Tíminn Sunnudagsblað - 07.10.1962, Blaðsíða 12

Flögubergshellur og trjáviðarkefII viS Gandervatn. — Höf. tók allar myndirnar.
DR. KRISTIÁN ELPJÁRN:
FERÐAÞÆTTIR FRÁ
★
Nýfusitinaíaneisför ráöin
í febrúarmánuði 1962 var ég ófor-
varandis hringdur upp frá íslenzka
sendiráðinu í Osló, og sagði sendi-
herra mér, að Helgt Ingstad og kona
hans, Anne Stine, mundu koma til
íslands í heimsókn eftir nokkra daga,
og mæltist til þess, að ég tæki á móti
þeim. Þessu var sjálfsagt að taka vel.
Nafn Ingstads og þeirra hjóna beggja
var á hvers manns vörum. Þau höfðu
þá fyrir ekki alllöngu skýrt frá því,
að þau teldu sig hafa fundið og að
nokkru rannsakað rústir af bústöðum
norrænna manna nyrzt á Nýfundna-
landi. Var það skoðun Ingstads,' að
á þeim slóðum væri að leita Vínlands
hins góða, sem fornar sögur greina
frá. Þessi tilkynning hafði orðið til-
efni snarpra orðaskipta milli danskra
fornleifafræðinga og Ingstads, og
koma þau reyndar ekki þessu máli
við, en mjög urðu þau til þess að
auka þá athygli, sem frétt Ingstads
hafði vakið víða um heim.
Ingstadshjónin komu hingað til
landsins 20. febrúar og sfóðu hér við
i viku. Á þjóðminjasafninu lögðu þau
fyrir okkur ljósmyndir og uppdrætti
af því, sem þau höfðu fundið, og
lýstu því fyrir okkur, og leizt okkur
það allvænlegt, þótt slík gögn og
ófullgerð rannsókn tæki ekki af öll
tvímæli um, hverrar ættar minjarn-
ar væru. Ingstad tjáði mér, að í ráði
væri, að þau héldu rannsóknum sín-
um áfram á komandi sumri, og spurði
mig, hvort ég vildi taka þátt í þeim
eða þá einhver annar íslenzkur forn-
leifafræðingur. Kvaðst hann telja, að
vel færi á, að íslendingar kæmu hér
eitthvað nærri, ef svo væri sem hann
héldi, að hann hefði fundið minjar
um hina fornu menn, sem fundu
Ameríku, og Vínland hið góða yrði
nú staðsett með fullri vissu. Þetta
var vel boðið og þakkarverð viður-
kenning á, að íslendingum kæmi það
jafnvel öðrum mönnum frekar við
hvað gerist á þessu rannsóknasviði.
þar sem íslenzkir menn höfðu átt
drýgstan þátt í hinum fornu Vín-
landsferðum. Ég hafði þá að vísu
þegar ráðið að þiggja bolT danska
þjóðminjasafnsins um að taka þátt í
rannsóknum í Brattahlíð á Græn-
landi, en þótti sem boð Ingstads
væri svo freistandi, að illt væri að
neita því og raunar lítt gerlegt.
Fannst það og brátt á, að yfirboðarar
mínii' vildu gjarnan, að ég tæki þessu
boði, og ekki gat ég heldur betur
fundið en allir þeir, sem ég átti tal
við, teldu, að nú lægi sæmd landsins
við, að brugðizt yrði jákvætt við boð-
inu. Einn vildi ég þó ekki fara, enda
var ekkert því til fyrirstöðu frá Ing-
stads hálfu, að fleiri íslendingar
slægjust í förina. Var það að lokum
að ráði gert, að við færum þrír í
þessa ferð, ég, Gísli Gestsson safn-
vörður og Þórhallur Vilmundarson
prófessor, sem lengi hefur haft
manna mestan áhuga á Vínlandsferð-
um. Þegar svo langt var komið ráða-
gerðum, sýndu Loftleið'ir okkur og
leiðangii Ingstads þann höfðingsskap
að bjóða okkur öllum ókeypis flutn-
ing vestur um haf og heim aftur, og
létti þetta stórlega kostnaðarbyrð-
ina. Að öðru leyti bauðst ríkisstjórnin
til að standa straum af ferðakostnaði
okkar félaga. Með þessar niðurstöð-
ur fóru Ingstadshjónin aftur heim til
Noregs, og þannig atvikaðist það, að
við íslendingarnir þrír og sænskur
fornleifafræðingur frá Lundi, Rolf
Petré að nafni, stóðum ferðbúnir til
Nýfundnalandsferðar á flugstöð
Loftleiða í Reykjavík að kvöldi hins
11. júlí 1962. Ferðinni var heitið til
þorpsins Lance-aux-Meadows á norð-
urströnd Nýfundnalands, en þangað
voru Ingstadshjónin og- nokkrir aðrir
leiðangursmenn komnir fyrir nokkru,
og höfðum við síðan ekkert af þeim
frétt.
Vestur um haf
Nýfundnaland, hin mikla ey fyrir
strönd Norður-Ameríku, skilin frá
meginlandinu með mjóu sundi, Belle
Isle sundi, allir vita, hvar það land er,
þangað hafa íslenzkir togarar löngum
farið til fiskveiða eða þangað í nánd,
og þar hafa íslenzkir sjómenn oft
komið til hafna. Hlaut það ekki a®
vera vafningalítið á vorum dögum
að komast til þessa lands og síðan
á rannsóknarstað'inn, Lance-aux-
Meadows? Ekki reyndist okkur þa®>
og vissum við raunar um það fyiir-
fram. Loftleiðir hafa ekki leyfi til
að flytja farþega til Nýfundnalands,
þótt félagið hafi lendingarleyfi á
Ganderflugvelli og í Goose Bay á
Labrador. Okkur var því nauðugur
sá kostur að fara alla leið til New
York með flugvélinni, þótt það sé
heldur en ekki langt yfir skammt.
Mundi slíkt hafa verið kallað guðna-
vinkur heima í Svarfaðardal, og á
það sína sögu. Til New York borgar
komum við að morgni dags hinn lf-
júlí, svefnlitlir og framlágir eftir
langa flugnótt, en slíkt skipti ekki
miklu máli, í borginni lá ekki annað
fyrir okkur en slæpast í tvo daga,
skoða það, sem auðið yrði af stór-
merkjum hennar, en annars hvílja
okkur og safna kröftum undir næsta
áfanga. Furðulegt tröll er þessi borg.
ómanneskjuleg, finnst manni vi®
snögga viðkynningu, en ekki ber á
732 TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ