Vísir Sunnudagsblað - 24.12.1939, Side 19

19
VÍSIR
—i---
Eyvindarhola liggur á sléttri hraun-
breiSu sunnan Reykjavatns. Opiö
niður í hana er svo lítið, að einn
maöur getur ineð naurnhjdum smog-
iið niður. En jjiðri vík\iar hún, og
(er 'þar nökkurt riini. ;Be;r svo litið
:’á holunni, að það finna hana ekkí
:aðrir en þaulkjjnnugir menn.
Trá Arnarvahisheiði, bæði gaml-
ar og nýlegar. Ein var t. d. frá
1814, er Jón Franz var gripinn
í lielli þeim, er við hann er síð ■
an kendur. Flúði liann undan
hörðum dómi á Snæfellsnesi og
greip til þess óyndisúrræðis, að
leita sér griðastaðar i fjalla-
auðninni, eins og fleiri höfðu þá
gert, þe'gar þannig stóð á fyrir
þeim.
Það var því ekki að undra,
þótt unglingum, sem í fyrsta
sinni lögðu leið sína um þessar
slóðir, rynni kalt vatn milli
skinns og hörunds, er þeir hugs-
uðu um það, sem þarna hafði
gerst. Og e'ngin fjarstæða var
að hugsa sér að sagan endur-
tæki sig og fleiri reyndu hið
sama og Jón Franz, Fjalla-Ey-
vindur og margir fleiri. Vel gátu
því útilegumenn verið enn á
sveimi. — í þennan tima fýsti
marga unglinga að komasl alla
leið að Reykjavatni og skoða
þar hreysi og handaverk þeirra
manna, sem urðu að lúta svo
köldum kjörum og leita sér þar
hælis. Þarna voru verksum-
merki, sem voru talandi vottur
um að útile'gujnenn hefðu hafst
þar við og það eig'i alls fyrir
löngu.
Þegar móðir mín fór fyrst á
gj-asafjall, kom liún i Fi-anz-
helli. Þá var þar mikill köstur
af víðitágum, sem Jón Franz
hafði notað til körfugerðar, og
ræksni af körfum, sem hann
mun liafa haft í smíðum. JJti-
legumannahreysi voru þeir
staðir, sem vöktu bæði ótta og
aumkun í hugum þeirra, sem
sáu þau og skoðuðu. En þó gerði
það grasaferðirnar minnilegri,
að skoða þessi ótvíræðu sönn-
unargögn um vistarverur úti-
legumanna.
Lengi loddi útilegumannatrú
við Arnarvalnsheiði og sumir
fullyrtu, að þeir hefðu séð þar
flóttamenn á ferli. Meðal þeirra
var Kristin Pálsdóttir, kvenhetj-
an nafnkenda, sem margar
hreystisögur fóru af, og hafa
sumar þe'irra verið skráðar.
Kristín kom norðan úr landi
með trússahest. Var liún þá,
sem oftar, ein á ferð. Við Búð-
ará sagði liún að maður hefði
komið í veg fyrir sig og heimt-
að það, sem hún hafði meðferð-
is. Var hann hinn herfilegasti
á sýndum og mjög ægilegur.
Tók liann í tauíma á reiðhesti
hennar og kvaðst eiga allskost-
ar við hana. Kristín var þá orð-
in öldruð, draghölt eftir gamalt
fótbrot og hafði í hcndi svartan
staf, sem hún kallaði Brenndil.
Skildi hún staf þann aldrei við
sig. Hcnni fcllust ekki hendur í
þetta sinn, fremur en endranæi'
og' keyrir stafinn af öllu afli i
höfuð manninum, sem lá þegar
við höggið. En Kristin reið suð-
ur til bygða til hvað af tók.
Sýndi hún þar Brenndii sinn al-
blóðugan og greindi frá tildrög-
um. Bjóst hún við að hafa drep-
ið mann þenna. Margir urðu til
að trúa sögu kerlingar og var
hún gott meðal til að viðhalda
og vekja ge'ig i unglingum um
að ekki væri alt með feldu þar
á heiðinni. Og öi-uggara þótti
fólki að það vissi hvert til ann-
ars, þegar á grasafjall var kom-
ið. —
Eg he'fi nú farið hér nokkuð
úl fyrir aðalefnið, en sný nú
máli mínu aítur að grasatekj-
unni.
A þessum árum lifði fólk oft
við betri kost á grasafjalli en
það átti að venjast heima fyrir.
Brauð, smjör, sauðakjöt, saltað
eða reylct, harðfiskur oft freð-
tekinn undan Jökli, var algeng-
asta nesti. Þar við bættust egg,
sem oft var að finna á heiðinni.
Silungur fékst líka, ef netstubb-
ur var í förinni og legið var við
í námunda við veiðivötn. Við
slíka matarsælu og fjallafrelsi
var fólk yfirleitt í góðu skapi
þegar vel viðraði. Varð grasa-
ferðin því að ýrnsu leyti sælu-
vika ársins.
Auk þess, sem áður var getið,
liafði grasafólk með sér kaffi
og ketil, en með eldkveikjuna
gekk oft ti-eglega á heiðum
Enn í dag sjást nokkurar stórgripa-
hauskúpur í Franzhelli, frá dögum
útilegumanna þar.
uppi, meðan ekki voru önnur
eldfæri en stál og linna. Var
því slegið saman og framleitt
gneistaflug, sem lálið var falla
í hamp eða önnur e'Mfim efni.
Betur gafsl að hafa hyssu og
skjóla púðri í hamp eða þurran
reiðing. Þessi aðferð lagðisl að
mestu niður þegar eldspýlurnar
komu til sögunnar.
Þegar grasatínslan liófst, var
það ætíð kallað að fara í göng-
ur. Þeir, sem vanir voru, gáfu
])á óvaningum góð ráð um það
hvernig hesl væri að Iiaga sér
við verkið i einu og öðru. Fyrst
var að búa út og láta á sig tínu-
pokann. Var reiðgjörð brugðið
í pokaopið og hann siðan
hengdur um öxl á gjörðinni í
Iíkingu við hliðartösku. Brotið
var upp á pokaopið svo að hann
væri ekki síðari en það að hann
tæki niður á kné. Þurfti sú hlið-
in á pokaopinu, sem tit vissi að
gúlpa nokkuð, svo auðið væri
að kasta grösunum viðstöðu-
laust i lianu við hverja hnefa-
fylli.
Strax og pokinn fór að þyngj-
ast og komin var góð visk af
grösum, var hann losaður þar
sem grasamaður var þá síadd-
ur. Var það nefnd tina, sem úr
var losað. En til þess að finna
staðinn aftur var sett upp
vörðubrot, sem kallaðist tínu-
merki. Gekk það svo koll af
kolli, ])ar til göngunni var lok-
ið, sem stóð venjulega vfir í
4—5 klukkutíma, en ])á hópuð-
ust allir heim að tjaldinu til
þess að matast og taka sér
hvíld. Var fólkinu hóað saman
af þcim, sem fyrstu kom i
tjaldstað. Gengu þá allir að sin-
um tínum, einni eftir aðra, og
tróðu í poka sina, sem nú voru
ekki lengur hengdir um öxl,
heldur bornir á haki og haldið
í opið. Fór það mjög eftir at-
vikum hve vel hver og einn afl-
aði í göngu. Kom þar margt til
greina. Þeir, sem voru svo
heppnir að komast í „flettur”,
en svo var það kallað, ef grösin
stóðu svo þétt að liægt var að
grípa liandfylli, eina eftir aðra
—- gátu ekki einungis troðfvlt
tínupoka sinn. heldur lika fylt
ÚR ÞJÓFAKRÓK.
Þjófaki-ókur liggur upp af Geitlöndum milli Langjökuls og Hádegisfellsins nyrðra. Eins og nafn-
ið bendir til, eiga þjófar að hafa hafst þar við, og sagt er að Fjalla-Eyvindur hafi dvalist þar vetr-
arlangt. Kunnugir menn segja, að rústir af kofa hans sjáist þar enn.