Tíminn Sunnudagsblað - 07.10.1962, Blaðsíða 8

ar hverju ári, svo að fljótt hlóðst
a, þau ómegð. Þarf engum getum að
því að leiða, að þau hafa búið við
þröngan fjárhag, og kannski hefur
Jón oftar en orðið var þurft að leita
til góðbændanna um matarkaup á
þorranum
Árið 1822 var hann þó farinn að
hafa svo mikið um sig, að vinnumað-
ur, Jón Hallsson að nafni, var kom-
inn á vist hjá honum. Fáum árum
síðar fluttust þau hjón búferlum að
Þórólfsstöðum. Þar höfðu búið faðir
Jóns, Andrés Jónsson, og sá sonur
hans, er Andrés hét, en þeir feðgar
önduðust báðir það misseri. Fylgdi
vinnumaðurinn þeim þangað og virð-
ist því hafa verið orðinn allsamgróinn
heimilinu.
Veturinn eða vorið 1827 vék Jón
Hallsson brott frá Þórólfsstöðum, og
seint á túnaslætti næsta sumar ól
Guðbjörg húsfreyja bam, sem kennt
var honum. Má af því láta sér til hug-
ar koma, að Jón Andrésson hafi um
þessar mundir verið langdvölum
fjarri heimili sínu við smíðar, en
vinnumaðurinn haft forsjá heima.
Sagt er, að Jón Andrésson hafi lítt
fengizt um breyskleika konu sinnar,
þótt sýnilega hafi hann ekki viijað
lengri dvöl Jóiís Hallssonar á heimil-
inu, þegar hann komst að raun um,
hvað í efni var. Liðu svo nokkur
ár, að ekki bar til: stórtíðinda. En
haustið 1832 ól vinnukona á Þórólfs-
stöðum, Sigríður Skeggjadóttir
barn, sem hún kenndi Jóni bónd.a.
Jón kippti sér ekki svo mjög upp við
það og gekkst ljúflega við faðerninu.
En í sögnum er, að hann hafi haft
þau orð um þennan atburð, að hann
væri því vanur á ferðalögum að
hengja kútholuna á léttari baggann,
því áð sér væri illa við áhalia. Er því
svo áð skilja/ að hanfi hafi þótzt
hefna sín á Guðbjörgu’ með barneign
inni.
Laúst' fyrir; riiiðja öldiria brá Jón
búi á Þóróifsstöðum og .flutiist að
Öxl í Breiðuvik, þar sem forðum bjó
hinn alræmdi Axlar-Bjöm. Þar lifði
hann í nítján ár og Guðbjörg, kona
hans, allmiklu lengur. í Öxl fékkst
Jón við smíðar sem fyrr, en mun
hafa haft þröngt um hendur sem
oftast áður. Gerðist hann og nokkuð
hneigður til drykkju, enda skammt
að fara í Búðakaupstað til þess að
afla drykkjarfanganna.
Stundum bar það við, að menn
leiddu falsmyntarmálið í tal við hann
og vildu forvitnast um það, hvernig
hann hefði smíðað peningana, því að
allir þóttust þess fullvissir, að það
hefði hann gert. En jafnan svaraði
Jón því til, að hann hefði aldrei
reynt slíkt smíði og kynni ekkert um
það að segja. Hermir sagan, að hann
hafi kveðið frekast að orði eitt sinn
Öxl í Breiðuvík, þar sem Jón Andrésson bjó síðari hiufa aevinnar. —
(Ljósmynd: Þorsteinn Jósepsson).
drukkinn, er þetta hraut út úr hon-
um:
„Þið getið, piltar, reynt, ef þið
viljið, að móta þá í krít og sjá, hvern-
ig það tekst“.
XIII.
Hér .er sögu smiðsins frá Fremra-
: Skó^skoti lokið; Það ér 'fátt og ;' éiri:'
háeft, sem nú er um hann vitað, óg
hefði peningamálið ekki komið til,
væri hans sennilega a'ð litlu minnzt.
Þó mjin enn til hokkuð af .handáyerk-
um .háns. Tii skamniis tíjna voru i
SnóIásdaLskirkju oblátuöskjur, sem
hann smíðaði, og í kirkjunni á Sauða-
felli, sem lögg var niður fyrir rúmum
fjörutíu árum, var kaleikur og pat-
ína eftir hann. Þeir gripir eru nú
á Kvennabrekku. Vafalaust kæmi
fleira, gert af hans höndum, í leit-
irnar, ef vandlega væri að því hugað.
Eins og áður er sagt áttu þau Jón
og Guðbjörg margt barna. Er margt
manna út af þeim komið, hérlendis
sem vestan hafs. Hagleikur hefur
mjög haldizt í kyni Þórólfsstaða-
manna, bæði meðal niðja Jóns og
sumra systkina hans, og margir góð-
ir smiðir kviknað af þeim stofni. Og
einn fremsti listamaður þjóðarinnar,
sem nú er uppi, Ásmundur Sveins-
son myndhöggvari, er kominn af
Andrési Andréssyni, bróður Jóns.
Þótt það komi. ekki þessari sögu
við, má einnig geta þess, að út af
tveimur mönnum öðrum, sem hér hef
ur verið getið, þeim Harrastaðafeðg-
um, Einari vísnaskáldi Einarssyni °S
Þorláki, syni hans, á Vatni, eru su®
ágætustu skáld og rithöfundar íslend
inga. Niðjar þcirra eru Halldór Kill"
an Laxnessj Guðmundur Böðvarsson
frá .Ki'rkjubóli og Stefán Jónsson.
Dómarana, sem hreyktu sér renib1-
látir yfir doðröntum sínum í þinghus
inu' á Sauðafelii.og spurðu í þaula unl
syndir Jóns Andréssonar, hefur sizt
af öllu gruriað, hvaða erfðir leynd'
ust með Dalakörlunum, sem stóðu a-
lútir frammi fyrir þeim.
(Helztu heimildi'r: Dóma- og þinga-
bækur Dalasýslu, dómsskjöl lands-
yfirréttarins, Landsyfirréttardómar,
sóknarmannatal og prestsþjónustu-
bækur Kvennabrekku og Miðdala-
þinga, Dalamenn eftir séra J°n
Guðnason, Gríma, Bianda, Iðnsaga
íslands, Almanak Ólafs Þorgeirsson-
ar, Strandamannasaga eftir Gísln
Konráðsson, Lærðra manna ævir eft
ir Hannes Þorsteinsson).
728
TÍMINN — SUNNUDAGSBLAÖ