Þetta er enn sem kom-
ið er ekkert stórvandamál hjá
okkur.
Hitt er svo annað mál að
þessar ritgerðir eru misjafhar
að gæðum og kaupendur geta
ekki gengið út frá því að hér sé
um frábær verk að ræða,
hvort sem er í lögfræði,
stjórnmálafræði eða við-
skiptafræði. Ég held að sjaldn-
ast sé spurt að því hvað nem-
andinn hafi fengið fyrir rit-
gerðina, sem þó ætti að gefa
einhverja vísbendingu um
gæði hennar. Mér finnst að
kaupendur ættu að ganga úr
skugga um hvort um fram-
bærilegt verk sé að ræða, því
það getur alltaf slæðst með
missldlningur eða hæpin um-
fjöllun."
„Almennt jákvæöur“
„Ég er almennt jákvæður
gagnvart því að nemendur
selji lokaritgerðir sínar á með-
an það er innan þeirra vel-
sæmismarka sem við störfum
eftir,“ segir Guðmundur
Magnússon, deildarforseti
viðskiptadeildar Hí. „Það er
einnig mín skoðun að það sé
ekkert athugavert við það að
fyrirtæki leiti til okkar í deild-
inni um að leysa ákveðið
verkefni.sem það myndi síðan
greiða námsmanni fyrir.
Nemandinn hefur þá umsjón-
arkennara hér sem myndí sjá
til þess að viðskiptasiðferði
væri í hávegum haft. Þegar
nemandi hefur lokið kandíd-
atsritgerð sinni tel ég það bara
af hinu góða, hvort sem hann
birtir hana í tímariti gegn
þóknun eða selur hana eins og
bók. Svo erum við jú líka að
kenna sölu hér í deildinni:
Leiti fyrirtæki til okkar með
hugmynd að lokaverkefni er'
aðalatriðið áð verkefnið sé,
þess eðlis að við samþykkjum
það. Annars hafa þessi mál
ekki verið rædd formlega inn-
an deildarinnar, meira þegar
kennarar hittast á göngun-
um.“
Skattskylt, en...
Ritgerðasala er vel þekkt
fyrirbæri meðal nemenda, en
þeir eru misjafnlega viljugir að
tjá sig um upphæðir í þessum
efnum eða að nöfn þeirra séu
bendluð ,við umræðu af þessu
tagi. Þessi sala hugverka er
skattskyld samkvæmt lögum
um tekju- og eignaskatt frá
1981. Það heyrir til undan-
tekninga að nemendur borgi
skatt af þessari sölu sinni og
því er þeim í mun að hvorki
nöfn né heiti ritgerða beri op-
inberlega á góma. Geri nem-
andi samning við stofnun eða
fyrirtæki um að leysa fyrir það
ákveðið verkefni, sem hann
fengi síðan metið sem loka-
verkefni, þá er sú greiðsla
virðisaukaskattskyld, enda
væri nemandinn verktaki hjá
verkbeiðandanum.
Ungur lögfræðingur sem
haft var samband við skrifaði
lokaritgerð sína fyrir nokkr-
um árum. „Ég seldi hana á
10.000 krónur stykkið og
lokatölurnar voru á bilinu
6-700 þúsund krónur. Að
prentkostnaði ffádregnum hef
ég haft upp úr krafsinu um
550 þúsund. I 95 prósentum
tilvika var keypt af mér, enda
vann ég ekki við annað þetta
sumarið. Þetta voru eins og
góð mánaðarlaun lögffæðings
sem ég náði mér í á stuttum
tíma.“
„Skiptum okkur ekki af
þessu“
„Þetta hefúr ekkert farið
gegnum okkur, heldur hefur
fólk algerlega séð um sölu rit-
gerða sinna sjálft," segir Þor-
steinn Þorsteinsson, fram-
kvæmdastjóri Stúdentaráðs
ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON framkvæmdastjóri Stúdentaráös Há-
skóla íslands: „Maöur heyrir tölur um sölu upp á mllljón.“
GUÐMUNDUR MAGNÚSSÓN PRÓFÉSSOR telur sölu ritgeröa almennt
vera af hinu góöa.
Gunnar Helgi Kristinsson dósent telur fáa nemendur geta gengiö
út frá því aö geta selt fyrir stórar fjárhæöir.
Háskóla íslands.“ÍVið höfum
voðalega lítið viljað skipta
okkur af þessu og þetta hefúr
aldrei verið rætt innan Stúd-
entaráðs sem slíkt. Annars er
þetta heilmikið gert og við vit-
um af þessu. Maður heyrir
öðru hvoru einhverjar sögur
en veit ekki hvað mikið er satt
í þeim. Það er undantekning
ef fólk selur fyrir verulegar
upphæðir. Maður hefúr heyrt
tölur um sölu upp á milljón
og þar yfir en slíkar upphæðir
eru frekar sjaldgæfar.
Þorsteinn telur algengt að
heildarsala á einstakri ritgerð
slagi hátt í 300 þúsund krón-
ur. Einnig séu dæmi þess að
nemendur séu á launum hjá
fyrirtækjum við að skrifa loka-
ritgerðir sínar. Það væru þá
helst stúdentar úr viðskipta-
og hagfræðideild sem kæmust
í slíkt, enda væru þetta þá
rannsóknir á innviðum fyrir-
tækjanna og starfsemi þeirra.“
Gangverö 7.000 til
15.000 krónur stykkiö
Það er víst að kaupendur að
verkefnum nemenda eru hver
úr sinni áttinni, enda fer það
eftir efni ritgerða hve auðselj-
anlegar þær eru. Þeir nem-
endur, sem eru hvað þróað-
astir í markaðsvæðingu sinni,
senda væntanlegum kaupend-
um bréf, þar sem þeir bjóða
ritgerðir sínar til sölu og láta
fylgja með efnisyfirlit og
heimildaskrá. Síðan fylgja
nemendur þessu eftir með
símtölum eða koma sjálfir á
staðinn. Að sögn ungs manns
í viðskiptalífinu koma svona
tilboð alloft á borðið til hans.
„Núna um daginn var ég að
kaupa fína ritgerð á 7.500
krónur. Sá nemandi stillti
verðinu í hóf, meðal annars af
því hann bjóst við að geta selt
lögmönnum og stórfyrirtækj-
um ritgerðina og þá í nokkru
magni. Þeir eru rnargir mjög
„prófessjónaT í þessu. i
Menn eru almennt jákvæð-
ir gagnvart þessum lokarit-
gerðum og á mínum vinnu-
stað ér þónokkuð keypt af
þeim, en það fer þó eftir efni
ritgerðarinnar. Eg held að
nemendur reyni að selja koll-
egum sínum, þ.e.a.s tilvon-
andi lögfræðingar selja lög-
ffæðingum o.s.ffv.“
Svo virðist sem ráðuneytin
séu sérstaklega viljug tilj að
fjárfesta í vinnu nemenda. Það
er þó misjafnt, effir því hver er
við stjómvölinn, og sums
staðar virðist litið á þetta sem
styrk við unga nýútskrifaða
námsmenn. Innanbúðarmað-
ur í ónefndu ráðuneyti sagði
að þar væru allar ritgerðir
keyptar, en ekki em allir jafn-
viljugir í opinbemm stofnun-
um.
Effir heimiídum PRESS-
UNNAR virðist markaðsverð
einstakra lokaritgerða ; um
þessar mundir vera á bjlinu
7.000 til 15.000, séu þær seld-
ar í stykkjatali, en alhörðustu
sölumenn komast eflaust
hærra. i
Steinunn Halldórsdóttir
LÝTUR LÖGUM UM VIRDISAUKASKATT EFTIR1. JÖLÍ
Ragnar M. Gunnarsson forstööumaöur eftiriits-
skrifstofu Ríkisskattstjóra. „Margvíslegar aö-
feröir til aö hafa uppi á þessum ritgeröum. “
„Um skattlagningu lokarit-
gerða háskólastúdenta gilda
almennar reglur tekju- og
eignarskattslaga og því er hér
um að ræða skattskyldar
tekjur. Það er metið í hvert
skipti effir umfangi sölunnar
hvort hér sé um atvinnu-
rekstur að ræða og þá þarf að
skila rekstrar- og efnahags-
reikningi. Almennt held ég
að þetta yrði flokkað sem
tekjur, nema hér sé um
óvemlegar fjárhæðir að ræða.
Varðandi virðisaukaskatt þá
er starfsemi rithöfúnda sjálffa
við samningu hugverka und-
anþegin virðisaukaskatti.
Hins vegar er sala á bók eða
ritgerð í þessu tilfelli skatt-
skyld í virðisaukaskatti frá og
með 1. júlí 1993, enda sé
söluandvirði yfir 185.200
krónur á hverju tólf mánaða
tímabili."
Aðspurður hvort Ríkis-
skattstjóri hefði farið eitthvað
ofan í kjölinn á þessum mál-
um kvað Ragnar svo ekki
vera. „Efttrlitsskrifstofa Ríkis-
skattstjóra tekur við ábend-
ingum ffá almenningi í þess-
um málum, líkt
og öðrum, og
berist slík ábend-
ing verður málið
athugað og það
metið hvort
ástæða sé til ein-
hverra aðgerða. í
sjálfu sér ættu
starfsmenn hér
ekki að eiga í erf-
iðleikum með að
komast að þessu
sjálfir, enda eru
til margvíslegar
aðferðir til að
hafa uppi á þess-
um ritgerðum.
þær era til dæm-
is allar skráðar á
Háskólabóka-
safni og út frá
efninu væri hægt
að finna út
hverjir hefðu áhuga á að
kaupa ritgerðina. Skattyfir-
völd hafa yfir takmörkuðum
mannafla að ráða og þurfa
því að velja og hafna þegar
um eftirlitsverkefni er að
ræða. Það val tekur hins veg-
ar ekki einungis mið af fjár-
hæðum heldur einnig þeim
varnaðaráhrifum sem talið er
að tiltekin aðgerð hafi. Enn
sem komið er hölúm við ekki
fengið neinar ábendingar ut-
an úr bæ um meint skattsvik
vegna ritgerðasölu stúdenta.“