Tíminn Sunnudagsblað - 04.03.1962, Blaðsíða 10

Þurrka ofin úr þræSi einmr netlutegundar.
aldur. Það má jafnvel vera, að netla
haí: verið ræktuð.til spuna og vefn-
aðar hérlendis á hinum fyrstu öldum
ís'landsbyggöar. í þá átt kann það að
benda, að við rannsókn á korni og
ýmiss konar færi úr brunaleifum frá
Eergþórshvoli fann dr. Sturla Frið-
rik-son mikið magn af netlufræi, auk
fjölda smárra brennihára af netlu.
Þetta sannar þó ekki, að netla hafi
verið i’æktuð á Bergþórshvoli vegna
trefjanna, heldur getur hún hafa ver-
ið illgrssi á byggakrinum eða jafnvel
ver'3 ræktuð sem annar korngjafi.
segir dr. Sturla.
Þótt Norðurlandabúar ræktuðu öld-
um sa:nan jurtir til língerðar, varð
lín cg iéreft ekki algengt í klæðnaði
alþýðu fyrr en um miðbik sextándu
aldar, og þótti í mörg hundruð ár
ekki sæma að láta léreftsklæðin sjást,
þótt menn væru í þeim nær sér. Það
er sama viðhorf og kemur fram í Kon-
ungsskuggsjá, þar sem þau ráð eru
jöfr: gefin að hafa serkinn mun styttri
en kvrtilinn, þvi að enginn kurteis
maður skarti hör eða hampi.
2
í einu af ævintýrum H.C. Ander-
sens segir af netlu, sem óraði fyrir
því, að hún myndi af tignum ættum.
Það var „eins og hún hefði grun um,
að hægt væri að nota hana í netlu-
dúk, ef rétt væri að farið“.
Það hafa vafalaust allir skilið, hvað
skáldið var að fara, þegar það skrif-
aði þetta æviníýri sitt fyrir nálega
hundrað árum. í náttúrufræði, sem
prentuð var i Kaupmannahöfn 1791,
er þess getið um netlur, að úr þeim
fáist langir þræðir, líkt og hör eða
hampi, og megi úr þeim vefa hina
prýðilegustu netludúka. Þó er að sjá,
að þá hafi að mestu verið hætt að
vefa dúka úr netlutrefjum, en aftur
á móti hafi þær sums staðar verið not-
aðar í knipplinga.
í byrjun siðustu aldar orkti Oehl-
enschlager um gamla konu, sem tíndi
netlur og óf netludúka.
Nú vita fæstir einu sinni, af hverju
netludúkar hétu svo.
Sú var tíðin, að fatnaður úr nertlu-
dúk var eftirlæti tízkumeyja, ásamt
silki og baðmull frá Austur-Indíum.
Netludúkurinn var notaður í kjóla og
serki, slæður, lök og síðast en ekki
sízt hálsklúta. Vafalaust hefur mörg
íslenzk vinnukona varið síðasta skild-
ingi sínum til þess að kaupa hálsklút
úr netludúk, og jafnvel einhver bónd-
inn freistazt til þess að kaupa slíkt
þing handa dóttur sinni, þegar hann
hafði fengið á pelann hjá kaupmann-
inum.
En fyrirmönnum þjóðfélaganna
þótti viðsjárvert, að alþýða manna
keypti slíka hluti. Það taldist óhæfi-
leg eyðslusemi, en auk þess grunaði
marga, að þunnir, hálfgegnsæir netlu-
dúkar kynnu að draga illt á eftir sér,
ef kvenfólkið hjúpaði líkama sinn
með þeim. „Við freistingum gæt þín“,
var umvöndun, sem oft bar á góma í
sambandi við netludúka.
\
3
Kvenfólkið hélt samt áfram að að-
hyllast netludúkana, og það virðist
ekki hafa sett það fyrir sig, þótt all-
mikið nostur þyrfti við að þvo fatnað
úr þeim, ef marka má leiðbeiningar,
sem til eru um það efni. Fyrst átti
nefludúkurinn nefnilega að liggja í
bleyti í köldu vatni í einn sólarhring.
Síðan átti að sjóða hvíta sápu í vatni,
blönduðu brennivíni að sjöttungi, og
láta flíkina i þann lög volgan. Loks
34
X I M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ