Tíminn Sunnudagsblað - 07.10.1962, Blaðsíða 5

fyrir þennan rétt til viðurmælis
stefndir“.
Jóni Andréssyni virðist hafa sviðið
mjög þessi dómur, enda dylst ekki
hlutdrægn] Sigurðar. Skrifaði hann
sér til svölunar alllangt skjal með
eigin hendi og vandaði þeim Sigurði
og Skúla ekki kveðjurnar.
„Margur heldur mig sig og mátu-
lega dyggan, er málsháttur gamall, og
sýnist mér það ná til sýslumannsins
Skúla Magnússonar og fráskil ég ekki
heldur setudómarann Sigurð Guð-
laugsson . . . Ég veit, að hans minn-
ing deyr ekki meðan hann lifir og
sýslumaðurinn Skúli Magnússon. Það
«r víst, að þó nú setudómarinn hefði
með dómi fríkennt mig, þá hefði
hann ekki hjá mér fengið neitt það,
«r hann kunni að framdraga á lífið“.
IX.
Til þess hafði verið ætlazt, að Sig-
urður Guðlaugsson rannsakaði mynt-
fölsunarmálið að nýju veturinn 1818.
En það fórst fyrir. Aftur á móti yfir-
keyrðu sýslumenn í Snæfellsnessýslu
og Mýrasýslu fáein vitni, sem heima
áttu I lögsagnarumdæmum þeirra.
Svo er að sjá, að Jón Andrésson hafi
þennan vetur verið öðrum þræði við-
loða á Staðarfelli, enda herma sagnir,
að Benedikt Bogason hafi tekið á-
þyrgð á því, að hann stryki eklci, og
haft hann hjá sér við siníðar.
hegar kom fram á veturinn, tók
Jón að óttast, að vitni þau, sem hann
mtlaðj að láta stefna, yrðu farin í
ver, áður en nokkuð yrði aðhafzt.
Skrifaði hann því Sigurði Guðlaugs-
syni og tjáðj honum ,að til þeirra
yrði ekki náð í Dölum frá miðjum
einmánuði og fram yfir messur. En
veturinn leið, og ekki bólaði á setu-
dómaranum. í byrjun aprílmánaðar
var Jón kominn heim að Skógskoti
og skrifaði hann þá Sigurði á ný.
Sagði hann, að vitni sín væru þegar
farin í ver, „og er ég ei vísari að
vera á heimili mínu en annars stað-
ar til útréttingar að afla lífsbjargar
mínu veikstadda heimili, þar herra
sýslumaður Skúli Magnússon hefur
engan þar til sett, svo ég til viti“.
Hefur verið strikað undir þessi orð
í bréfinu, og er það vafalaust bending
um það, að dómurunum hafi þótt
sökudólgurinn gerast hér harla djarf-
yrtur.
En setudómarinn fór sér hægar
en svo, að Jóni yrði það til baga. Hann
bóf ekki rannsókn sína fyrr en komið
var fast að túnaslætti sumarið 1818,
og voru þá vitni þau, er Jón treysti
a sér til bjargar, komin aftur heim
fyá róðrum. En hann sló ekki slöku
við> þegar hann hófst loks handa,
enda var í heimvísun landsyfirréttar-
ins fólgin ótvírieð bending um það,
að betur myndi fallið, að allt færi
nokkurn veginn snurðulaust fram.
Þetta sumar var þingað vikum sam
an í öllurn suðursveitum Dalasýslu,
stundum dag eftir dag, og miklum
fjölda manna stefnt til þess að bera
vitni. Flokkarnir riðu fram og aftur
um héraðið á leið til þingstaðar og
heim aftur, og við þingstofurnar á
Sauðafelli, Jörfa og í Blönduhlíð beið
fjölmenni margan dag. Þetta kom sér
þó ekki sem bezt fyrir bændurna,
því að sumarið var votviðrasamt og
nota þurfti hverja glýju til þess að
þurrka töðuna og ná henni í garð.
Nú var komin fram ný sakargift á
hendur Jóni. Schiött verzlunarstjóri
í Ólafsvík hafði kvartað yfir því, að
hjá sér lægi hringur, sem settur hefði
verið að veði fyrir fimm ríkisdala við-
skiptaskuld Jóns. Virðist hann í
fyrstu hafa haldið, að þetta væri gull
hringur, en þóttist blekktur, því að
síðar komst hann að raun um, að
í honum var gyllt silfur. Annan
hring frá Jóni hafði Jón Hallgríms-
son á Stóra-Vatnshorni undir hönd-
um, og var sá þríbrotinn. Varð þetta
til þess, að Jón Andrésson var sakað-
ur um að hafa látið af höndum við
menn gyllta silfurhringi undir því
yfirskini, að þeir væru úr gulli.
Þrátt fyrir miklar og strahgar yf-
irheyrslur, kom fátt nýtt fram. Nýj-
ar misfellur á málarekstri Skúla vitn
uðust þó. Það sannaðist sem sé, að
búið var að rjúfa innsiglið á pening-
unum frá Stóra-Vatnshorni og brjóta
suma þeirra, þegar þeir voru síðar
teknir fram á Sauðafellsþingi. Það
var raunar ekki kannað, hvernig
þess vék við, en varla hefur annar
verið hér að verki en sýslumaður sjálf
ur, sem fyrir forvitni sakir hefur tek-
ið að hnýsast í peningana utan réttar
eða rofið innsiglið og brotið suma
peningana við frumprófið í Snóksdal
án þess að láta þess getið í réttar-
skjölunum.
Jón Andrésson var varkár mjög í
orðum og leitaðist löngum við að
drepa spurningum setudómarans á
dreif. Lézt hann helzt gruna, að fals-
peningana hefði hann fengið í útlend-
um skipum undir Jökli, einkum í Ól-
afsvík og á Stapahöfn. Þóttist hann
ekk; hafa viljað brydda á þessu í
Snóksdal sumarið áður, af því að
hann liefði ekki verið löglega kallað-
ur á það þing.
Viðskiptum sínum í kaupstöðunum
á Snæfellsnesi kvað hann hafa ver-
ið svo háttað, að hann hefðj lengi
vel selt árlega nokkur tófuskinn, og
auk þess hefði hann látið ull, prjón-
les og fisk í útlend skip og stundum
skipt þar peningum. Tortryggilegum
peningum, sem menn komu með til
hans veturinn 1817, hefð] hann að
sönnu veitt viðtöku, og einnig kvaðst
hann hafa leitazt við að ná hjá nokkr-
um mönnum peninsum frá sér, en það
hefð] einvörðungu gert af því, að
hann vildi engan svíkja, en ekki
hinu, að hann vissi sig hafa látið úti
svikna peninga. Peningabrotum þeim,
sem hann fékk með þessum hætti,
lézt hann ýmist hafa eytt í eldi í
gremju sinni eða fleygt þeim frá sér
úti í haga.
Fyrir tinkrónunni, sem menn höfðu
séð hjá honum, gerði hann sömu
grein og áður og kvaðst enga laun-
ung hafa dregið á hana. Sagðist hann
hafa varðveitt hana lengi vegna þess,
að hún vó rétt lóð, en blýmótin væru
fyrir löngu glötuð.
Þeir, sem verið höfðu samiíða
Jóni í veri úti á Snæfellsnesi, minnt-
ust þess, að til Ólafsvíkur hefð] kom-
ið skúta, er á voru menn, sem töluðu
ókennilegt mál. Hefðu sumir hinna
útlendu komið í land einn dag, og
hefði Jón getað átt einhver skipti
við þá .Þóttust sumir hafa séð ein-
hverja peninga hjá honum um það
leyti. Á skipi lausakaupmanns, sem
Jón fór út í á Stapahöfn, ætluðu vitn-
in þó, að Jón hefði frekar keypt varn
ing en selt gegn peningum, en ein-
hverja fjármuni höfðu menn þó séð
þar í höndum hans.
Hvað hina gylltu silfurhringa
snerti, neitaði Jón algerlega, að hann
hefði sagt nokkrum manni, að þeir
væru úr gulli. Hringinn, sem var í
vörzlu verzlunarstjórans í Ólafsvík,
sagðst hann fengið hjá manni þeim,
er Helgi hét og kenndur var við
Kambsnes ,en ekki geta stutt það með
vitnisburð] hans, því að hann væri
dáinn. Þennan hring hefði hann feng
ið Jóni Svartssyni til tryggingar skil-
vísri ereiðslu, ef hann ábyrgðist verzl
unarskuld sína, en ekki veðsett hann
verzluninni.
Skyldmenni Jóns, sem til vitnis
voru kvödd, gerðu heldur lítið úr
smíðaíþrótt hans, vafalaust í því
skyni að véfengja, að hann væri fær
um að falsa peninga, og fólkið í
Fremra-Skógskoti harðneitaði allri
vitund um falssmíðar og peninga-
steypu. Séra Magnús Einarsson,
tengdafaðir Jóns, kom þó ekk] á þing
það, sem hann var boðaður á og bar
við ellilasburðum sínum. En í bréfi,
sem liann sendi, neitaði hann því,
að Jón hefði fengið frá sér spesíu,
sem reynzt hefði fölsuð, svo sem
hann hafi haldið fram. Úr þessu varð
samt ekki mikið gert, því að tvö vitni
færðu það fram, að séra Magnús værí
ringlaður orðinn.
X.
Sókn og vörn í myntfölsunarmál-
myntfölsunina í dölum
1 i M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
725