Tíminn Sunnudagsblað - 07.10.1962, Blaðsíða 20
KALVIN
miðaldanna og opna mönnum sýn til
nýrra átta, er vel þess virði að kynn-
ast viðhorfum þeirra nánar.
Erasmus var helzti fulltrúi húman-
ismans, svö sem nefnt hefur verið
hér að framan. Hið trúarlega mark-
mið hans var að hreinsa kenningar
Krists af fordómum kirkjunnar, og
sá Kristur, sem hann álítur, að hann
muni finna með því, er Kristur guð-
spjallanna, sem hefur hinn sammann
lega boðskap að flytja. Þess vegna
álítur hann, verður hin fyrsta við-
leitni kristninnar að vera sú, að
hindra strið manna í millum. Hann
hvetur til alþjóðlegrar sameiningar
og bendir á hið heimskulega í þjóð-
ernislegum deilum. Það á að hans
áliti að vera markmið manna, að
beita kristindómnum til þess að gera
hugmyndina um friðsælt samfélag
allra manna að veruleika, og hann
á alltaf að taka hið sam-evrópíska
fram yfir hið staðbundna og þjóð-
ernislega. Miklu markmiði er ekki
hægt að ná með því að gera fordóma-
fullar kröfur til trúarinnar, en með
sameiginlegri hjálp allra manna, sé
ef til vill mögulegt að finna sannleik-
ann, sem enginn maður hefur fyrir
fram einkarétt á. Sjálfur reyndi
Erasmus að finna þennan sannleika
með því að rannsaka rit kristninnar
og auka þekkinguna á fornmálunum,
sérstaklega grísku.
Erasmus hafði þá skoðun, að hug-
myndir humanismans myndu smátt
og smátt gegnsýra kirkjuna fnna»
frá. En opinber andstaða við kirkj-
una yrði aðeins til þess, að það mynd
uðust tvær andstæðar fylkingar, sem
aðallega yrði stjórnað af ofstækis-
mönnum, og þar með væri humanism-
inn úr sögunni. Af þessum orsökum
varð Erasmus æ aridstæðari Marteini
Lúther, sem hafði sagt skilið við
páfakirkjuna, enda þótt hann hafi í
byrjun verið fylgjandi miklum hluta
af gagnrýnj Lúthers á páfakirkjunni-
Erasmus- vildi um fram allt halda
friðinn, svo að húmanisminn næði
útbreiðslu.
Það er aðeins í yfirborðslegum
skilningi, sem viss sameinkenni eru
með gagnrýni Erasmusar og Lúthers
á rómversku kirkjunni. Þeir eru í
rauninni mjög ólíkir persónuleikar,
og hafa ekki möguleika til þess að
vera hvor öðrum hvatning. Erasmus
er eiginlega ekki mjög trúaður í
venjulegum skilningi þess orðs. Þa®
sem gerir það að verkum, að hann
játast kristindóminum ,er það, að 1
kenningum hans telur hann, að búi
mestir möguleikar á þvi að skapa
friðsamlegt líf meðal manna.
Lúther er aftur á. móti greinilega
fulltrúi trúarinnar. í hans augum er
kristindómurinn spurning um frels"
un mannsins og náð guðs. Maðurinn
Framhald á 742. síðu.
MARTEINN LÚTHER
740
TÍMINN — SUNNUDAGSBLAÐ