Pressan - 03.03.1994, Síða 9

Þá hefur tilvist annarra eína en
þeirra sem Lyfjaeftirlitið hefur leyft
vakið tortryggni. Það á sérstaklega
við um svokallaðar „gular p01ur“
sem hér hafa sést og kenndar eru
við Herbalife. Virðist
þar vera um
einkaframtak
einstakra sölu-
manna að
ræða, sem hafa
komið með
þetta hingað til
lands. Við fyrstu
sýn virðist þarna
einfaldlega vera
um smygl að
ræða.
Lyfjaeftirlitið
enn að rann-
saka
Eins og gefur að
skilja er síður en svo
búið að eyða allri tor-
tryggni vegna Her-
balife. Nýlega fékk
Lyfjaeftirlitið í hend-
urnar niðurstöður
rannsóknar sem Rann-
sóknarstofnun Háskól-
ans í lyfjafræði gerði fýr-
ir eftirlitið. Voru drög að
þessum rannsóknum
lögð á síðasta ári. Að sögn
Guðrúnar Eyjólfsdóttur,
forstöðumanns Lyfjaeftir-
litsins, sýndu niðurstöð-
umar að ekkert væri út á
efnið að setja sem „fæðu-
bótarefni" eins og hún kall-
aði það. Það væri því heimilt
að flytja það inn sem slíkt.
En þessi rannsókn sýnir vel
að eftirlitið liggur undir
þrýstingi vegna innflutnings-
ins, meðal annars ffá innflytj-
endum Nupo-Lett. Guðrún
hafnaði þvi hins vegar að kalla
þetta þrýsting, hér væri ein-
göngu um hefðbundið og eðli-
legt eftirlit að ræða.
Einnig hefúr forstöðumaður
Ly'fjaeftirlitsins séð ástæðu til
þess að kalla frumkvöðla Her-
balife-innflutnings hér á landi til
sín til að fá skýringar á lesefni eða
innihaldslýsingum á efininu, sem
vakið hafa undrun. Slíku má ekki
dreifa nema að höfðu samráði við
Lyfj aeftirlitið. Þegar þetta lesefni er
skoðað kemur í ljós að það er mjög
illa unnið og til þess fallið að ala á
fordómum gagnvart Herbalife.
Talsmenn Herbalife hafa enda
hafnað þessu og segjast gera allt til
að koma því úr umferð. Það er
spurning hve mikil sanngirni er í
því fólgin að birta kafla úr þessu
þar sem dreifing þess er á misskiln-
ingi byggð. Þar má þó sjá orðalag
sem sumir vilja kenna við „nýöld“.
Talað er um að „afeitra líkamann“,
„100 prósent hrein næring“, „besta
efiiið til þyngdarstýringar í dag“ og
svo ffamvegis.
Þrátt fýrir að sölumenn Herbali-
fe hafni miðstýringu er ljóst að ein-
hverjir hafa haft frumkvæði og afl
til að fjarlægja þetta. Er nú löggilt-
ur skjalaþýðandi búinn að vinna
þýðingu á innihaldslýsingum. Það
blasir þó við að þetta er orðalag og
fullyrðingar sem hafa komið ffam
á sölufundum.
En eins og áður segir er það
söluaðferðin sem harðast hefur
verið gagnrýnd. Tilvonandi sölu-
fólk fær að koma á námskeið og
sumir hafa jafnvel farið til útlanda
(helst Bandaríkjanna eða Eng-
lands) til að læra. Gagnrýnendur
segja að á námskeiðunum séu
sölumenn „heilaþvegnir“ og þeim
lofað háum sölulaunum. Það er
meðal annars vegna söluaðferð-
anna sem dönsk heilbrigðisyfirvöld
hafa bannað dreifingu Herbalife
um skeið. Sömuleiðis tók forstöðu-
maður Lyfjaeftirlitsins ffam að það
væri margt við söluaðferðirnar sem
eftirlitið setti fýrir sig. Það væri
hins vegar augljóst að eftirlitið gæti
ekki fylgst með því hvernig kynn-
ing og sala færi ffam. Hefur Guð-
rún falast eftir því að fá að vera á
námskeiði en þeirri ósk hennar var
hafnað.
í dönskum blöðum hefur því
jafiiffamt verið haldið fram að svo-
Herbalife: Höfuðstöðvarnar eru í Los Angeles og aðalmaðurinn
heitir Mark Hughes en að öðru leyti er lítið vitað um upprunann.
Flest bendir til þess að hér sé um mjög arðsama starfsemi að
ræða.
Mana9e
PROTEfi
,S.4öl
þessar blöndur til að sækja um inn-
flutningsheimild. Hefðu þær gjarn-
an verið ffá mismunandi löndum
og sagðist hún reyndar undrast að
innihaldssamsetning þeirra hefði
reynst mismunandi eftir því hvort
þær komu frá Englandi, Hollandi
eða Þýskalandi. Allar hefðu þær þó
átt að gera sama gagn. Kvað hún
þetta ósamræmi vekja margar
spurningar.
Eðlileg varkárni eða er kerf-
ið að tryggja sig?
Það er áleitin spurning fyrir alla
sem að þessu máli koma hvernig
eigi að bregðast við innrás Her-
balife. Er þetta bara eitt efnið
enn í langri röð kraftaverkameð-
ala; Ginsengs, Gerikomplex,
blómaffæfla og hvítlauks, sem
mörg hver hafa fest sig í sessi
þótt sviðsljósið hafi færst af
þeim? Ef ekki er beinlínis verið
að pretta fólk, er þá nokkuð
athugavert við að aðilar fyrir
utan hið „viðurkennda" lyf-
sölukerfi selji vöru sem bætir
heilsuna? Hefur „heilbrigðis-
kerfið" staðið sig svo vel að
almenningur skuldi því ein-
hverja tryggð?
Það er augljóst að fólk
hér á landi sem um hinn
vestræna heim verður sí-
fellt gagnrýnna á viður-
kennda læknis- og lyfja-
ffæði. Stöðugt berast
upplýsingar um ný lyf
sem boða byltingu um
leið og upplýst er að
gömlu lyfin sem tekin
voru í góðri trú hafi eftir
allt saman ekki verið
nógu góð. Á sama tíma
berast stöðugar ffegnir
um mikilvægi um-
hverfis og fæðu fýrir
heilsufar mannsins.
„Þú ert það sem þú
borðar,“ segir mál-
tækið og sjálfúr
Hippókrates sagði
fýrir 2000 árum:
„Láttu matinn vera
þín lyf og lyfin þinn
I mat.“ Þetta virðist
STEFÁN GUÐJÓNSSON hjá Félagi íslenskra stórkaupmanna: Kæra
íhuguð á grundvelli nýrra laga um húsgöngusölu.
vera boðorð dagsins í dag.
í grein í blaðinu The European
ffá því í febrúar síðastliðnum er
bent á að næringar- og bætiefna-
meðferðir hverskonar fari sigurför
um hin vestræna heim — reyndar
þó aðeins þar sem lögin séu það
rúm að slíkar óhefðbundnar að-
ferðir gangi upp. Þýskaland og
England eru ffemst f flokki þjóða
sem hafi tekið við þessu, en þar og í
Danmörku og Hollandi eru þessar
vörur skilgreindar sem matvörur.
Áhugi Miðjarðarhafslandanna
virðist hins vegar hafa verið mun
takmarkaðari, einfaldlega af því að
mataræði þeirra virðist yfirhöfúð
hollara. Er því haldið fram að þetta
séu ekki bara nýjar ráðleggingar
um mataræði heldur einnig hug-
myndir um að breyta lífsmáta fólks
að mörgu leyti.
Það virðist einnig eiga við um
neytendur Herbalife-varanna. Ef
þeir finna breytingar á sér — er
það þá ekki allt eins breyttu lífs-
munstri að þakka? Sölumenn Her-
balife hamra á því í viðtölum við
blaðamann að þeir haldi því aldrei
ffam að þeir séu að selja lyf. Þeir
selji bætiefni sem hver og einn
verði að meta hvort geri honum
gott.
Siguröur Már Jónsson
kallað
pýramídasölu-
kerfi sé við lýði eða keðjubréfasala.
Þessu hafna sölumenn Herbalife
hér á landi, en eins og áður segir
hafna þeir því að einhver slík mið-
stýring sé við lýði.
Eru bætiefni meðul?
Eins og gefur að skilja er mikil-
vægt að nákvæm skilgreining liggi
fýrir á því hvað um er að ræða.
Lyfjaeftirlitið hefur skilgreint Her-
balife sem bætiefni. í tollflokkun
fellur þetta undir „efni til drykkjar-
vöru“ og lendir reyndar í fremur
víðtækum afgangsflokki. Kunnugir
segja að þarna lendi vöruflokkar
sem enginn viti almennilega hvað
eru!
í Herbalife eru fýrst og fremst
vítamín og steinefni auk ýmissa
bragðbætandi efna. Hér hefúr
fengist heimild til að selja það sem
heitir Formúla 1 og Formúla 2.
Þetta er annars vegar duft og hins
vegar töflur. Það sem kallast mán-
aðarskammtur er selt á 5.600 krón-
ur en kostaði á síðasta ári 4.900
krónur. Þetta er nokkuð dýrt en á
móti segja sölumenn að þetta komi
í staðinn fýrir eina til tvær máltíðir
á dag, allt eftir því hve mikið við-
komandi vill nota það.
Til eru Formúlur 3 og 4 en að
sögn Guðrúnar Eyjólfsdóttur hjá
Lyfjaeffirlitinu var sala á þeim ekki
leyíð vegna þess að í þeim fundust
efni sem skilgreind eru sem lyf hér
á landi og yrðu því að falla undir
lög um íyfjasölu. Hún sagði að
mikill ágangur hefði verið hjá eftir-
litinu vegna þess að margir mis-
munandi aðilar hefðu komið með
Guðrún Þóra Hjaltadóttir næringarefnafræðingur
Hjálpar fólki sem borðar
lélegan mat
Eg hef engar efasemdir um
næringargildi þessara efúa.
Það sem ég gagmýni fýrst og
fremst er söluaðferðirnar. Ég hef
miklar efasemdir um þau loforð
scm sölumenn láta sér um nuinn
fara um árangur af neyslu
efnanna, t.d. veit ég að sölumenn
hafa verið að lofa því að þetta
komi í staðinn fyrir insúlín hjá
sykursjúku fólki,“ sagði Guðrún
Þóra Hjaltadóttir næringarefna-
fræðingur, en hún er jafriframt
varaformaður í Samtökum sykur-
sjúkra. Guðrún hefur nokkrum
sinnum komið fram í fjölmiðlum
og gagnrýnt þær blekkingar sem
hún segist sjá í söluaðferðum
Herbalife. Hún sagðist reyndar
telja að það væri aðeins tiltekinn
fjöldi þeirra sölumanna, sem með
þessi efni fara, sem beitti blekk-
ingum.
Þá sagði Guðrún að upplýsingar
um magntöku efnanna stöng-
uðust á í veigamiklum atriðum og
væru stundum beinlínis rangar.
„Ef þetta er gert á heiðarlegan hátt
er ekkert við þetta að athuga. Mér
finnst hins vegar kastað til
höndunum og oft á tíðum fólk að
selja þetta sem veit ekkert um
efnin. Þetta er oft kynnt og selt
sem megrunarduft en mér sýnist
það vanta ýmis efúi til að það geti
gengið upp, svo sem trefjaefni.“
Guðrún sagðist þar að auki telja
að efnin væru mjög dýr og
merkingar og umbúðir allsendis
ófullnægjandi. „Ég vil þó taka það
fram að það er ekkert í þessu sem
er hættulegt. Þetta er ntjög dýrt
næringarefni ef þú ætlar að nota
þetta eins og þeir mæla með þ\a.
Ef þú ætlar að fá þessi efiii sent
þeir lofa f skammtinum þarftu að
taka þessi 60 grömrn á dag og þá
sem næringarefni, hvorki til
fitunar né megrunar eins og þeir
lofa. Þeir lofa því að þetta hreinsi
út eiturefni og ýmislegt sem ekki
er hægt að lofá. Ég get ekki tekið
manneskju til mín og sagt: Ég skal
grenna þig. Það gerist ekki nema
fólk geri það sjálft og maður
hjálpar því.“
En er ekki með öllum slíkum
vörum verið að selja ákveðinn
draum um bœtta heilsti, meira að
segja þegar lýsi er selt?
„Við vituin að lýsi hjálpar,
rannsóknir sýna það, og þá er það
ekki svona dýrt. Auðvitað er um
það að ræða að fólk er að kaupa
hugarfar og það á við um flest
þessi efni. Oft getur það orðið til
góðs; þú tekur þig á og ferð að
hreyfa þig, meðal annars af því að
efnið er svo dýrt að þú vilt ekki
láta kúrinn fara til spillis. Mér
sýnist þetta ofl hjálpa fólki sem
borðar lélegan mat þvi það tekur
sig á — en það hefði allt eins getað
gert það með almennri
fæðuleiðsögn.“
GUÐRÚN ÞÓRA HJALTADÓTTIR. Hef heyrt af því að þetta eigi að
koma t staðinn fyrir insúlín.
FIMMTUDAGURINN 3. MARS 1994 PRESSAN 9