Tíminn Sunnudagsblað - 18.03.1962, Qupperneq 7

Bronsstytta, sem fannst við uppgröft nítján öldum eftir að Vesúvíus hellti úr
skálum reiði sinnar yfir Pompej og Herculaneum.
frægar og slcráð nöfn þcirra á cpjöld
sögunnar.
Þeim atburðum, sem hófust þann
24. ágúst og héldu áfram næstu daga,
hefur hinn ungi stúdent, Plíníus
yngri, lýst í bréfi til vinar síns, hins
merka sagnfræðings, Tacitusar.
Um eittleytið þann dag kom móðir
Plíníusar yngra inn í vinnuherbergi
bróður síns, Plíníusar eldra, og
skýrði honum frá því, að miklir
skýjabólstrar, sem væru óvenjulega
lagaðir, umlykju brúnir Vesúvíusar.
Þessi tíðindi vöktu samstundis áhuga
náttúruskoðandans, og hann flýtti
sér út og sá ský, sem teygði sig eins
og ótal marglitir þræðir tií himins.
Ranns'óknarástríða hans var vakhi:
Hann skipaði svo fyrir, að honam
yrði látinn í té bátur, svo að hann
gæti rannsakað þetta náttúrufyrir-
brigði nánar, en orðsending frá vin-
konu hans, sem bjó við rætur fjalls
ins, kom honum til þess að breyta
um áætlun, og í stað þess að fara
einn á smákænu, hélt hann úr höfn
á -fiaggskipi flotans, ákveðinn í því,
dð gera það, sem í lians valdi stæði,
til þess að koma hinu nauðstadda
fólki ti.l hjálpar, en jafnframt tók
hann með sér rannsóknartæki sín,
svo að hann gæti gert vísindalegar
athuganir um leið. — Hann kom
aldrei til baka. — Hann varð fórn-
arlamb náttúruhamfaranna í þessum
björgunar- og rannsóknarleiðangri,
sem svo margir aðrir.
.-.ieiðmgar þessa mikla eldgoss
Vesúvíusar komu þó fram með ólík-
um hætti í Pompej og Herculane-
urn Fjallið slöngvaði vikri og gló-
andi ösku yfir Pompej og spjó eit-
urgufum úr vitum sínum, svo að
fjöldi borgarbúa beið bana á flótta
undan ófögnuðinum. Borgin grófst
fljótlega undir sex til sjö metra
þykkt ösku- og vikurlag, sem smárþ
saman harðnaði og varð að þykkri
skorpu. Húsin hrundu til grunna.
Yfir Herculaneum féll hraun, aska
og gjall, eins og steypiregn væri, og
þrcngdi sér inn um allar smugur,
og myndað'i lag, sem sums staðar
varð átján metra þykkt. Herculane-
um grófst fullkomlega undir því.
Þannig hurfu þessar borgir af yf-
irborði jarðar. Þeir borgarbúar, sem
lifðu ósköpin af, gátu grafið upp eitt
hvað af eignum sínum og verðmæt-
um, en mestur hluti þeirra sá ekki
dagsins ljós aftur fyrr en mörgum
öldum síðar Það, sem var þessu ó-
hamingjusama fólki skapadægur,
varð til þess, að fornleifafræðingar
síðari tíma gátu leitt fram fornöld-
ina með hjálp skóflna sinna og sýnt
hana nútímanum eins og hún var,
þegar hagur hennar stóð með blóma
í aldaraðir lágu þessar fornu borg-
ir við rætur Vesúvíusar gleymdar og
grafnar. Það var ekki fyrr en átjándu
öld, sem áhugi manna vaknaði á þeim.
Fornleifagröftur tók milclum framför
um vegna þessa nývaknaða áhuga á
verðmætum fortíðarinnar. Fjöldi
thöggmynda, málverka og húsmuna
var fluttur til hins konunglega safns
Búrbúna í Portiei (síðar í Napólí).
Það varð fljótlega fastur siður ferða-
manna að skoða rústir Pompej og
Herculaneum, og listamenn og skáld
sóttu yrkisefni sín þangað. Og á með-
an því fór fram, var haldið áfram að
vinna við rústir Pompej og leiða
hana í dagsins ljós. Uppgröfturinn
í Herculaneum var svo erfiður, að
menn gáfust upp við hann. Það má
teljast happ, hve seint uppgröftur-
inn gekk, því að uppgraftaraðferðir
þessara tíma voru frumstæðar, og
menn höfðu ekki næga kunnáttu til
þess að varðveita fornmuni og forða
þeim frá skemmdum. Fornleifafræð-
ingar þessara tíma gátu heldur ekki
varpað nægilegu ljósi á byggingar og
listaverk, sem uppgröfturinn leiddi í
Ijós. Það var ekki fyrr en mörgum
árum seinna, sem uppgröfturinn fer
að veita nægilega Ijósar upplýsingar
um lífstíð þessara borga, sérstaklega
hefur uppgröftur síðari ára varpað
skilningsljósi á margt það, sem áður
var mönnum hulin ráðgáta.
Fornleifarannsóknirnar í Pompej
og Herculaneum gefa einstakt tæki-
færi til þess að kynnast fólki fornra
tíma náið. Þær leiða fram bústaði
ríkra — og fátækra, verkstæði leir-
kerasmiðsins og klæðskerans, búðir,
brauðgerðir', baðhús, gistihús, hof,
leikhús, dómssali, leikfimissvæði o.
s. frv. — Brauð, sem er nýkomið úr
ofni bakarans, bíður þess að verða
étið, og höggmyndir, málverk og list-
Framhald á 93. sfðu.
TÍMINN
SUNNUDAGSBLAÐ
/
79