Pressan - 01.07.1993, Blaðsíða 26

FOR N SOG U R
26 PRESSAN
Fimmtudagurínn 1. júlí 1993
Léttfríkað nám í
útlöndum
Það virðast ekki vera
nein takmörk fyrir því
hvað íslenskum náms-
mönnum hugkvæmist að
leggja stund á við erlenda
skóla. Ekki þarf annað en
blaða í handbók Samtaka
íslenskra námsmanna er-
lendis og Stúdentaráðs Há-
skóla íslands til að komast
að raun um að meðal ís-
lenskra námsmanna er-
iendis eru þónokkrir sem
fara töluvert óhefðbundnar
leiðir i námi.
í nýjustu handbók SÍNE
og SHÍ kemur til dæmis
fram að einn íslenskur
námsmaður leggur stund á
alexanderstækni, annar á
danslækningar og enn ann-
ar á klassísk fræði. Nátt-
úruöflin orka greinilega
sterkt á þennan eina náms-
mann sem stundar eld-
fjallafræði í útlöndum. En
það eru einnig fjarlægari
viðfangsefni sem heilla
landann, enda þótt námið
nýtist líkast til lítt hér
heima. Þannig er einn við
nám í geimverkfræði og
annar að mennta sig í
kjamorkuverkfræði.
Þeir veðjuðu tvímæla-
laust á réttan hest náms-
mennirnir sem ákváðu að
mennta sig í umhverfis-
málum, enda málefnið
þýðingarmikið og hefur
loks náð almennri athygli
hér uppi á íslandi. Fjórir
íslendingar læra nú um-
hverfisfræði og einn geng-
ur skrefi lengra og menntar
sig í umhverfisverkfræði.
Og ef farið er út í aðra
sálma er einn við nám í
vinnuvistfræði og annar á
góðri leið með að verða
landsinspektör.
Vísindi af ýmsu tagi eru
viðfangsefni námsmanna
erlendis. Þannig lærir einn
tjármáiavísincti, annar vís-
indafiræði og sá þriðji vís-
indi skapandi greina.
Æskulýður íslands getur
hrósað happi, því átta
manns læra nú æskulýðs-
leiðsögn og einn náms-
gagnahönnun. Ekki er
hægt að ljúka upptalningu
þessari án þess að geta
námsmannsins sem leggur
stund á hið allsérstæða
nám sálarfræði flugs, eða
hins sem gefúr ffat í hefð-
bundnar læknisaðferðir og
stúderar nálarstimgulækn-
ingar.
ÆSKUMYNDIN
var að þessu sinni grafin upp af Pétri Krisjánssyni; elli-
popparanum sem nú fer líklega að fá á sig titilinn „afi ís-
lenska rokksins“, líkt og Gunnar Þórðarson ber titiiinn „afi
íslenska poppsinsOtrúlegt en satt, þá ertil mynd af
Pétri meö stutt hár. Þessi æskumynd af Pétri var tekin
þegar níundi áratugurinn var um það bil að ganga í garð,
fyrir um þrettán árum. Þaö var áriö sem Pétur Kristjánsson
gifti sig. Sú athöfn er auövitað vita íhaldssöm og kannski
hárið hafi barasta verið í takt við hugarástandið á þessum
tíma. Síðan sleppti Pétur aftur fram af sér beislinu og hár-
ið óx. Það er augljóst aö Pétur gerir eitthvað meira við hár-
ið á sér en bara þvo það. Haft er fyrir satt að hann fái sér
léttpermanent endrum og sinnum. Ef vel er að gáð viröist
sem Pétur hafi misst eitt og eitt hár undanfarin ár, enda
fer það víst ekki vel með háriö að vera sífellt að setja í
það sterka vökva, svona þegar maður er kominn á fimm-
tugsaldurinn.
Tilraunafélagið Njáll gaf út
Bergþórssögu árið 1950
Sú bók er unnin eftir
frásögnum framlið-
inna. I Bergþórssögu
röktu persónur
Brennu-Njálssögu
ævi sína, og flest var
þar með öðrum brag
en höfundur Njálu
haíði ætlað.
Að sögn
sóna er
koma hafði
undur Njálu
mannavillt þegar
hann skrifaði ból
sína. Gunnar
Hámundarson
á Hlíðarenda
og Njáll
son, Hallgerður
langbrók og
Bergþóra Skarphéðinsdóttir
höfðu vissulega verið til, en
þeir atburðir sem Njáluhöf-
undur vildi tengja ævi þeirra
höfðu ekki hent þessar per-
sónur heldur langafa þeirra og
langömmur.
Kappinn Gunnar var Geir-
mundsson. Kona hans hét
Hallbera og var af tyrkneskum
ættum. Hálfsystir hennar var
Istiva, gift Bergþóri á Berg-
þórshvoli. Gunnar og Bergþór
höfðu kynnst þeim systrum í
herleiðangri og haft þær með
sér til íslands.
Útgefandi bókarinnar var
Sigurjón Pétursson, kenndur
við Alafoss, fyrrum glímu-
kappi og áberandi maður í
þjóðlífi síns tíma. Hann hafði
unnið að bókinni í tvo áratugi
og sagði í formála:
„I bók þessari gef ég al-
menningi kost á því að kynn-
ast þeim forfeðrum olckar,
sem nöfn og sagnir hafá glat-
ast um. Starf þeirra hefur lifað
með þjóðinni en hefur verið
rangfært á aðra menn.
Það er beinlínis ósk hinna
framliðnu að hið rétta komi
fram, en það hefur verið mér
miklum erfiðleikum háð
vegna starfa minna og tíma-
skorts að koma þessu áleiðis.
Þess vegna hefur það dregist
lengur en ég hefði óskað. Um
það má deila hvort ég hafi
verið sá rétti til þess að ljá
þessum framliðnu vinum
mínum hjálparhönd og þeir
kraftar sem ég hef haft ráð á
hafi verið nægir til að gera
verkinu full skil. Gef ég hveij-
um manni frjálst að deila um
það.“
I bókinni voru myndir af
öllum helstu persónum henn-
ar. Á kápu sagði: „Myndimar
Teikning eftir lýsingu sjáanda.
í þessari bók eru teiknaðar af
einum besta listamanni þessa
lands eftir skyggnilýsingu sjá-
anda.“
Þær myndir hljóta að valda
aðdáendum Njálssögu all-
nokkrum vonbrigðum, því
fjarri er nú fegurðin og glæsi-
leikinn sem sagður var ein-
kenna aðalpersónurnar.
Bergþór, Hallbera og
Gunnar
Bergþór á Bergþórshvoli
(sem við höfum venjulega
kallað Njál) vappar um sögu-
sviðið og talar í orðtökum og
málsháttum til að sanna speki
sína. Hér em nokkur dæmi:
„Sjón er sögu ríkari“, „köld
eru jafnan kvenna ráð“, „köld
er sú gleði
sem
BERGÞÓR (NJflLL)
á Bergþórshvoli.
fæst fyrir svik“, „skamma
stund er hönd höggi fegin“, „-
vandi fylgir vegsemd hverri“,
„oft er betri krókur en kelda“,
„svo lengi má brýna deigt jám
að það bíti um síðir“, „svo
lengi má skara í glæðumar að
úr þeim verði bál“, „það er
fallvalt veraldarlánið".
Persónur Bergþórssögu
taka þessum innskotum Berg-
þórs yfirleitt fremur fálega.
Bergþórs saga segir Hall-
bem (Hallgerði) vera „tilfinn-
ingaríka, víðsýna og skarpa
konu sem alin hafi verið upp
að hætti tyrkneskra hástéttar-
kvenna við skraut og fínar
hannyrðir“. „Handavinna
hennar var Hlíðarenda-
heimilinu alltaf til sóma,“
segir Bergþórssaga.
Gunnar og Hallbera búa í
nábýli við kristið fólk og Hall-
bera lætur stela mat frá þeim
kristnu. Gunnar reynir í fyrstu
að afsaka það og segir Ingólfi
Arnarsyni, einum nánasta vini
sínum, að hún hafi stolið
þessu „fremur af léttúð en
þörf‘. Þegar Hallbera lætur
ekki af þjófnaði bregst maður
hennar við af litlum fögnuði,
segir að þetta sé afskiptasemi í
henni. Hún svarar: „Svo lengi
má sjóða að sjóði upp úr.“
„Fögur er hlíðin“
Bergþóri og Ingólfi Arnar-
syni finnst þau hjón óvarkár í
samskiptum við kristna fólkið
og óttast um líf Gunnars. Ing-
ólfur býður Gunnari að dvelja
hjá sér í Reykjavík. Gunnar,
sem sífellt er með hugann við
hlíðina sína fögru og bleika
akra, svarar: „Hver á þá að sjá
um akrana mína? Ekki fer ég
meðan þeir em í blóma.“
Og þegar Bergþór ráð-
leggur Gunnari að fara til
Orkneyja heyrist svipað
hljóð úr Korni: „Þú
heldur þó ekki, frændi,
að ég fari frá ökrunum
og ég fái ekki að njóta
ánægjunnar af því að sjá
uppskeruna. Ég verð að
sjá uppskeruna. Ég trúi
engum nema sjálfúm
mér að hirða um akr-
ana.“
Og skömmu áður
en Gunnar er veginn
ganga Gunnar, Hallgerð-
ur, Bergþór og Ingólfur
Arnarson út með
hlíðinni.
Gunnar mælti:
„Sjáið hve hlíðin er fög-
ur. Hér vil ég bera bein-
in.“
Og í næsta kafla er
Gunnar enn að mæra hlíðina:
„Fögur ertu Fljótshlíð og
mun ég heldur bíða hel hér en
flytja mig í burtu. Nú em akr-
amir tilbúnir til sáningar.“
Fall Gunnars
Ein áhrifamesta frásögn
Njálssögu segir frá falli Gunn-
ars. Hér er frásögn Bergþórs-
sögu. Sámi, sem nefndur er til
sögunnar, er þræll Gunnars:
„Einn dag að áliðnu sumri
kom Gunnar heim af ökmm
sínum. Hafði hann vakað yfir
þeim um nóttina. Húskarlar
hans vom að vinna á ökmm
og engjum og ekki aðrir karl-
menn heima á bænum en
HALLBERA (HALLGERÐUR)
Eiginkona Gunnars, átti tyrknesk-
an fööur, en norræna móöur.
Sámi. Halibera var heima og
móðir Gunnars.
Þegar Gunnar átti skammt
eftir að bænum þustu hinir
kristnu að honum í tveim
hópum. Sámi sá hvað í vænd-
um var og tók á rás og vildi
komast til húskarla Gunnars
og fá þá til að koma honum til
hjálpar, en hinir krismu náðu
honum og drápu hann.
Þegar Gunnar sér þessa tvo
stóm hópa koma heim þá veit
hann hvað þeir ætla sér að
gera, fer í skáladymar og notar
nú boga sinn. Ver hann þeim
inngöngu og drepur marga
menn. Þeir sjá að ekki dugar
að sækja að honum aðeins á
einn veg og fara og rífa gat á
þakið á skálanum og sóttu
þannig að honum á tvær hlið-
ar. Það var þvi ómögulegt fyr-
ir hann að verja sig bæði að
ffaman og aftan. Féll Gunnar
eftir harða viðureign.
Þegar Hallbera sér að
Gunnar er fallinn og margir af
árásarmönnum liggja bæði
særðir og dauðir þá tryllist
hún og kennir sér um að hafa
ekki farið út á akrana og kall-
að húskarla til hjálpar því að
hún hafði nægan tíma til þess.
Fannst henni alltaf rödd
Gunnars hljóma við eyra sér
þá er hann bað hana að veita
sér aðstoð. Svo gekk þessi
ásókn nærri henni að hún
varð að flýja staðinn... Hall-
bera fluttist nú til Reykjavíkur
og settist að hjá Ingólfi (Am-
arsyni) og Hallveigu að
Lauganesi, sem hver önnur
kcnnslukona."
Vörn Hallgerðar
Bergþórssaga virðist að
stórum hluta skrifúð til varnar
Hallbem. Þar segir að Gunnar
hafi verið henni „enginn eig-
inmaður. Hann var ónærgæt-
inn við hana og hrottalegur og
tók aldrei tillit til vilja henn-
ar“. Hallbera kvartar sjálf
undan því að hafa þurft að
hýsa tengdamóður sína og
segir eiginmann sinn hafa ver-
ið gungu í samskiptum við
Bergþór.
Tekið er ffarn í bókinni að
sagan um hárlokkinn og
bogann sé argasta slúður:
„En hár í boga sinn þurfti
Gunnar ekki. Það getur hver
reynt sem vill að bogastreng
úr konuhári er ekki hægt að
gera í flýti og Gunnar hafði
öðru að sinna en eiga við
það.“
Og Hallbera kvartar sáran
vegna allra þeirra lygisagna
sem séu í umferð:
„Það er eins og allra augu
stari á mig með fýrirlitningu.
Ég veit þó ekki annað en ég sé
kona sem hafi rétt til þess að
bera hönd fýrir höfúð mér...
Það væri líklega best að
kvenkynið fæddist mállaust
og málhalt. Karlmönnunum
mundi ekki koma það illa.“
Fyrstu íþróttaskólarnir
I Bergþórssögu er ekki
minnst á Njálsbrennu, en
nöfn Skarphéðins Njálssonar
og Gunnars Hámundarsonar
eru nefnd. Þeir eru sagðir
fjórðu bændur á Bergþórs-
hvoli og Hlíðarenda og munu
á báðum bæjum hafa rekið
íþróttaskóla. Sæmundur, Son-
ur Skarphéðins, er nefndur í
sögunni. Hann var sendur til
mennta í Frakklandi, Italíu og
víðar og varð síðar prestur,
kennimaður og læknh í Odda
á Rangárvöllum.
Kolbrún Bergþórsdóttir