Vísir Sunnudagsblað - 24.12.1939, Qupperneq 26

26
VlSIR
sjóð, sem finst óvænt -— og
þorir ekki að snerta — eins
stóð Vasile fyrir framan þessa
þrjá krossa. Hann liorfði með
aðdáun á viðinn, en liann þorði
ekki að snerta þá, og hann gal
ekki knúið sig til þess að lialda
áfram.
Og nú vaknaði skelfileg liugs-
un með honum — ógurleg
freisting. Hvi ekki að rifa upp
einn þessara krossa og leggja
hann á deyjandi glæðurnar.
Þegar alt kemur til alls eru
hinir látnu látnir. Þeir sofa svo
djúpum svefni, að þeir geta
ekki heyrt það, sem fram fer
vfir höfðum þeirra. Guði sé lof,
að þeir sofa svona djúpt, því að
hvernig gæti nokkurum manni
ella dottið annað eins i hug og
mcr nú, hugsaði Vasile.
Hann áræddi nú að ganga
nær og lagði hönd sína á einn
krossinn — þann, sem næstur
var. En þegar liann gerði það
varð hann gripinn helgitilfinn-
ingu. Nei, nei,. ef hann tæki
krossinn væri það vanhelgun —
menn eiga að halda minningu
iiinna látnu í heiðri, — jafnvel
iieiðra þá umfram þá, sem lif-
andi eru. Slíkur verknaður
mundi vissulega fordæmdur
vera, af guði og mönnum. jHinir
látnu geta ekkert gert sér til
varnar, þeir eiga grafarró sína
undir því, að hver sem fram
hjá fer virði hana — menn eiga
að virða gröfina eins og menn
virða þrepin, sem liggja upp að
altarinu i kirkjunni — það
væri vissulega ógeflegt að taka
kross til þess að nota sem
brenni — kross sem, var sein-
asti virðingarvottur, er sýndur
var af þeim, sem elskað liafði
þann, er þarna hvíldi.
En rödd freistninnar vaknaði
aftur í liuga Vasile. Hinir dauðu
eru dauðir og þeirra þjáningar
eru um garð gengnar, en ]>arna
fyrir liandan voru nokkurir
menn að frjósa í hel, djarfir
menn, sem höfðu barist fyrir
ættjörð sína, menn sem voru
að gera skyldu sina, — ef hinir
dauðu mættu mæla mundu þeir
kalla til lians, að liirða krossana
— alla þrjá — til þess að ylja
þeim, sem vörðu ættjörð þeirra
— til þess að ylja vesalings lier-
mönnunum, sem mundu eila
frjósa í hel....
Vasile brá við og greip í
fyrsta krossinn traustu taki og
reyndi að hnika honum til í
frosinni jörðinni .... en það
var eins og krossinn veitti mót-
spyrnu, — eins og tré, sem hefir
skotið rótum sínum djúpt nið-
ur í jörðina, — krossinn veitti
mótspyrnu, eins og maður, sem
ver helgan reit. En Vasile hafði
hlaupið kapp i kinn mót-
spyrnan vakti haráttuhug hans,
kappið, sem liver maður á, þó
kannske sé svefnhundið, en
vaknar, er stríða þarf. Krossinn
varð andstæðingur, sem liann
setti metnað sinn í að sigra.
Og nú liófust liin einkenni-
legustu átök þarna á eyðilegri
og kaldri sléttunni — stormur-
inn lamdi miskunnarlaust pilt-
inn, sem stritaði við krossinn
af slíku -kappi, að engu var iik-
ara en að hann væri að berjast
við fjandmann sinn, sem liann
yrði að sigra.
Vasile vafði örmum um
krossinn, eins og væri hann lif-
andi vera, og hann reyndi að
lj-fta honum upp og ýta honum
til liliðar, eða hnika honum til
annarar lxvorrar hliðarinnar, en
krossinn sat svo fastur í jörðu,
að hann bifaðist ekki. Vasile
liafði varpað frá sér loðhúfunni
og byssunni, og af þrá og heift
þess, sem hatar, stritaði hann
og barðist af öllum lífs og sál-
ar kröftum.
Og alt i einu féll krossinn
féll til jarðar svo skyndilega, að
Vasile féll til jarðar með hon-
um, og liann lá þar endilangur
yfir hinum fallna andstæðingi
- þessum andstæðingi, sem
var ekkert annað en óbrotinn
trékross.
Bardagaheiftin blossaði enn i
augum Vasile og liann lá móð-
ur með hálfopinn munn og
reyndi að stilla andardráttinn.
Hann andaði enn ótt og títt, svo
að líkast var andvörpum, sem
árangurslaust var reynt að bæla
niður. Vindurinn næddi kring-
um liann og þyrlaði snjó og
hvössum ískornum framan í
liann.....
En hann hafði sigi-að! Hann
hafði náð upp krossinum. Hann
hafði fundið við til þess að
leggja á bál þeirra, sem voru að
frjósa i hel — hann færði þeim
lífið — svo alt var eins og best
varð kosið....
En eklurinn var alveg úl-
kulnaður. Það var engin glóð í
öskunni hvað þá meira og
um leið og eldurinn hafði slokn-
að að fullu hafði alt tal dottið
niður. Og hermennirnir og
fangarnir lágu í þvögu, sem
minti á poka með úrgangs-
fatnaði eða einhverju sliku, sem
kastað hafði verið út á viða-
vang. Þeir höfðu gefið upp alla
von, jafnt þeir, sem sigrað
höfðu og sigraðir voru, á þeim
var enginn munur þessa kvala-
nótt.
En svo barst hljóð að eyra.
Það marraði í snjónum. Ein-
hver var að koma utan úr
dimmunni. I fyrstu gat enginn
séð neitt þótt menn skimuðu i
allar áttir, en alt í einu sáu þeir
til Vasile, sem kom og' dró eitt-
hvað þungt og dökt á eftir sér,
eitthvað, sem minti á ferlegan
skugga.
Viður!
Þeir, sem legið liöfðu og mist
alla von, æptu af gleði, af ólýs-
anlegum fögnuði, þvi að miklu
fargi var létt af hugum þeirra,
og þeir fögnuðu Vasile klökkir,
og fengu sumir varla mælt, og
leituðu að eldfærum sínum, en
fingur þeirra voru svo kaldir
og stirðir, að þeir gátu ekki
ln-eyft þá.
Vasile sagði ekkert. Hann dró
andann ótt og títt. Þessi nætur-
ganga hans hafði verið eins og
bardagi við rödd samviskunn-
ar. Þess vegna sagði hann ekki
neitt, en eins og sá, sein ekki
orkar meiru lét liann krossinn
falla við fætur þeirra, senx
beðið liöfðu.
Scurtu var sá fyrsti, sem
gerði sér grein fyrir livaða elds-
neyti það var, sem Vasile hafði
konxið með og liann mælti í tón
þess, sem formælir:
„Það er kross!“
Og eftir andartak umlaði
hann:
„Kross, Krists lieilaga xnerki.“
Hinir voru allir staðnir á
fætur og menn sögðu sitt af
hverju. Fangarnir litu upp og
horfðu sljóunx augum á þá, sem
mæltu. En Vasile var þögull.
Hann var svo þjakaður, að
liann hneig niður i snjóinn.
„Kross“, sagði Scurtu, „hann
vogar sér að koma með kross!“
„En það er viður i honum
og okkur er kalt,“ áræddi ein-
lxver að segja.
„Það er satt og rétt, en við
gelum ekki brexit ki’ossi".
„Það væri vanhelgun!“
„Guð sjálfur mundi formæla
okkur!“
„Og hinir Iátnu!“
„En okkur er kalt og hinir
xlauðu eru dauðir.“
„Við höfum land oltkar að
verja!“
„Og það eru svo margir
dauðir, sem hvíla þar undir,
sem enginn kx-oss er.“
„Það væri skömm — hver
vogar að brenna krossi?“
Þannig mæltu menn, hver i
kapp við annan. Að eins Vasile
og fangai-nir sátu þögulir.
Smánar- og þreytutilfinningar
náðu tökum á lionum og eilt-
hvað senx liktist iðrun vaknaði
í huganum — en hvað annað
hefði hann getað gert ....
liann hafði ekki fundið neitt,
nema þennan ki’oss......
Hermennirnir mæltu hver i
kapp við annan, þeir deildu um
livað x-étt væri, og stormurinn
lagði orð í belg svo kx-öftuglega,
annað veifið, að lirinur hans
yfirgnæfðu raddir mannanna
litlu, senx stóðu i hnipri og
krupu á kaldi’i snjöbreiðunni.
„Það slcal aldrei verða,“ sagði
Scurtu og varð óvanalega há-
rónxa, svo reiður var hann.
„Heldur vil eg liorfa upp á það,
að þið verðið úti, en að sjá
kross Krists bi-endan.“
Og Scurtu gamli vék ekki um
hiársbreidd. Það var eitthvað við
liann, senx nxinti á styrkleika
skógarbjörnsins, er hann stóð
þarna og horfði á félaga sina.
Hann var hvítur af snjó, og ó-
fiútt andlit lians var hlátt af
kulda, hann stappaði náköldum
fótunum i snjóinn, harði sér á
alla vegu, en það var árangurs-
laust, kuldinn var að heltaka
liann eins og alla hina, en hann
var fyrirliðinn, og hann gat ekki
látið aðra hafa álirif á gerðir
sínar með fortölunx eða bænunx,
hann varð að gera það senx liann
áleit rétt vera og halda sitt
strik:
„Heldur verða úti en fremja
þá ógurlegu syxxd að breixna
Krists heilaga merki......“
Eixgimx hermamxanna nxælli
orð af vöruin, þeir hnöppuðu
sig sanxaix eins og hræddar
kindur, og svo lögðust þeir nið-
ur, hver af öðrum, og hvíldu
höfuðin á handleggjunx sínunx,
sanxanhnipraðir, kringum eld-
stæðið, þar sem nú var aðeins
kulnuð aska, sem stormurinn
þyrlaði upp. Og þeir lágu hlið
við hlið nú, hermemx og fangar,
jxjáningarnar gei’ðu þá alla
jafna, og þegar alt konx til alls
voru þeir allir nxenn i guðs aug-
um. Og vetrarharkan gerði. eng-
an nxun á þeim.......
En Vasile lá í nokkurri fjar-
lægð frá hinunx, með höfuð sitt
á trékrossinUm, sem hann liafði
dragnast með til þeirra svo
langa leið.
Honunx varð ekki svefnsamt.
Þótt hann þjáðist af luilda hug-
leiddi hann vandamál lífsins.
Hvers vegna voru styrjaldir
háðar? Hvers vegna var svo
nxikið lagt á menn'inu, hvers
vegna ux’ðu þeir að hungra og
Jxola kulda og neyð, þegar öllum
gæti liðið vel? iHví var guð á
himnum — svo óra langt i
hurtu? Hví var hann ekki nær
mönnunum —- nógu nærri ? Hví
ólu menn hugmyndir — hví
létu menn hleypidónxa og hjá-
trú og annað slikt, sem alt var
óljóst og reikult, ná tökum á
sér? Hvers vegna hötuðust
þjóðirnar? Hví urðu menn að
búa við svívirðingar og nxargt
viðbjóðslegt og að lokum að