Pressan - 20.01.1994, Blaðsíða 35

Kolbrún Bergþórsdóttir
Ihittir fyrir
kvikmyndagerðarmanninn, heimspekinginn,
bóheminn, sjarmörinn og listamanninn í
Sæmundi Norðfjörð.
Aður en þetta
viðtal komst á
prent hafði
nafn Sæmund-
ar Norðfjörð
birst sjö sinn-
um í PRESS-
UNNI. Starfs-
heitið var ætíð nokkuð á reiki.
Hann var nefndur: kvikmynda-
gerðarmaður, heimspekingur,
bóhem, listamaður, kvennagull,
sjarmör og vespueigandi. Allir
titlarnir eiga rétt á sér, en sá fyrsti
er sá sem Sæmundur gengst stoltur
við og á örugglega eftir að fylgja
honum í framtíðinni.
Sæmundur Norðfjörð er tuttugu
og sex ára og eini íslendingurinn
sem er við nám í kvikmyndagerð í
Austur-Evrópu. Hann nemur við
útlendingadeild hinnar virtu kvik-
myndaakademíu í Prag, þar sem
hann leggur aðaláherslu á kvik-
myndastjórnun. Hann er einnig
höfundur tveggja heimildamynda.
Önnur hefur þegar verið sýnd
tvisvar í íslenska sjónvarpinu og er
ferðasaga ffá hinni stríðshrjáðu
Króatíu. Hin er allt annars eðlis,
rekur lífshlaup hins níutíu og átta
ára ævintýra- og uppfinninga-
manns Eggerts Briem, sem á sínum
tíma varði tíu árum í að afsanna af-
stæðiskenningu Einsteins. Sú mynd
verður sýnd í sjónvarpi næsta
haust.
Geðshræring ástarinnar
Sæmundur segir að hin nýja
heimildamynd sameini á margan
hátt áhuga sinn á kvikmyndagerð
og heimspeki, en á ákveðnu tíma-
bUi í lífi hans átti heimspekin hug
hans allan.
„Frá barnsaldri var ég mjög leit-
andi,“ segir hann. „Ég spurði
spurninga eins og öll börn, fékk
svör en þau nægðu mér aldrei. Frá
mér kom alltaf: „Nú? Og hvað
svo?“ í Háskólanum komst ég að
því að til er fag hannað fyrir fólk
sem getur ekki hætt að spyrja
spurninga. Það er heimspekin.“
BA-ritgerð Sæmundar átti upp-
haflega að byggjast á samanburði á
flóknum atriðum i ffumspekikenn-
ingum Wittgensteins og Kants, en
snerist að lokum um allt aðra hluti.
„Á sama tíma og ég átti að vera
að skrifa ritgerðina gekk ég í gegn-
um hluti í einkalífi mínu sem
snertu spurninguna Hvað er ást?
Þessi spurning gagntók mig og var
farin að eyðileggja fýrir mér í nám-
inu. Og upp úr því basli öllu saman
ákvað ég að takast heimspekilega á
við spurninguna um ástina.
Ástin er svo mögnuð. Hún snert-
ir alla. Hún er líklega sú spurning
sem allir velta fýrir sér ásamt
spurningunum um tilvist Guðs og
líf effir dauðann.“
í ritgerð sinni gekk Sæmundur á
hólm við Plató og andmælti kenn-
ingum hans í Samdrykkjunni um
eðli ástarinnar.
„Það er eins og Plató sé alltaf að
mæla ástina út frá viðfanginu, en ég
leitaði skýringa á ástinni í sálarlífi
mannsins. Og ég komst að þeirri
niðurstöðu að meginþáttur ástar-
innar sé geðshræring. Hún þarf
ekki að vera ofsafengin og þú þarft
ekki alltaf að finna fyrir henni. En
hún þarf að vera til staðar í
sálarlífinu. Ef geðshræringinn er
ekki fyrir hendi er ekki um ást að
ræða. Þetta er reyndar allt miklu
flóknara en það hljómar, en megin-
atriðið felst í þessu.“
Sæmundur lauk formálanum að
BA-ritgerð sinni með orðunum:
„Lengi lifi ástin“. Nokkuð sem eng-
inn nema sannur rómantíker
myndi leyfa sér í akademískri rit-
gerð. Það kemur því ekki á óvart
þegar hann aðspurður viðurkennir
rómantískt eðli sitt og bætir við:
„Mér finnst það vera mjög góður
eiginleiki og effirsóknarverður —
og reyndar sjaldgæfur hjá fólki —
að geta opnað hug sinn og hjarta
fyrir annarri manneskju."
Hann segist vera hrifnæmur: „Ég
nem og ég hrífst. Ég tel það ekki
vera löst. Ég er lítið fyrir að bæla
með mér einhverjar tilfinningar, en
ég er samt ekki eins og opin bók.“
En það eru eiginleikar í fari hans
sem virðast mjög augljósir strax við
fyrsta fúnd. Það er greinilegt að
hann býr yfir óbilandi bjartsýni og
næstum öfundsverðu sjálfstrausti.
Hann virðist fullkomlega viss um
verðleika sína, en í fari hans vottar
hvergi fyrir yfirlæti. Hann dregur
enga dul á að hann ætli sér ffama í
kvikmyndagerð og hann virðist
búa yfir metnaði, laaffi og dirfsku
sem ættu að reynast honum ágætt
veganesti. Hann býr einnig að mik-
illi lífsreynslu, einn fárra íslendinga
sem urðu vitni að hörmungunum í
Króatíu.
Hin djöfullega mynd
mannsins
„Ég var að vinna að BA-ritgerð
minni þegar stríðið í Króatíu
braust út. Þá kynntist ég Króötum
sem hér eru búsettir. Einn þeirra
ákvað að fara til Króatíu og leita að
fjölskyldu sinni. Ég fékk þá hug-
mynd að festa ferðasöguna á filmu.
Við vinur minn Júlíus Kemp fór-
um út og vorum þar í þrjár vikur
og kvikmynduðum. Ég er stoltur af
kvikmyndinni sem við gerðum.
Mér finnst hún góð. Hún er mjög
hrá, en skilar áhrifum sem mér
þykir eiga við.
Ástandið þarna var hræðilegt.
Svo hræðilegt að það er erfitt að
,Ég hefði gert Börn náttúrunnar öðruvísi.
tala um það. Ég kynntist tveimur
gjörólíkum þáttum manneskjunn-
ar. Annars vegar þessum hræðilega
eyðingarmætti hennar, þessum
viðbjóðslega skepnuskap, þessari
djöfullegu mynd mannsins. Skýrust
fannst mér sú mynd verða í borg-
inni Dubrovnik. Hún var gullfalleg,
kölluð perla Adríahafsins. Allar
nætur var skotið á borgina og hún
logaði. Þar var verið að gjöreyða
því sem hafði verið byggt, öllu því
sem glæsilegast var.
En ég varð einnig vitni að öðru
sem er gullfallegt. Það er æðruleysi
manneskjunnar sem megnar að lifa
í eyðingunni. Borgin var algjörlega
einangruð. Einu samgöngurnar
voru eftir sjónum. íbúamir höfðu
tvo og hálfan ferkílómetra til að lifa
á. En á þessu tveggja og hálfs kíló-
metra svæði bjó fólk sem lét að-
stæður ekki sigra sig. Það sendi
börn sín í skólann, það gekk sinna
daglegu erinda og vann sín verk. Ef
eitthvað var sprengt var það byggt
aftur. Þetta fólk var ósigrandi. í
spomm þess hefði maður líklega
sagt: „Ég kem mér héðan burt.“ En
þú flýrð kannski ekki þetta stríð. Þú
verður að sigrast á því á staðnum.
Flóttamennirnir sem fara verða
einhvern tímann að koma aftur,
eða hvað verður annars um þá?
Ég man þegar ég gekk með full-
trúa menningarnefhar borgarinnar
á borgarmúrunum. Ég leit skyndi-
lega upp og sá byssukjaffana í
fjarska og sagði: ,Ætli þeir geti ekki
sigtað mann út?“ Og félagi minn
sagði: „Þeir em nú þegar með þig í
sigti.“ Mér brá en honum virtist
standa á sama um líf sitt. Ég sagði:
„Er þér alveg sama?“ Hann svaraði:
„Alveg nákvæmlega sama.“ „En
geturðu ekki ímyndað þér að ég sé
skelkaður,“ spurði ég. „Nei. Þú
komst hingað," svaraði hann.“
Framtíðin og Prag
;,Króatíumyndin var mín fyrsta
mynd, fýrir utan einhverjar tilraun-
ir í barnaskóla, en kvikmyndagerð-
in hafði alltaf átt sterk ítök í mér.
Ég hefði getað valið eitthvert annað
form til að tjá mig. Um tíma
hvarflaði að mér að gera heimspek-
ina að ævistarfi, verða doktor í
heimspeki. En þegar ég íhugaði
þann möguleika fannst mér að
með því vali yrði ég of einangraður
í ffæðimennsku. Stundum verð ég
að valhoppa um tún, beisla athafhir
mínar og æði við það sem ég mun
aldrei finna innan vegja akadem-
ískra stofnanna. Og þessi þrá eða
þessi ástríða leitar á hvíta tjaldið. Ég
ákvað að fara í skóla og læra kvik-
myndagerð. Fyrir tilviljun hitti ég á
kvikmyndahátíð tékkneskan leik-
stjóra sem heitir Jan Sverak, sem
gerði mynd sem var tilnefnd til
Óskarsverðlauna á sama tíma og
Börn náttúrunnar. Hann sagði mér
að það væri útlendingadeild í kvik-
myndaakademíunni í Prag. Ég sótti
um, sendi heimildamynd mína og
fleira efni og komst inn. Ég sé nú
möguleika á því að gera þær mynd-
ir sem ég hef áhuga á að gera.
Ég er mjög ánægður í Prag. Unga
kynslóðin í Prag, jafnaldrar mínir,
lifði hræðilega tíma meðan komm-
únisminn var við lýði. Nú eru
orðnar gífurlegar breytingar. Jafn-
aldrar mínir þar eru yfirleitt al-
vörugefið fólk. Það er ekki eins létt-
lynt, ekki eins kærulaust og mér
finnst ungt fólk á íslandi vera. Þar
ríkir ekki þessi „þetta reddast“-
hugsunarháttur.“
Sæmundur lýkur námi sínu í
Prag nú í vor og ég spyr hann hvað
þá taki við, hvort hann komi þá al-
kominn heim.
„Ég gæti hugsað mér að búa í
Prag,“ segir hann. „Það er þröngt
um kvikmyndagerðarmenn heima
og það er bægt að gera góða hluti
úti, eins og tékkneskt/íslenskt sam-
vinnuverkefni, mynd sem gerist í
Reykjavík og Prag.“
Ég spyr hvort það sé drauma-
myndin?
„Það er erfitt fýrir mig að játa,
því þá finnst mér að ég verði að
standa við það og það er eitthvað
sem ég get ekki á þessari stundu.“
Hvenær á hann von á því að
senda ffá sér fýrstu leiknu kvik-
mynd sína í fullri lengd?
„Eftir tvö til þrjú ár,“ segir hann.
Ég spyr hann hvernig yfirbragð yrði
á þeirri mynd. Hann hikar, segir:
„Ég mundi vilja gera ljóðræna, fal-
lega, tragíkómedíska stórmynd.“
Það er orðið „stórmynd“ sem vefst
fyrir honum, hann hikar affur:
„Stórmynd, ég veit ekki, nei, ja...“
í Prag bíður hans nú það verk-
efni að leikstýra stuttmynd, sögu
tveggja einstaklinga og þjóðfélags-
ins sem þeir hrærast í.
Blómatími íslenskrar
kvikmyndagerðar
Talið berst að íslenskum kvik-
myndum og kvikmyndagerðar-
mönnum.
„Mér finnst hafa verið gerðar
ágætar kvikmyndir á íslandi,“ segir
hann. „Börn náttúrunnar er mjög
góð mynd. Ég hefði reyndar gert
hana öðruvísi. Þetta er mjög góð
saga en það eru atriði í myndinni
sem mér finnst slök. Það fer eitt-
hvað úrskeiðis í atriðinu þar sem
gamli maðurinn kemur til dóttur
sinnar. Það er ekki góður kafli. Það
er spurning hvort Friðrik Þór
„Kannski er Hrafn
Gunnlaugsson orðinn
fórnarlamb sviðsljóssins. “
mundi ekki hreinlega viðurkenna
að þetta væri rétt, ég veit það ekki.
Ég gæti hugsanlega sagt eitthvað
svipað um eigin mynd eftir að hafa
sent hana ffá mér og horft á hana
eftir nokkra mánuði. En ryþminn í
mynd Friðriks Þórs er ákaflega fal-
legur og þar eru margar mjög góð-
ar senur.
Hrafn Gunnlaugsson? Mér hefur
alltaf fúndist að honum takist verst
upp þegar hann slær á viðkvæma
strengi. En í kraffinum og eld-
móðnum þar er hann góður. Hrafff*
hefur gert margt ágætt en það er
eins og hann hafi dalað í seinni tíð.
Líklega hefur of mikil orka farið í
opinbert vafstur. Kannski er hann
orðinn fórnarlamb sviðsljóssins.
Ég held að það séu mjög bjártir
tímar framundan í íslenskri kvik-
myndagerð. Það eru gífurlega
margir að koma úr nárni og þar á
meðal eru örugglega margir hæfi-
leikamenn. Óskar Jónasson og Júlí-
us Kemp eru búnir að stíga fýrstu
sporin og hafa tekið þau nokkuð
vel. Það er mikil gróska í íslenskri
kvikmyndagerð einmitt núna.“
En er þetta ekki áhættusöm at-
vinnugrein þar sem annar hver
maður virðist verða gjaldþrota?
Hann svarar af því sjálfsöryggi og
bjartsýni sem virðast einkenna
hann og segir: „Menn taka áhættu í
lífinu. Ég væri ekki að gera þetta
nema ég hefði trú á að það gengi
upp. Til að vera sáttur í lífinu verð-
urðu að fýlgja því effir sem þú hef-
ur mesta trú á. Og ég hef þá trú að
ég geti gert vel í þessu fagi mínu. Ég
hef mikinn metnað á þessu sviði og
ætla mér að komast langt. Meðan
ég hef trú á áformum mínum held
ég að mér sé borgið.“
„Meginþáttur
ástarinnar er
geðshrcering. “
FIMMTUDAGURINN 20. JANÚAR 1994 PRESSAN 15B
<<■