Vísir Sunnudagsblað - 24.12.1939, Síða 36

36
VÍSIR
Gamalt máhrrk af Byron lávarði, þaf seni liann situr i skáldlegum
hugleiffmgum hjá unnustu sinni.
ferfíina og því nær sem dró ætt-
landinu í vestri, þvi vafasamari
fanst honum þessi ákvöröun sín,
og glæsileiki framtí'öardraumanna
fölnaöi fyrir þunglyndislegum
vonleysisórum.
Heimkoma Byrons á óðaliö sitt.
Newstead Abbey, var ekki ánægju-
legri en þaö, að við dyrnar frétti
hann andlát móður sinnar, sem þá
var nýdáin úr hjartaslagi. í þess-
ari stemningu skrifaði hann hina
skáldlegu ferðasögu „Harold ridd-
ara.“
Byron lýsir sjálfur áhrifunum,
sem ferðasaga hans hafði á bresku
þjóðina með þessari einu setningu :
„Eg vaknaði einn morguninn viö
það, að eg var orðinn frægur." —
Hrifningin, sem greip fjöldann
við lestur þessarar bókar, var í
einu orði sagt, ótakmörkuð. Það
rigndi heimboðum yfir hinn unga
glæsilega lávarð, aðalsmenn og
auðkýfingar keptust um hylli
hans, fegurstu og ríkustu konur
Englands umkringdu hann í lotn-
ingarfullri aðdáun og tilbeiðslu.
Þær hefðu verið fúsar til að gefa
alt sitt líf fyrir eitt blossandi
augnatillit eða hýlegt bros frá hin-
um unga ókrýnda skáldjöfri.
Krónprinsinn breski leitaði vin-
áttu Byrons og í höll stystur hans
var Byron daglegur gestur, líkast
því sem hann ætti þar heima. Oft
og einatt varð honum hugsað til
þess, að hann verðskuldaði ekki
alla þessa hylli og þessa aðdáun
fyrir hinar tiltölulegu fáu hend-
ingar, er hann hafði varpað fram
á tilfinningaríkum og ofsakend-
um augnablikum. En hin þung-
lyndislega tilfinningaglóð í „Har-
old riddara“ blönduð austur-
lensku litaskrúði, veraldarfyrir-
litningu og sundurtættu ástriðu-
lífi, féll í góðan jarðveg þess
tima, sem Byron lifði á. Fólkið var
orðið langþreytt af styrjöldum og
kreppum og var næmt og mót-
tækilegt fyrir viltri rómantík og
óveruleikakendum draumórum.
Byron hélt áfram að yrkja í á-
þekkum anda og hélt áfram að
leika á tilfinningastrengi fólksins,
en þáði frægð og lýðhylli fyrir.
í þessu var þó ekki nema augna-
bliksfróun. Félagslif hástéttarinn-
ar með glysi og dýrum veislum,
smjaðri, hræsni og slúðursögum.
var ekki að skapi Byrons til lengd-
ar. Smám saraan fann hann einskis-
nýti og tilgangsleysi þessa lífs, og
hinn ófjötraði uppreistarandi náði
yfirhöndinni eftir harða og þján-
ingarfulla sálarbaráttu. — Byrcm
langaði aftur austur á grisku eyj-
arnar í fagurbláu Miðjarðarhaf-
inu og hann þráði ekkert heitara
en hið frumstæða en óbundna og
eölilega lif eyjaskeggjanna þar.
Byron langaði mest til að flýja
ineð hálfsystur sinni, er þá var
gift í Englandi, suður til Miðjarð-
arhafsins og dvelja þar í sól og
sumri, frjáls og viltur. Systirin
var eina manneskjan, sem Byron
bast vináttuböndum og þó var
fjarri því, að hún skildi hann til
hlítar. En hver var það, sem fékk
skilið Byron til hlítar? Hver fékk
skilið öll hans andlegu umbrot og
eldlegu byltingarþrá ?
Fyrstu sumarmánuðina, er hann
dvaldi með systur sinni í auð-
mannahverfum Lundúnaborgar
fékk hann svo djúpa ást til henn-
ar, að hún markaði djúpt og ör-
lagaríkt sár í sálarlífi hans. Þeg-
ar systirin hvarf aftur til eigin-
manns síns, sat Byron eftir í
London, einmana og bugaður af
sorg.
Til að draga úr einstæðingsskap
sínum og með þeirn tilgangi fyrir
augum, að græða sárið, sem hin
óendanlega djúpa ást til systur-
innar hafði skilið eftir, kvæntist
hann auðugri stúlku, en stúlku,
sem hann elskaði ekki.
En guðirnir hegndu honum á
grimmilegan hátt fyrir þetta til-
tæki. Stúlkan, sem hann gekst áð
eiga, færði honum, þótt auðug
væri, ekki stærri heimanmund en
það, að hann fékk með naumind-
um borgað skuldir sínár með hon-
um. En svo var annað miklu verra,
og það var sjálfstraust þessarar
stúlku, að hún ætlaði sér að venja
mann sinn af hinum rómantisku
draumórum og ljóðagerðinni, sem
henni fanst vitleysa ein.
Slíkt andlegt fangelsi þolir eng-
inn brjótandi, og síst af sinni eig-
inkonu. Þessvegna varð hjóna-
bandið Byron að þrotlausri kvöl,
hann varð geðstyggur og lét það
bitna miskunnarlaust á konunni.
Hún skelfdist hin tryllingskendu
köst, sem gripu hann öðru hvoru,
hún flýði til foreldra sinna, heimt-
aði hjónaskilnað og orsakaði jafn-
framt svo stórkostlegt hneyksli,
að gjörvöll breska þjóðin íylgdist
með því af athygli og myndaði sér
sínar eigin skoðanir á málunum.
Þessar skoðanir urðu ekki Byron
í vil. Hann, sem fyrir örfáum
mánuðum var hyltur, dáður, til-
beðinn* var ekki hamingjunnar
prins framar. Svívirðingarnar,
slúðursögurnar og fyrirlitningin,
sem yfir hann dundi, var án nokk-
urra takmarka. Öll framtíðarvon
var komin i rústir, alt snerist gegn
honum, sem áður skreið fyrir hon!"
um í dýrslegri auðmýkt, og allur
tilveruréttur hans virtist glataður.
Hallirnar, er áður stóðu honum
opnar sem hinum besta aufúsu-
gesti, lokuðust fyrir honum, kunn-
ingjarnir skömmuðust sín fyrir að
hafa þelct hann og forðuðust að
mæta honum á götu, og einustu
heimsóknirnar, sem hann fékk,
voru heimsóknir málafærslumanna
og skuldheimtumanna. Húsgögn-
in hans og bókasafnið var tekið
lögtaki og selt.
Þetta var hrap til glötunarinn-
ar — það var Waterloo Byron’s
lávarðar.
En þá var það, sem Byron lét
ekki bugast. Flann brynjaðist
gegn umhverfinu og bauð því
byrgin sem aldrei áður. Þótt hann
ætti ekkert til nema skuldir — og
snild — þá fann hann sig sterk-
ari en áður, og einmitt fyrir það,
að hann var glötuð sál í augum
umhverfisins og hafði engu aðl
tapa.
Það var aðeins eitt, sem Byron
óttaðist, og það var, ef ske kynni,
að hin heittelskaða systir hans
yrði dregin inn i umræðurnar og
ef hneykslisögur mynduðust um
hana. Eina ráðið til að bjarga
henni, var að hverfa sjálfur á
brott og það sem skjótast.
Hann talaði um skeljadóm,
samdi hið heimsfræga „Vertu
sæll, þótt þú komir aldrei aftur“
og lagði af stað burt í fjarlægð —
i útlegð, sem hann kom aldrei úr
aftur.
III.
Út í dauðann fyrir frelsið.
Úr rústum mannlegrar og skáld-
iegrar fortíðar, reis Byron sem
nýr maður, gjörbreyttur í hugs-
un, þróttmeiri, heitari og hug-
sjónaríkari en áður. Það var risið
upp nýtt andlegt oíurmenni meðal
ensku þjóðarinnar — einn stærsti
skáldjöfur, sem Englendingar hafa
nokkuru sinni átt. Hver gat þekt
hinn sjálfsánægjufulla heimsborg-
ara í hinum faustiska Byron, er
nú samdi hvert snildarverkið öðru
betra, eins og „Manfred“, „Kain“,
„Himinn og jörð“, sem eru djúp-
hugsaðar heimsádeilur og uppgjör
skáldsins við heim og eilífð, menn
og guði.
Útlaginn kaus sér Feneyjar fyr-
ir dvalarstað. I höllinni, sem hann
bjó í, reyndi hann að gleyma þján-
ingum andans í faðmlögum við
konur, við veisluhöld, víndrykkju
og dansleiki. En hinar óbærilegu
sálarkvalir létu hann aldrei hafa
frið, þrátt fyrir hið hóflausa svall,
sem hann reyndi að glata sér í. —
„Hversvegna sköpuðu guðirnir
mann eins og mig?“ spurði Byron
sjálfan sig í þungum þönkum. En
þá gátu fékk hann aldrei leyst.
1 Feneyjum kyntist Byron lá-
varður ungri ítalskri greifynju.
Hún hét Guccioli og varð svo hrií-
in aí glæsileik lávarðsins enska,
skáldskap hans, ástríðum og eldi,
að hún yfirgaf mann sinn til að
geta gefið sig Byron á vald. Þau
tluttu til Ravenna, og þar tókst
hin unga greifynja sarna hlutverk
á hendur og kona Byrons haíði
einu sinni ætlað að gera, en ekki
tekist, það, að umskapa Byron til
annars og heilbrigðara lífs en hann
hafði áður lifað. Þetta hefði vafa-
laust verið jafn örðugt og áður,
því írelsisþráin var sú sama, ef at_
vikin hefðu ekki kornið greifynj-
unni ungu til hjálpar. Það gerðu
þau í írnynd eins frænda hennar,
greifans Gamba, sem átti drjúgan
þátt í að undirbúa leynileg freis-
issamtök um gjörvalla ítalíu,
gegn oki og yfirráðum Austurrík-
ismanna.
Þessi frelsishreyfing var að
skapi Byrons. Þetta var eitthvað
annað og meira en innantóm orð,
þetta var verkefni, voldugt og
knýjandi og í fullu samræmi við
frelsisboðun hans. Þessi leynisam-
tök gegn austurrísku oki voru
kölluð „carbonari-hreyfingin“ og
stefndi að því marki, að æsa til
vopnaðrar uppreistar um endilangt
landið gegn Austurríkismönnum,
og stofna sjálfstætt ítalskt ríki.
Byron barðist með lífi og sál
fyrir hreyfingunni og útbreiðslu
hennar. Fjárhagur hans var um
þessar mundir í allgóðu horfi,
vegna arfs, sem honum hafði á-
skotnast, og hann var ekki sink-
ur á fé til styrktar málefninu. —
Höllin í Ravenna, sem hann og
greifynjan hans bjuggu í, var að-
alsamkomustaður uppreisnar-
manna. Þar var og vopnabúrið
þeirra. En vegna uppljóstrana og
jafnframt vegna yfirburða austur-
ríska hersins fór uppreisnin og
leynisamtökin öll út um þúfur.
Ennþá stóð Byron frammi fyr-
ir veigamikilli spurningu síns eig-
in lífs. Átti hann að eyða fleiri
aðgerðarlausum árum við hlið ást-
vinu sinnar og fylla dagbækur og
tímarit með vanmátta umbrotum
reiði sinnar og vandlætingar ? Átti
hann að eyða æfi sinni í að bæta
stöðugt við fleiri og fleiri ljóðlín-
um í hið ófullgerða listaverk sitt,
„Don Juan“, þar sem hann dreg-
ur Evrópu sinnar tíðar, stjórnmál,
hernað, einræði, herforingja,
stjórnmálamenn, viðskiftalíf, bók-
mentir og siðgæði hennar fram
fyrir dómstól sinn og dæmir það
af óvæginni snild. Hvert sem
hann horfir, sér hann ekkert nema
fjötra og kúgun. Napoleon mikli
var sigraður í nafni frelsis- og
friðarvilja. En hvað kom í stað-
inn? Hver urðu áhrifin af þeim
sigri? Önnur kúgun, ennþá verri.
Það var alt og sumt. Það var
hvergi frelsi, og ef einhver bærði
á sér í þá átt, þá var það óðara
bælt niður með hervaldi og hót-
unum.
Hvað hjálpaði ljóðagerð og
skáldskapur ?