Pressan - 03.03.1994, Blaðsíða 17

Fyrir hönd vandamanna
álkunn-
ingi minn
rir 7
John and-
aðist síðastliðið vor.
Ég heyrði það út-
undan mér í borg-
inni sem hefur varla
tíma til að melta
dánarfregnir og
jarðarfarir. Menn
deyja ekki í New
York — þeir
hverfa... — „Dá-
inn, horfinn,
harmaífegn...“
Mér vitanlega
hafa aðrir ekki orð-
ið til að minnast
Johns á prenti og
reyni ég því að gera
þar bragarbót á.
Við John hittumst
fyrst haustið 1986 í
gamla biðsalnum í
Grand Central, sem
nú er löngu búið að
ryðja. Það var lif-
andi samkomustað-
ur svona nokkuð
groddalegra ele-
menta í þjóðfélag-
inu. Meiningin var
víst að á þessum
belckjum skyldu
löghlýðnir og
hrekklausir borgar-
ar hvílast meðan
beðið væri lestar-
ferðar heim í faðm
ástríkrar ijölskyldu.
En þar eð element-
in höfðu um þessar
mundir svo að segja
hertekið staðinn var
ég sjálfur eiginlega
Jirekklausasti mað-
urinn í sjón sem
þama leitaði sér at-
hvarfs.
Vín var haít um
hönd ósleitilega af
skeggjuðum hávað-
aseggjum og illa útleiknar konur
viðhöfðu hið hroðalegasta orð-
bragð. Hið eina sem hélt einhvers
konar aga yfir samkundunni var
lögregluþjónninn blessaður í sinni
háttbundnu eftirlitsferð, sver með
kylfu reidda fyrir aftan bak og með
valdsmannslegt prússneskt yfir-
skeggið, skimandi yfir sviðið. (Nei,
mig er ekki að dreyma Chaplin-
mynd.)
Þar hékk John einn eftirmiðdag-
inn ásamt fleiri skötuselum, jap-
landi tyggigúmmí og glottandi
ffaman í tilveruna, fölur, kinn-
fiskasoginn og síðhærður. Á næsta
bekk var gamall róni að skora á
feita blökkukonu að eyða með sér
ástamóttu; „Aiice“, drafaði hann,
„það er hálfhrunið leikhús sem ég
veit um... yfirgefið... ég veit
hvernig á að komast þar inn...
k..komdu þangað með mér í
kvöld...“
Alice virtist hin jákvæðasta en
svo hurfu þau bæði úr lífi mínu því
John sessunautur minn var kom-
inn í diskússjón um Ronald Reag-
„Hann var stríðshetja frá Víet-
nam og hajði bara nokkrum
mánuðum fyrr verið leystur úr
tólfára fangavist. Og nú var
hann á strœtinu. “
„Sjáðu, ég er ffá Kaliforníu og
við emm vön Reagan þar.“
Athyglisvert. Ég hafði ekki heyrt
þennan punkt fyrr.
Svo tókum við tal saman. Hann
var stríðshetja ffá Víetnam og hafði
bara nokkmm mánuðum fyrr ver-
ið leystur úr tólf ára fangavist. Og
nú var hann á strætinu: „Ef- mér
hefði verið sagt að ég ætti einhvern
tíma eftir að vera „homeless“ þá
hefði ég hlegið. Og sjáðu mig
núna.“
Hann sagði þetta annars bara
vera tímabundið ástand og hann
myndi lyfta sér upp úr þessari ves-
öld í náinni ffamtíð.
I náinni ffamtíð rakst ég á hann
við og við í nágrenni Musterisins
— Grand Central. Glaðbeittur
sagði hann hagi sína óbreytta, þótt
það stæði allt til bóta þegar her-
mannaeftirlaunin fæm að streyma
inn. „Og þú sjálfúr," bætti hann
við, „býrðu ennþá í Harlem?“ —
„Þetta er kriminalt,“ sagði hann við
kunningja sinn, „þessi náungi veit
ekkert um New York og pantar sér
ferð á einhverri stúdentaferðaskrif-
stofu á Islandi og hvert senda þeir
hann? Til Harlem! Líttu á hann! Til
Harlem!!!“
Svo hristi hann höfuðið og hélt
sína leið, sem alltaf virtist vera
hringsól um miðborgina.
Hann var stundum í fýlgd hjól-
beinóttrar táningsstúlku sem vakið
hafði áhuga minn, April að nafúi.
Þau virtust stakar geðprýðismann-
eskjur af homeless-liði að vera og
áttu skap saman í göturápinu. Svo
upplitsdjörf og kjarkmikil og þó
feig bæði tvö, stelpan bráðfeig, hið
litla lífsreynda andlit leitaði lengi á
mig — minning um ástarsorg sem
dauðinn fullkomnaði.
En John átti enn líf fyrir hönd-
um. Sumarið eftir hafði hann
komist til metorða meðal ræsis-
manna. Einn úrhellisrigningardag
stóð ég við járnhlið undirheima-
lestanna í Grand Central gagnvart
John sem sat á móti mér með blá-
leitan plaststauk og safnaði ffam-
lögum til stéttar sinnar; „Help the
homeless!“ Við vorum náttúrlega
umkringdir maurum lestarkerfis-
ins sem misjafnlega votir streymdu
ffamhjá okkur út og inn, í rakri kös
iðandi viðskotaillra skordýra.
„First two don’t work,“ kallaði
John lýðnum til leiðbeiningar, því
tvö fyrstu Uiðin voru einmitt lok-
uð. Én næstum engir fóru að ráð-
um „umrenningsins" og gengu
ffekar á blýfast jámið en taka mark
á „homeless bum“.
„Ég er að reyna að segja því til,“
sagði John og brosti, „en það trúir
mér bara enginn — Mam, first two
don’t work — A ha, sagði ég ekki,
first two don’t work!“
Dagurinn leið hratt í þessari
daunillu grafhvelfingu meðan vér
brosmildir utangarðsmenn kölluð-
umst á í gegnum
æsinginn.
„Heyrðu," sagði
John, „ég var að
skoða Iceland í
Atlasinum um
daginn, ómöguleg
nöfú á þessum
stöðum maður, ég
gat ekki borið neitt
af þessu ffam!“
Áður en við
slúttuðum lagði ég
mitt af mörkum til
söfnunarinnar
„„Brauð handa
hungmðum heimi
í New York —
Help the Home-
less“, og stakk seðli
í staukinn hjá
John. „Áttu engan
Benjamin Franl-
in,“ spurði hann
eins og hann tryði
á kraftaverk.
í næsta sinn er
fundum okkar
Johns bar saman
sótti ég illa að
honum. Hann
reyndi þó að vera
alúðlegur, það
vantaði ekki, en
hann þurfti greini-
lega á allri sinni
karlmennsku að
halda til að kreista
ffam brosið góða.
Hann var í miðju
kvalakasti á
tröppunum
í Union
S q u a r e -
stöðinni,
stóð þar eins
og þvara og
engdist og
skalf.
„Þetta
kemur ýfir
mig stund-
urn,“ harkaði hann af sér að
segja. „Þetta er út ffá
sprengjúflís... úr stríðinu...
það stífúár upp á mér önnur
hliðín... þetta líður hjá...“
Ég fór náttúrlega mína
leið, enda ekki læknir, og þó
fara læknar í New York líka
sína leið ef þeir eru ekki í
vinnunni, og John kvaddi
mig með þessari grettu sem
eftir var af brosinu hans.
Svo liðu nokkur ár. Þá bar
það við einn steikjandi ág-
ústdag árið 1990 er ég naut
sumardýrðar Central Park,
að gugginn maður kastaði á
mig kveðju þar sem hann
sat í forsælunni við 6th Av-
enue.
Greinilega brotinn á lík-
ama og sál, en ég þekkti
hann aftur; Meistari John.
Glottið var að minnsta kosti
á sínum stað.
Við spurðum almæltra
tíðinda og í ljós kom að hag-
ur hvorugs hafði vænkast
síðan síðast. Hann svaf und-
ir berum himni yfir sumar-
mánuðina, á bekk handan
við eitthvert sendiráð, þar
sem lögga var á vakt allan
sólarhringinn. „Ég sef betur
ef ég veit af honum þarna,"
sagði hann, „maður tekur
enga áhættu lengur."
Svona smáborgaralegur
var hann þá orðinn í tali
stríðsgarpurinn sjalfur,
hugsaði ég, kominn með
götuglæpi á heilann.
Talið barst svo að nokkr-
um crack-sjúkum sameigin-
legum kunningjum okkar
og John staðfesti það sem
útlit hans bar reyndar
greinilegt vitni: „Sjáðu, það
voru allir í kringum mig
meira og minna útreyktir í
þessu, svo mig fór náttúru-
lega að langa sjálfan, þó ég
KRISTIIMIXI JOIM
GUÐMUIMDSSOIM
vissi auðvitað hvers konar paranój-
uð viðrini þetta gerir úr fólki.“
Svo kom spurningin brennandi
sem ég hafði fýrir löngu ákveðið að
leggja fýrir John, ef ég hitti hann
einhvern tíma affur; hvað vissi
hann um dauða April litlu.
„Það var slys,“ sagði hann blátt
áffam. „Hún ætlaði ekki að drepa
sig, hún vissi bara ekki að það var
skot eftir í byssunni."
Þá vissi ég það. Huggun harmi
gegn... eðahvað?
John var ekki sami borubratti
náunginn og fýrr, bað mig bara um
nokkra græna að skilnaði og setti
ekki fýrir sig þótt þeir væru langt
ffá því að vera Benjamín Franklín.
Nei, hann var hæstánægður með
sína þrjá George Washington,
næstum því auðmjúkur og flaggaði
brosi lifandi beinagrindar.
Og þá er komið að lokakapítula
hetjunnar. Svo fór að fjárhagur
Johns vænkaðist allra síðustu árin,
þegar amerísk yfirvöld skyndilega
áttuðu sig á því að þau skulduðu
manninum stórfé í eftirlaunum og
stríðsskaðabótum. Sjeffinn fékk nú
rausnarlegan tékka aðra hverja
viku og bjó í íbúð í einhverju risa-
prójecti í Austur-Harlem.
En hugurinn leitar föðurhúsa til
og John, kallinn, saknaði síns
gamla umhverfis. Hann sótti í
strætið, til gömlu alkóhólistanna,
krimmanna og gleðikvennanna,
lögganna, bissnessmannanna,
sendlanna... allra. Næstum því á
hveijum degi gerði hann sér ferð
niður í bæ — heim í strætið. Það
mátti hitta hann við IBM eða síma-
húsið í miðborginni og heyra hann
rekja síðustu ævintýrin. Hann
defldi íbúðinni með tveimur
blökkustúlkum, „báðar snarbilaðir
crack-hausar“, sagði hann, sem
stálu oft ffá honum lauslegum hús-
munum þegar sá var gállinn á
þeim. En John yppti öxlum, „þær
eru klikkaðar en veita mér félags-
skap. Ég vara mig bara á því að
koma ekki heim daginn sem tékk-
inn rninn kemur“.
Mánuðir liðu. Dag einn í sept-
ember 1992 gekk ég fram á hetjuna
þar sern hún sat í haustskininu ut-
an við IBM-bygginguna. Hann
reyndi að tala en raddböndin virk-
uðu ekki.
„Ósköp hefurðu slæma hæsi,“
sagði ég.
„Ekki hæsi,“ hvíslaði hann.
„Krabbamein, hálskrabbamein...
ég missi röddina stundum.“
„Ertu viss?“ sagði ég.
„Já, ég er í geislameðferð. Þetta
kemur af gasinu sem við notuðum
í Víetnam — Agent Orange.“
Glottið var orðið hálfámátlegt á
visnu andlitinu en augun lýstu
ffiði. Krabbamein var bara kvef.
Þetta var okkar síðasti fúndur.
Ég hélt satt að segja að það væru
enn nokkur líf eftir í kempunni en
menn lifa víst ekki á æðruleysinu
einu saman. Hann horaðist niður
að beini og gat á endanum ekki far-
ið úr húsi. Svo endaði stríðið. Enn
einn drengurinn ffá Víetnam sem
komst ekki á múrinn í Washing-
ton, múrinn sem George Bush
heimsótti að næturþeli og grét við
eftir að hann tapaði kosningunum.
Grátmúrinn.
Ég held að John hefði kært sig
kollóttan. Hann fór í gegnum lífið
með „streit smæl“, áfram veginn.
Hann hefði örugglega svolgrað í sig
nýjasta ávaxtasafann í hinu frjálsa
ný-kapítalíska Víetnam — „Agent
Orange“. Kominn heim með glott
á vör.
Höfundur er ólöglegur innflytjandi í
New York.
JAX-xrtA i m

_Lj
öruggur árangur í baráttunni við aukakílóin
Nýtt námskeib sniðiö aö þörfum þeirra sem vilja
fræðast og ná árangri. Við leggjum áherslu á hreyf-
ingu og rétt mataræði, það ásamt ömggri hand-
leiðslu reyndra þjálfara tryggir góðan árangur.
Markviss vinna -Öruggur árangur
TR%GII16
Þœr léttust
sem þessu nemur
Stundir þú námskeiðið
samviskusamlega,
þá skilar það pottþótt
góðum árangri.
FROSTASKJÓLI 6 • SlMI: 12815 OG 12355
• Matarlisti fyrir 8 vikur • Fitumæling • 8 kíló misst, mánaðarkort fritt • Bæklingur um námskeiðið • Vigtun • Fagfólk sér um þig
‘ * 'Ö* - f
FIMMTUDAGURINN 3. MARS 1994 PRESSAN 17