Pressan - 20.01.1994, Blaðsíða 26

Hlj óðform
FIIMNBOGI
PÉTURSSON
KJARVALSSTÖÐUM
í stuttu máli: Finnboga tekst enn
á ný vel upp með flottu hljóð-
verki þar sem formið fær að
hljóma.
Finnbogi Pétursson bætir við
enn einu glæsilegu hljóðverki
með „Móttöku“, sem er til
sýnis og áhlustunar í ganginum
milli salanna á Kjarvalsstöðum.
Mönnum hefur gefist misvel að
sýna á þessum stað í húsinu, en
Finnbogi leysir úr þessu á einkar
hugvitssamlegan hátt, þannig að
það er einna líkast því að gangur-
inn hafi verið hannaður með verk
Finnboga í huga.
Á langveggnum gegnt gluggun-
um er fjórtán plaströrum raðað lá-
rétt, m.ö.o. sjö rörum raðað hverju
ofan á annað og aðskilin með vissu
millibili eftir mismunandi hlutföll-
um. Útkoman verður tvær raðir af
panflautum eða orgelpípum sem
snúa hvor að annarri. Við endann
á rörunum eru hátalarar sem eru
tengdir við forritara. Hljóðgjafinn
er stuttbylgjumóttakari sem er
leiddur inn í forritarann, hann
sendir síðan stutt hljóðmerki til há-
talaranna, eftir vissri forskrift. Út
úr rörunum berast hljóðpúlsar sem
hafa mismunandi tónhæð eftir
lengd rörsins. Raðirnar skiptast á
um að gefa ffá sér hljóðmunstur
sem er tvítekið í hvorri röð um sig.
Verk Finnboga eru sett saman úr
einföldum þáttum, skipulegri upp-
röðun, reglubundnum slætti eða
sveiflu og taktfastri tíðni, þar sem
saman fara bæði form og hljóð.
Inn í þetta reglubundna kerfi inn-
leiðir hann gjarnan einhverja ófýr-
irsjáanlega óreglu. Það sem hefur
gert verk hans sérstök er hvernig
honum hefur tekist að gefa hljóði
sýnilegt form og nota hljódformið
sem myndrænan þátt í uppbygg-
ingu verkanna. Á Bórealis-sýning-
unni í Listasafni íslands f fyrra var
hann með þijá pendúla sem sveifl-
uðust misjafnlega hratt; neðan í
hverjum pendúl hékk hátalari sem
sveiflaðist yfir hljóðnema á gólfinu
sem var tengdur í hring við hátal-
arann, þannig að í hvert sinn sem
hátalarinn var nákvæmlega yfir
hljóðnemanum myndaðist „feed-
back“ og hátalarinn gaf ffá sér
hljóð.
Það er einn kostur á þessum
verkum að þau eru ekki óþarflega
flókin. Finnbogi vinnur með mjög
einföld hljóðmerki, hann gengur út
ffá grunneiningu hljóðbylgjunnar.
Orðið „bylgja“ er ekki bundið við
hljóð og þegar við gerum okkur í
hugarlund eða útskýrum hugtakið
sjáum við fyrir okkur mynd eða
form; þetta notfærði Finnbogi sér í
verkinu „Hring“ sem var sýnt í Ný-
listasafninu 1991, en þar mynduðu
hljóðbylgjur vatnsbylgjur. „Sínus-
bylgja“, sem er ákveðin tegund af
hljóðbylgju, er einnig skilgreind á
grafiskan hátt, og svokölluð „kassa-
bylgja“, sem Finnbogi hefúr einnig
notað, er svo kölluð vegna þess að
hún er köntuð. Það er því veruleg
ástæða til að taka hið sjónræna eðli
hljóðsins alvarlega og Finnboga
hefúr með hugviti og verkviti tekist
að skapa verk þar sem við sjáum
hljóð og heyrum myndir.
„Móttaka" er margþættara en
rnörg fyrri verka Finnboga —
hljóðið sem kemur ffá stuttbylgju-
tækinu, munstur forritarans og
lengd röranna — það fellur ekki
saman í eins augljósa heild og hon-
um hefúr áður tekist að skapa. Það
jaðrar einnig við að vera nokkurs
konar „hljóðfæra-skúlptúr“, sem er
pæling sem getur hæglega leitt í
aðrar áttir. En öll hönnun og út-
færsla á verkinu er flott og ber vitni
um agaða og vel ígrundaða vinnu.
Sagan flýgur
Y N D L I S T
GUIMIMAR
ÁRIMASOIM
MAGIMÚS
PÁLSSON
NÝLISTASAFNINU
í stuttu máli: Góð sýning þar
sem hárfínt fegurðarskyn
Magnúsar nýtur sín.
Magnús Pálsson viðurkenn-
ir engin mörk milli list-
greina. Þótt vissulega
megi kalla hann myndlistarmann
hefúr hann verið ötull andstæðing-
ur aðskilnaðarstefnu milli mynd-
listariðkenda og annarra Iista-
manna. Hann hefur unnið talsvert
með leikurum, sbr. uppfærslu á
„Sprengdri hljóðhimnu" í Þjóð-
leikhúsinu 1991, og með hljómlist-
armönnum í hljóðverki fyrir út-
varp, „Freyfaxa“. Það hefur ein-
kennt þau verkefni sem Magnús
hefur sett sér að hann hefur notið
aðstoðar bæði lærðra og leikra við
uppsetningar á verkum sínum. Það
sama er upp á teningnum á sýn-
ingu Magnúsar í Nýlistasafninu,
sem ber heitið „Varla...“. Hún
kemur í eðlilegu framhaldi af sýn-
ingu sem Magnús hélt fýrir réttu
ári í Gallerí einn einn. Þar var nef-
tóbaki hrúgað í horn með trúðsleg-
um nefjum í kring, en úr hátölur-
um bárust raddir sem fluttu texta
og ýmis búkhljóð sem Magnús
hafði sett saman. Þar hafði hann
úrvalshóp leikara sér til fulltingis.
Það hljómar undarlega að segja
um mann á hans aldri að hann taki
ffamförum, en Magnús bætir um
betur með hverri sýningu og þessi
er ffamúrskarandi. Hún býður upp
á margt af því besta sem sérkennir
myndlist hans, hárfínt fegurðar-
skyn og lúmskt skopskyn.
Neftóbak lék stórt hlutverk á síð-
ustu sýningu, en á þessari er það
sápa og sterka sápulykt leggur um
sali Nýlistasafnsins. Magnús hefur I
mörg ár safnað notuðum sápum
og þessum sápustykkjum, sem eru
áreiðanlega fleiri hundruð af ýms-
um stærðum og litum, er raðað
saman á lágum strigaklæddum
borðum til að mynda orð. Á borði
í gryfjunni stendur skrifað orðið
„Atlantis“, í forsal er nafnið
„Djengis Khan“, og í SÚM-salnum
eru tvö borð, annað með orðinu
„Etán“, sem er nafn á írskri álfa-
drottningu, og á hinu stendur
„Langbrok“, sbr. Hallgerður lang-
brók (en Magnús er þeirrar skoð-
unar að „langbrok“ sé rétt stafsetn-
ing og þýði ekki síðbuxur, heldur
sítt gullið hár).
1 kringum borðin eru staðsettir
fjórir hátalarar og úr hverjum um
sig kemur rödd. Raddirnar íjórar
þylja þulu sem Magnús hefúr sett
saman úr ýmsum textum sem
tengjast orðunum. Þulan um Atl-
antis er fengin úr Ódysseifskviðu
og raddirnar söngla seiðandi röddu
um horfinn heim og unaðsreit. Við
opnunina fluttu leikararnir Arnar
Jónsson, Guðrún Stephensen, Jó-
hanna Jónas og Jón Stefán Krist-
jánsson, undir stjórn Kristbjargar
Kjeld, þulurnar og gerðu það af-
skaplega vel. Á meðan á sýning-
unni stendur er spiluð upptaka.
Það er mun áhrifaríkara að hafa
leikarana fýrir ffaman sig og
hljómburðurinn í safninu er ekki'
upp á það besta. Hljóðin í forsaln-
um og gryfjunni vilja renna saman.
En hljómfallið og stemmningin
sem raddirnar skapa skiptir meira
máli en upplýsingagildi orðanna.
1 kringum hvert borð, í hverju
„rjóðri“, eins og Magnús kallar
þau, er verið að segja sögu, á bak
við hvert orð um sig liggur saga.
Það má jafnvel segja að hvert sápu-
stykki búi yfir sögu, hvernig eig-
andinn hefur handleikið það og
mótað milli handanna og hvemig
sápan hefur dreift sér um allan
heim með skolvatninu á svipaðan
hátt og saga sem sögð er dreifir sér
og varðveitist í ýmsum myndum
mann ffam af manni öldum sam-
an. Flökkueðli sögunnar er undir-
strikað með því að á sum sápu-
stykkin eru grafin orð eða hend-
ingar sem eiga heima í þulu sem
tillreyrir öðru orði og öðru ijóðri.
Þannig má kannski skilja orðsend-
inguna sem Magnús hefúr skilið
eftir á súlu í forsalnum: „Sagan
flýgur í loftinu og tekur á sig
maska.“
„Magnús bœtir um
betur með hverri sýningu og
þessi er framúrsharandi. “
6B PRESSAN FIMMTUDAGURINN 20. JANÚAR 1994