Pressan - 20.01.1994, Blaðsíða 7

Bifreiðaskoðun íslands hefur yfirburðastöðu sem enginn þorir að keppa við
■*
*
♦
FF
FRJALSRÆÐIIORM
EKKIÁ BORÐI
Um áramót var einkaleyfi Bifreiðaskoðunar íslands afnumið. Hún hefur náð gríðarlegu forskoti á
hugsanlega samkeppnisaðila; á skráningarkerfið, tölvukerfið, sér um geymslu númera og svo
framvegis. í reglugerðum er kveðið á um eignarhald á skoðunarstöðvum; þær verði að skoða úti
á landi, verða að geta skoðað öll ökutæki, stjórnandi skuli vera verkfræðingur eða tæknifræðing-
ur og svo framvegis. Samkeppnisaðilar segja reglugerðirnar meðvitaða verndarstefnu fyrir BÍ.
Auk þess er mjög þrengt að þeim níutíu verkstæðum sem hingað til hafa séð um endurskoðun
bifreiða. Dómsmálaráðuneytið fer með þessi mál og ráðuneytisstjórinn, Þorsteinn Geirsson, er
stjórnarformaður Bifreiðaskoðunar íslands.
Verkstæðiseigendur, Bflgreina-.
sambandið og margir aðrir aðilar
sem tengjast greininni eru mjög
gagnrýnir á stjómvöld. Þeir telja að
mjög sé þrengt að greininni og
þeim gert illmögulegt að starfa að
endurskoðun bifreiða og útilokað
sé að keppa við Bifreiðaskoðun ís-
lands í aðalskoðun. Þar sé forskot
þeirra allt of mikið, auk þess sem
reglugerðir stjómvalda nánast úti-
loki nokkra samkeppni.
Regiugerðir stjórnvalda úti-
loka samkeppni við BÍ
Þrátt fyrir að einkaleyfi Bifreiða-
skoðunar íslands hafi nú verið af-
numið telja aðilar í greininni að
það sé aðeins í orði en ekki á borði.
Bflgreinasambandið hefúr gagnrýnt
marga þætti í reglugerðum stjóm-
valda og þeir verkstæðiseigendur
sem hugðu á samkeppni í aðal-
skoðun halda að sér höndum, telja
útilokað að keppa við Bf sam-
kvæmt núgfldandi kröfúm.
Jónas Þór Steinarsson, fram-
kvæmdastjóri Bflgreinasambands-
ins, segir að það séu einkum ijögur
atriði sem þeir séu mjög ósáttir við
í reglugerð dómsmálaráðuneytisins
ffá 30. desember 1993. f fyrsta lagi
segir að skoðunarstöðin verði að
geta annast skoðun á öllum öku-
tækjum. Það þýðir að ekki sé nóg
að geta skoðað fólksbíla og smærri
ökutæki heldur verði að vera að-
staða til að skoða stærstu flutninga-
bfla og tengivagna svo eitthvað sé
nefnt, en það kallar á meiri og dýr-
ari búnað og betri aðstöðu. Þá em
þeir mjög ósáttir við 5. greinina
sem segir að ráðuneytið geti skikk-
að skoðunarstöð í Reykjavík til að
annast skoðun úti á landi í hlutfalli
við markaðshlutdeild þeirra á höf-
uðborgarsvæðinu. Þeir telja þá
reglu fárárdega og vilja afnema
hana með öllu. Þriðja atriðið sem
þeir gagnrýna fjallar um heimild
skoðunarstöðvar til að aðalskoða
ökutæki á endurskoðunarverkstæði
ef það er meira en 35 kflómetra ffá
aðalskoðunarstöð. Bílgreinasam-
bandið telur að ekki eigi að vera
nein kflómetraviðmiðun, en ef svo
sé eigi hún að miðast við 20 kíló-
metra ffá aðalskoðunarstöð. f 13.
greininni, sem fjallar um hæfnis-
kröfur, segir: „Tæknilegur stjóm-
andi skal vera verkffæðingur eða
tækniffæðingur...“ „Okkur finnst
þessi krafa algjörlega óraunhæf og
að eðlilegt sé að miða við bifvéla-
vhkjameistara með starfsreynslu og
viðþótarmenntun hvað þessa skoð-
un varðar,“ segir Jónas Þór og segir
að auk þess sé „verið að binda þessa
starfsemi í allt of flókið staðlakerfi
sem er alls ekki nauðsynlegt. öll
þessi atriði gera það nánast útilok-
að fyrir aðila að setja upp skoðun-
arstöðvar“.
„Reglugerðin er verndar-
stefna fyrir BÍ“
, Að mínu mati er þessi reglugerð
verndarstefna fýrir Biffeiðaskoðun
íslands, vegna þess að það em það
mörg ákvæði þar inni sem setja
þessum fýrirtækjum stólinn fýnr
dymar,“ segir Jóhannes Jóhannes-
son, sem unnið hefúr úttekt fýrir
Bflgreinasambandið vegna þessa
máls. Auk megingagnrýni Bfl-
greinasambandsins bendir hann á
reglur um eignarhald, en verkstæði
og aðrir í greininni mega ekki eiga
meira en 40% í aðalskoðunarstofu.
Verkstæðin geti því aldrei haft að-
alskoðun, aðeins endurskoðun,
nema með því að sameinast um að
opna sérstaka skoðunarstöð. Bfl-
greinasambandið hefur einnig
gagnrýnt eignarhaldið. Að auki seg-
ir Jóhannes að það sé ekkert réttlæti
I að Bl sjái alfarið um skráningar á
bifreiðum. Það sama gildi um bif-
reiðaskrána sjálfa, tölvuskrána, sem
hann segir að verði hjá BÍ en ekki
hjá Skýrsluvélum ríkisins eins og
eðlilegt væri. „Þetta er allt á tölvu
hjá þeim og þeir eiga skráninguna.
Samkeppnisaðilar þyrftu þá að búa
til sína eigin eða gera samning við
Bl og þannig versla við samkeppn-
isaðilann.“ Þá segir hann að ekki sé
búið að ákveða hvort Bl eigi að sitja
eitt að nýskráningum, gerðarskoð-
unum og fleim slíku. „Það em ýmis
svona atriði sem em langt ffá því
sem þau eiga að vera.“
Verkstæðin þora ekki í sam-
keppni
Nokkur verkstæði hugsuðu sér
gott til glóðarinnar með afnámi
einokunarinnar og hugðu á sam-
keppni við Bl í aðalskoðun bif-
reiða. „Við héldum að þetta yrði
frjálst en það varð það bara í orði,
ekki á borði. Við sjáum ekki frjáls-
ræðið í þessu meðan Biffeiðaskoð-
un hefúr öll tögl og hagldir,“ segir
einn verkstæðiseigandinn, sem ætl-
aði að opna skoðunarstofu. Hann
segir löggjöfina þannig að þeir
megi ekkert skoða nema með leyfi
Biffeiðaskoðunar og þeir verði al-
gerlega háðir henni. Hann bendh á
að Bl sé skráningaraðili en það
hefði þurft að vera sérskráningar-
aðili; BÍ eigi tölvukerfið, sjái um
geymslu númera og lögreglan komi
sjálfkrafa með númerin þangað.
Hann bendh m.a. á að ef einhver
kæmi í skoðun til þeirra gæfu þeir
út skoðunarskýrslu, en fólk þyrfti
sjálft að ná í skoðunarvottorðið og
númerin hjá Biffeiðaskoðun Is-
lands. Hann tekur undir alla gagn-
rýni Bílgreinasambandsins og segh
að það eitt að stjómarformaður BÍ
sé jafnffamt ráðuneytisstjóri í
dómsmálaráðuneytinu sé fáránlegt.
„Reglugerðin er bara vemdun gegn
samkeppnisaðilum. Það er ekki
fýsilegur kostur að reyna þetta, en
við gefumst ekki upp. En á meðan
þetta er svona þorir enginn að fara
út í 60-70 milljóna króna dæmi og
hafa svo kannski ekkert að gera.
Þetta á annaðhvort að vera ffjálst
eða eins og það var, það á ekki að
ginna menn út í eitthvað sem er
ekki til staðar. Það reynir þetta eng-
inn við þessi skilyrði.“
JÓNAS ÞÓR STEINARSSON. Bíl-
greinasambandið telur nánast
útilokað að fara í samkeppni
við Bifreiðaskoðun íslands mið-
að við þær forsendur sem gefn-
ar eru.
Þrengt að endurskoðun bif-
reiða
Nú hafa um níutíu verkstæði rétt
á að endurskoða bifreiðir sem farið
hafa í aðalskoðun hjá Biffeiðaskoð-
un íslands en þurft á einhverri lag-
færingu að halda. Þeh ganga úr
skugga um að gert hafi verið við þá
hluti sem athugasemdir vom gerð-
ar við. Nýja reglugerðin kveður
hins vegar á um að endurskoðun-
arstöðvar þurfi að öðlast faggfld-
ingu hjá löggildingarstofú efth
flóknum stöðlum auk reglna um
gæðamat og gæðaeftirlit. Gerðar
em stórauknar kröfúr um búnað
að mati Bílgreinasambandsins, en
það fékk fýrmefhdan Jóhannes Jó-
hannesson til að fara yfir reglugerð-
ir og benda á það sem ekki væri í
lagi og það sem væri óffamkvæm-
anlegt að hans mati. Þá er hann að
vinna að gæðahandbók fýrir verk-
stæðin og huga að aðstoð fýrir þá
sem vilja vera áfram í endurskoð-
un. Hann segh að mjög erfitt sé að
uppfýlla þessar nýju kröfúr, en
reynt verði að hjálpa þeim „til þess
að hver og einn þurfi ekki að finna
upp hjólið. Án þess mundi endur-
skoðunarverkstæðum fækka vem-
lega, sem er mjög slæmt, því þetta
er sjálfsögð þjónusta við bíleigend-
ur“. Jónas Þór Steinarsson, ffam-
kvæmdastjóri Bflgreinasambands-
ins, tekur í sama streng: „Við höf-
um bent á að reglurnar séu alltof
ÞORSTEINN GEIRSSON, stjórn-
arformaður Bifreiðaskoðunar
og jafnframt ráðuneytisstjóri
dómsmálaráðuneytisins, sem
fer með þessi mál.
strangar og höfúm talið að það
væri nægilegt að endurskoðunar-
verkstæðin væm viðurkennd verk-
stæði eins og verið hefúr. Þau þurfa
ekki að vera faggilt verkstæði út ffá
einhveijum stöðlum sem búnir
vom tfl.“ Það er dómsmálaráðu-
neytið sem veitir starfsleyfi til end-
urskoðunar á endurskoðunarverk-
stæðum.
Ráðuneytisstjórinn er jafn-
framt stjórnarformaður BÍ
Gagnrýni hefúr einnig komið
ffam á hagsmunatengsl stjórnvalda
og Biffeiðaskoðunar. Ríkið á helm-
ingshlut í Biffeiðaskoðun íslands,
sem ffam að þessu hefur haft ein-
okun á markaðinum. Sérffæðingar
og ráðgjafar hafa unnið jöfnum
höndum fýrir ríkisvaldið og Bif-
reiðaskoðun íslands. Ekki síst hefúr
verið bent á að Þorsteinn Geirs-
son, stjórnarformaður BÍ, er jafn-
ffamt ráðuneytisstjóri í dómsmála-
ráðuneytinu, því ráðuneyti sem fer
með þessi mál, semur reglugerðir
og veitir starfsleyfi til skoðunar-
stöðva.
Þorsteinn segir að hann hafi vilj-
andi ekki tekið þátt í gerð þessarar
reglugerðar. Varðandi setu sína
„beggja vegna borðsins" segir Þor-
steinn að sér hafi verið falin stjórn-
arformennska af ráðherra, enda
eigi ríkið 50% í Bl. „Ég hef reynt að
starfa þannig að ekki komi upp
hagsmunaárekstur,“ segir hann, en
viðurkennir að hann þiggi laun fýr-
ir stjórnarsetuna eins og aðrir. „Það
er svo auðvitað matsatriði hvort
reglurnar eru of strangar, en þeim
var ekki ætlað að vera það og ég
held að ég tali nú fýrir munn okkar
allra í Bifreiðaskoðun þegar ég segi
að samkeppni mundi vera okkur
fýrir bestu.“
PálmiJónasson
Ari Edwald, aðstoöarmaöur dómsmálaráöherra:
Vonast eftir samkeppni
Hvers vegna þurfa metm að skoða
allar tegundir bifreiða?
„Við teljum það eðlilega reglu að
menn taki þátt í þessu á jafnréttis-
grundvelli, það er að það sitji ekki
einhver uppi með að skoða á öll-
um sviðum en samkeppnisaðilar
geti valið sér þær bíltegundir sem
þeir ætla að skoða.“
Er það ekki jákvætt ef einhver vill
bjóða upp á t.d. ódýra fólksbílaskoð-
un?
„Jú, jú, en ef allir vilja vera með
fólksbílaskoðun en enginn vöru-
bflaskoðun, hvem á þá að skylda til
að vera með vörubflaskoðunina?
Ég skal samt ekki útiloka að þró-
unin verði þannig að markaðsöflin
taki yfir þennan þátt.“
Hvers vegna þarf skoðunarstöð á
höfuðborgarsvœðinu að taka að sér
skoðun úti á landi?
„Á öllum stöðum úti á landi, nema
í helstu þéttbýliskjömunum sem
eru með skoðunarstöð í flokki 1,
má leysa skoðunarmálið í sam-
vinnu við verkstæði sem er faggilt
til að endurskoða ökutæki, sem
stuðlar að því að leysa skoðun úti á
landi með hagkvæmum hætti. Að-
alatriðið er hve mikill kostnaður
felst í að taka að sér skoðun úti á
landi. Valkosturinn var að hafa
þetta alveg ffjálst og það ráðist bara
hvar menn vilja skoða og annars
staðar sé bara ekki skoðað og þá
gæti ríkið ekki ábyrgst þjónustust-
igið, það myndi bara ráðast af
markaðinum. Ríkið verður að
gripa til einhverra ráðstafana til að
tryggja þjónustustigið og þetta er
sá kostur sem var valinn. Menn
treysta sér ekki til að láta það ráð-
ast hvaða svæði landsins yrðu
þjónustulaus. Það er ekki hægt að
skikka Bl til að reka einhverja
byggðastefnu í ljósi þess að þetta
verður væntanlega einkafýrirtæki
innan ekki svo langs tíma. Helm-
ingshlutur ríkisins verður seldur,
væntanlega í áföngum.“
Það er einnig gagnrýnt að tœknileg-
ur stjómandi skuli þurfa að vera
tæknifrœðingur eða verkfræðingur.
„Það verður að lesa þá grein til
enda, því gert er ráð fýrir að fag-
gildingardeild Löggildingarstof-
unnar geti veitt undantekningu ffá
háskólamenntun ef viðkomandi
hefúr fullnægjandi menntun eða
starfsreynslu og þjálfun. Þetta er
meginregla en ekki skilyrði.“
Verkstæði má ekki eiga meira en
40% í skoðunarstöð.
„Þessi regla er að visu ekki sett af
okkur heldur af viðskiptaráðuneyt-
inu og mér skilst að svona regla
eigi við um óháðar skoðunarstöðv-
ar á öllum sviðum. Eftirlitsaðili
verður að vera óháður í störfum."
BÍ er skráningaraðili, á tölvukerfið,
sér um geymslu númera, lögreglan
kemur þangað sjálfkrafa með af-
klippt númer...
„Ég tel að hvað öll svona atriði
varðar þá þurfi bara að vinna úr
því. Það er ljóst að samkeppnis-
stofnun fer með það svið sem lýtur
að samkeppnisreglum og ég geri
alveg ráð fyrir því að hugsanlegir
samkeppnisaðilar Bl muni leita til
samkeppnisstofnunar um ýmis
svoleiðis mál og stjómendur BÍ
verði bara að búast við slíku og
vinna úr því með yfirvöldum sam-
keppnismála. Það liggur náttúrlega
fýrir að það var samið við þá um
að sjá um þessa skráningu til árs-
loka 2000 og það getur vel verið að
sú aðstaða styrki þá í skoðuninni,
en samkeppnisyfirvöld verða að
meta að það halli ekki um of á
þeirra samkeppnisaðila.“
Hvað með faggildingu á endurskoð-
unarstöðvar?
„Það er ljóst að það eru engar er-
lendar reglur sem gera neinar kröf-
ur á okkur um það og sjálfsagt
hefði mátt hafa það áffam í sama
formi. Ég hef nú skynjað bfliðnað-
inn þannig að þeir fagni þeirri
áskorun sem felst í því að taka upp
svona gæðakerfi.“
Em þetta ekki allt of strangar reglur?
Höfuðáhugamál ráðuneytisins er
að það komi upp samkeppni og ég
vonast eftir því að svo verði. Ef
enginn sér sér fært að starfa í þessu
getur vel verið að það leiddi tfl ein-
hverra breytinga, en það er allt of
snemmt að útiloka það.“
PálmiJónasson
FIMMTUDAGURINN 20. JANÚAR 1994 PRESSAN 7