Pressan - 01.07.1993, Blaðsíða 30

LISTIR OG VISINDI
30 PRESSAN
Fimmtudagurinn 1. júlí 1993
Myndlíst
• Tryggvi Ólafsson, list-
málari í Kaupmannahöfn,
sýnir nýjar og gamlar
myndir á Mokka.
■CMyndlistarhátíð, vídeó-
og gerningahátíð, á sumar-
sýningu Nýlistasafnsins
sem ber heitið 16 dagar.
•Markús ívarsson. Sýn-
ing á verkum ýmissa ís-
lenskra listamanna, úr
safni Markúsar ívarssonar,
í Listasafni íslands.
•Páll Sigurðsson sýnir ol-
íumálverk í Eden í Hvera-
gerði. Síðasta sýningar-
helgi.
•Jóhannes S. Kjarval;
verk í eigu Listasafns ís-
Tands á sumarsýningu Kjar-
valsstaða.
•Sindri Freysson sýnir
Ijóð á Kjarvalsstöðum.
•Tita Heyde sýnir verk sín
í Café Mílanó, Faxafeni.
Opið alla daga kl. 9-19
nema sunnudaga kl.
13-18.
• Carlo Scarpa, listamað-
ur og arkitekt, er höfundur
verkanna sem nú eru til
sýnis í Ásmundarsal.
•Bragi Ólafsson heldur
sýningu á Ijóðum sínum á
Kjarvalsstöðum. Opið dag-
lega kl. 10-18.
•Mary Ellen Mark, einn
þekktasti fréttaljósmyndari
heims, sýnir Ijósmyndir á
Kjarvalsstöðum. Opið
10-18 daglega.
•Ásmundur Sveinsson.
Yfirlitssýning í tilefni aldar-
minningar hans. Verkin
spanna allan feril hans,
þau elstu frá 1913 og það
yngsta frá 1975. Opið alla
daga frá 10-16.
£Jóhannes Kjarval. Sum-
arsýning á verkum Jóhann-
esar Kjarvals á Kjarvals-
stöðum, þar sem megin-
áhersla er lögð á teikningar
og manneskjuna í list hans.
•Tarnús sýnir málverk og
skúlptúr í Portinu. Sýningin
eropin frá 14-18 alla
daga.
• Róska sýnir málverk sín
í Sólon íslandus.
•Ásgrímur Jónsson.
Skólasýning stendur yfir í
Ásgrímssafni þar sem
-'Býndar eru myndir eftir Ás-
grím Jónsson úr íslenskum
þjóðsögum. Opið um helg-
ar kl. 13.30-16.
Sýningar
•Nútíð við fortíð nefnist
viðamikil sýning í Þjóð-
minjasafninu í tilefni 130
ára afmælis safnsins. Opið
alla daga nema mánudaga
kl. 11-17.
• Myndir í fjalli í Lista-
safni Sigurjóns Ólafssonar.
Tildrög að gerð listaverks
Sigurjóns við Búrfellsvirkj-
un; sýndar Ijósmyndir,
myndband, verkfæri og
frumdrög að listaverkinu.
Opið mánudaga til fimmtu-
daga frá 20-22, laugar-
daga og sunnudaga kl.
14-18. Tónleikar á þriðju-
dagskvöldum kl. 20.30.
•Höndlað í höfuðstað er
sýning í Borgarhúsi um
sögu verslunar í Reykjavík.
HáLLGRÍMUR THORSTEINSSON sviptir hulunni af margmiöl-
uninni í Nýlistasafninu.
Glaðbeittir áhangendur nýlistar fá aldeilis inn-
spýtingu í sálarhulstrið þessa dagana, því nú
stendur yfir allsherjarveisla þeim til heiðurs í Ný-
listasafninu, Vatnsstíg 3. í kvöld er meðal ann-
ars boðið upp á vídeólist þar sem Anna Þorláks
sýnir verkið: Anna’s Americana/Afternoon Story.
Arna Valsdóttir er einnig á ferðinni með verk sitt,
M, sem og margir aðrir vídeólistamenn sem
sýna afurðir sínar þetta kveld. Þar er einnig mætt-
ur að ausa úr brunni visku sinnar fjölmiðlafræð-
ingurinn Hallgrímur Thorsteinsson og hyggst
hann flytja fyrirlestur um svonefnda gagnvirka
margmiðlun, á ensku „Interactive Multimediat’.
Krafinn um skýringar á þessu óþjála heiti og
hvað það ætti eiginlega að fyrirstilla sagði fjöl-
miðlafræðingurinn að hér væri um að ræða nýja
tækni, einskonar samruna tölvu og sjónvarps.
„Nú er farið að miðla efni með texta, mynd og
hljóði á tölvu. Hér er orðinn til sjálfstæður miðill,
sem er gagnvirkur að því leyti að notandinn getur
átt samskipti við tækið; hann er virkur en ekki
bara mataður. Þetta er millistig milli þess að lesa
bók og horfa á sjónvarp, því þú getur flett efninu.
Þessi miðill kemur til með að verða almennings-
eign því hann býður upp á ótrúlega möguleika.
Markaðurinn fyrir gagnvirkt efni varð raunin með
tilkomu svonefnds „CD-ROM’, sem er geisladisk-
ur sem getur hvort heldur er geymt alfræðiorða-
bók eða biblíu, allt eftir því hvað notandinn kýs.“
Áhugasamir skrifa þetta í svörtu bókina sína og
mæta í Nýlistasafnið til að fræðast um þessa nýju
tækni. Hinir halda áfram að láta mata sig.
og hreinlega meö ólíkindum hvaö hægt er aö leggja á okkur
ökumenn í Reykjavík. Fyrst skellur á versti vetur í manna minn-
um, meö snjóþyngslum og ófærö eins og hún gerist verst. Svo
þegar loks tekur aö hlána fyllist borgin af brjáluöum gatnagerö-
armönnum, sem gamna sér viö aö rífa upp götur í heilu lagi, svo
ökumenn eiga í stökustu vandræöum með aö komast leiöar
sinnar. Eiginlega er Reykjavík á sumrin ekki fær öörum en þeim
sem æft hafa ökusvig og eiga háfjallabíl. Má ég þá heldur biöja
um snjóinn.
Elegant og eitruð
f hinni viðamiklu könnun
PRESSUNNAR um kynþokka-
fyllstu konur landsins duttu út
ummæli um Andreu Róberts-
dóttur, sem kjörin var „Ungfrú
fódeggir“ og vinsælasta stúlkan í
keppninni um „Ungfrú fsland“.
Hún er í hópi þeirra tjögurra
kvenna í könnuninni sem hlutu
flest atkvæði. Hinar voru Dýrleif
Ýr Örlygsdóttir, Björk Guð-
mundsdóttir og Linda Péturs-
dóttir. Um Andreu var sagt að
hún hefði seiðmögnun Gretu
Garbo og væri í senn elegant og
eitruð. Hún væri bomba en líka
„plain“ og alltaf glæsileg.
MYNDLIST
Gerningahríð
GUNNAR J.
ÁRNASON
MYNDBÖND OG GERNINGAR
í NÝLISTASAFNINU
Frá og með síðustu helgi og
fram til 11. júlí mun kenna
ýmissa grasa á sviði mynd-
bandalistar (vídeó- eða skjá-
listar) og gerningalistar í Ný-
listasafninu. Alla daga, milli
fjögur og níu, verða sýnd
myndbönd, um helgar verða
gemingar og á fimmtudögum
verða fyrirlestrar. Meðal gern-
ingamanna eru eldri hetjur í
bransanum, eins og Rúrí,
Bjarni H. Þórarinsson, Magn-
ús Pálsson, Halldór Ásgeirs-
son og bræðurnir Lárusson,
en einnig upprennandi ger-
endur. Fjöldamörg mynd-
bönd verða til sýnis bæði eftir
íslenska og erlenda höfunda. í
efsta salnum er dagskrá dags-
ins varpað á vegg, en í lesstof-
unni hefur verið komið fyrir
sófahorni þar sem hægt er að
velja sér myndbönd og skoða
í góðu tómi á sjónvarpsskjá.
GAMALT OG NÝTT Á
SKJÁNUM
Ekki tókst mér að sjá nema
hluta af myndböndunum, en
nóg til að sjá að myndbanda-
hst er í stöðugri þróun. Ýmis-
legt hefur gerst, tækninni
fleygir fram og hún verður
aðgengilegri, menningin er í
síauknum mæli gegnsýrð af
myndbandatækni, bæði í fjöl-
miðlum og til eigin nota, og
þeir listamenn sem nýta sér
tæknina eru ekki eins upp-
teknir af því og áður að stía
sig af ffá fjölmiðla- og afþrey-
ingarkúltúrnum.
Myndbönd eru af töluvert
ólíku tagi. Mörg bandanna
eru beinar heimildir um
gerninga og eru allmörg slík á
sýningunni. En einnig hafa
myndbönd, skjáir og upp-
tökuvélar verið notuð sem
hluti af gerningi eða innsetn-
ingu. Sem dæmi má nefna
innsetningu Steinu Vasulku á
Listasafninu nýverið og gern-
ing hennar á sama stað, þar
sem hún lék á myndbandsvél-
ar sínar með fiðlu sem stjórn-
tæki. Ásta Ólafsdóttir og Þór
Elís Pálsson hafa notað
myndbönd til að sviðsetja
gerninga, sem hefúr gert þeim
kleift að klippa saman mynd-
efni og laga það að skjánum
og hreyfingum tökuvélarinn-
ar. Einn angi af myndbanda-
list þróast í beinu ffamhaldi af
tilraunum í kvikmyndagerð,
þar sem gerðar eru tilraunir
með formið sjálft. Enn má
taka innsetningu Steinu sem
dæmi um verk sem með-
höndlar þá tilfinningu fyrir
framvindu og rými sem
myndbandið skapar. Til sam-
anburðar má nefna athyglis-
verð og vel útfærð verk eftir
Finnboga Pétursson, „Óður“
(1992), þar sem stutt mynd-
skeið eru síendurtekin til að
skapa nokkurs konar tónverk,
og „Nature Morte“ (1992)
eftir Þorvarð Árnason,
svart/hvít mynd þar sem hlut-
læg skírskotun leysist nánast
upp á skerminum í munstur
og hreyfingu.
Vasulka-hjónin, Steina og
Woody, eru meðal brautryðj-
enda í meðhöndlun tækninn-
ar sjálffar og hafa notfært sér
hana til að aðgreina vídeólist-
ina frá kvikmyndalist. Þau
hafa ekki látið sér nægja að
nota hina endanlegu mynd á
skjánum sem efnivið, heldur
hafa þau sundurgreint raf-
eindaboðin í frumparta sína
og byggt á þeim grunni, jafn-
vel sérsmíðað tæki og rafeind-
arásir í þeim tilgangi. Steina
hefúr sérstakt dálæti á tækni-
legum tilraunum og ágætt
dæmi er „Voice Windows"
(1986) þar sem Steina lætur
spunasöng umbreyta og opna
myndina á skjánum.
Þeir myndlistarmenn sem
fyrst tóku vídeóið í sína þjón-
ustu voru hallir undir svokall-
aða konseptlist, enda virtist
það tilvalin leið til að einbeita
sér að hugmyndinni og út-
færslu hennar og losna við þá
kvöð að búa til varanlega
hluti. Það er einmitt þessi
hópur listamanna sem réð
ferðinni mikið til og mótaði
þá ímynd og það óorð sem
myndbandalist fékk á sig.
Hún mátti ekki eiga nokkuð
sammerkt með kvikmynda-
og sjónvarpsgerð. Skemmtun
og spenna voru tabú og lík-
lega trúðu sumir því að hið
nýja listform gæti losað firrta
áhorfendur undan hlekkjum
„vitundariðnaðarins“, annað-
hvort með sjokkmeðferð eða
langvinnri terapíu. Mynd-
bönd frá konseptskeiðinu
reyndu verulega á þanþol þol-
inmæðistauganna, en sem
betur fer ber ekki eins mikið
og áður á myndböndum sem
eru álíka spennandi og að
horfa á blauta málningu
þoma.
{ staðinn fyrir að snúa al-
farið baki við hefðbundnum
formum afþreyingar og kvik-
mynda hafa vídeólistamenn í
auknum mæli reynt að læra
af og leita andsvara við sjón-
varpsmenningu og mynd-
bandavarningi. Anna Þorláks
er efnilegur höfúndur sem
vinnur á gráu svæði á jaðri
tónlistarmyndbanda. Þor-
valdur Þorsteinsson skopstæl-
ir stofudrama íslenkra sjón-
varpsleikrita í myndinni „Og
þá reis fíflið upp“, sem sýnd
var í sjónvarpinu í fyrra.
„Virtual Justice“, eftir Muriel
Magenta, er athyglisvert leikið
myndband þar sem áhrif
sjónvarps og skemmtiefúis á
réttarvitund okkar eru tekin
fyrir.
Meistaraverkið á mynd-
bandahátíðinni er „Art of
Memory“ (1987) eftir Woody
Vasulka, sérdeilis stórfenglegt
myndband, sem heldur
manni hugföngnum. Myndin
er hugleiðing um fortíð, sögu
og minni, þar sem fljúgandi
furðuhlutir úr fortíðinni,
samsettir úr gömlum frétta-
kvikmyndum, svífa yfir tíma-
lausu landslagi. Woody hafði
áður leitað inn á ný mið með
vídeó- óperu sinni „The
Commission“, sem segir frá
fiðlusnillingnum Paganini og
franska tónskáldinu Hector
Berlioz, einkum því atviki
þegar Paganini falaðist eftir
tónverki hjá Berlioz. Sá sem
leikur Paganini í þessu mynd-
bandi heitir Ernest Gusella,
en hann á skemmtilegt og
hugmyndaríkt myndband (60
mínútna langt), „Operation
Wandering Soul“ (1992), sem
fjallar á írónískan hátt um líf
og list ljóðskáldsins Ezra Po-
und og japanskt Noh-leikhús.
Myndinni er skipt upp í stutta
kafla þar sem Gusella beitir
ólíkum myndformum og
þegar á líður snýst hún upp í
dans- og söngvamynd.
GERNINGARÁ DAGSKRÁ
Lítil nýliðun hefur orðið í
gerningahópnum undanfarin
ár og sömu nöfn hafa haldið á
loft merki gerninga hér á
landi; Magnús Pálsson, Bjami
H. Þórarinsson, Hannes Lár-
usson og Halldór Ásgeirsson.
Að öðrum ólöstuðum hefur
Magnús Pálsson verið stór-
tækastur og ffjóastur á þessu
sviði. Á sunnudagskvöldið
flutti leiksmiðjan Kaþarsis
nokkur hljóðverk, eða hljóð-
skúlptúra, eftir Magnús sem
gefa ágæta hugmynd um til-
raunir hans til að bræða sam-
an leikhúsið og hugsunarhátt
myndlistarmanns. En það er
lítið hægt að fjalla um gern-
ingana á hátíðinni að svo
stöddu, því flestir verða þeir
um næstu og þamæstu helgi.
Þá gefst yngri listamönnum
tækifæri til að hrista ærlega
upp í listforminu og það er
kominn tími til.
Að lokum má minna á tvo
athyglisverða fyrirlestra um
samspil tölvu- og mynd-
bandatækni. 1. júlí mun Hall-
grímur Thorsteinsson tala um
gagnvirka margmiðlun og 8.
júlí heldur Hannes Högni fýr-
irlestur um sýndarrými
(virtual reality, cyberspace).