Tíminn Sunnudagsblað - 07.10.1962, Blaðsíða 7

gat þá skilið. Til með er ólíklegt, að
skip þetta, sem var franskt, skyldi
faera með sér þýzka peninga og það
svikna . . . Af framanskrifuðu vona
ég auðsætt sé ,að skírskotun Jóns
Andréssonar um að hafa fengið pen-
ing hjá framandi spekúlantshöndlur-
um er aldeilis ógrundvölluð, og líka
svo sýnist ólíklegt, að Helgi heitinn
sem var á Kambsnesi, hafi til sölu
haft gullhringa og spesíur, því höfuð-
handverk hans, við hvert hann var
henndur, nefnilega að drepa hunda,
Var að hyggju minni varla svo arð-
samt, að þar fyrir kynni að safna að
sér gulli og silfri".
Þannig var bitizt um líf og limi
smiðsins frá Fremra-Skógskoti. Og nú
settist setudómarinn á rökstóla. Ekki
hótti honum hafa sannazt, að Jón
hefði falsað kóngsins steðja, en ber
hótti honum hann að því að hafa
selt af höndum peninga, sem hann
v'ssi svikna. Dæmdi hann Jón til
handarhöggs eftir þeirri grein Norsku
faga, er mælir svo fyrir, að miðli mað-
"r öðrum vitandi vits svikinni mynt,
»há á kóngur hönd hans“. Einnig
shyldi Jón gjalda þeim skaðabætur,
Sem hann prettaði með fölsuðum
Peningum og falssmíðum úr húðuðu
silfri í stað gulls. Loks gerði hann
Skúla sýslumanni á Skarði og með-
óómsmönnum hans frá sumrinu áður
greiða kostnað við þennan máia-
^ekstur, svo sem landsyfirréttur hafði
fyrirskipað. Nam þetta 254 ríkisdöl-
um, og var það mikil fúlga.
Skúli var allgramur yfir því, á
hvern veg málin höfðu snúizt. Kvaðst
hann „sáralítið fundið geta, sem geri
s°kina ljósari en hún fyrirfannst, þeg
ar hún frá mér fór í fyrra, nema ef
vera kynni, að Jón Andrésson hefur
°ftar nú en í fyrra orðið tvímælis-
Pjaður og máske frekari tala guðs frá
V]htra sauða nú en áður, því þegar
Sfandskoðað er, þá finnst mér svo
P'argra vitna framburður sé ærið í-
®kyggilegur og þeirra á milli ná-
, Vícmlega saman borinn, áður en af-
mgður var“.
XI.
Uómar þeir, sem Sigurður Guð-
angsson hafði dæmt í réttarneitunar
'Ualinu og myntfölsunarmálinu, voru
nu samtímis fyrir landsyfirrétti. Amt-
JOaður hafði áfrýjað dómnum í rétt-
arneitunarmálinu, en Jón Andrésson
afrýjaði hinum.
Réttarneitunarmálið hefði fyrr
mmig til álita í landsyfirréttinum,
ef allt hefðj verið með felldu, en
Vegna mistaka við málabúnað var því
visag frá um gjnn þvj svo^ ag
yrr var fjallað um myntfölsunarmál-
v • Málsskjöl þau, er það varðaði,
nru orðin ærið fyrirferðarmikil, en
Þar að auki fylgdi lítill, tvíinnsiglað-
Ur böggull í bláum bréfumbúðum. f
honum voru falspeningar þeir, sem
komið höfðu í leitirnar — . fjórar
þýzkar spesíur í brotum, tvær hálf-
spesíur danskar, sex skildinga pen-
ingur frá Slésvík og fjögurra skild-
inga peningur danskur. Var það álit
dómaranna, að peningar þessir væru
allir úr sama málmblendingi og ó-
líkir silfurmynt, bæði á lit og í sár,
klúðurslega gerðir og ókrotaðar rend
urnar á dönsku peningunum. En
rendur eins dansks penings, sem
fylgdi hinum, höfðu verið sorfnar
sæmilega í því skyni að gera hann
líkari falsmyntinni.
Dómurum þótti megn grunur á
því leika, að Jón Andrésson hefði
steypt þessa peninga. Hann væri fjöl
hæfur smiður og æfður við málm-
steypu, blýmót og tinkróna steypt
hefði í hans fórum verið og hann
hefði brostið vitni til þess að sanna,
að peningarnir væru til hans komnir
frá öðrum, enda ósennilegt, að svo
skýr maður og góður smiður hefði
láti blekkjazt í slíku efni í skiptum
við útlendinga. Þyngst var þó á met-
unum ,að falspeninganna hafði orð-
ið skyndilega vart veturinn 1816—
1817 og einungis í grennd við Jón
og hann og vandamenn hans látið sér
annt um að klófesta þá, eftir að orð-
rómur kviknaði um peningafölsun-
ina. Aftur á móti töldu dómararnir
bresta lögmætar sannanir þess, gegn
eindreginni neitun hans sjálfs, að
liann væri sekur um peningafölsun.
Þar að auki töldu þeir ekki koma til
greina að sakfella Jón fyrir fölsun á
steðja konungs, þar eð meiri hluti
falspeninganna væri mynt annarrar
þjóðar, en viðurlög við slíkri fölsun
voru miklu vægari, og í efa drógu
þeir, að ákvæði Norsku laga, sem
Skúli og Sigjurður dæmdu eftir, hefðu
lagagildi á íslandi.
Ef til vill hefur það horft sakborn-
inginn til vægðar, að dómararnir í
yfirrétti voru því kunnugir, að fals-
peningar höfðu komið fram hérlend-
is á þeim sló.ðum og tímum, að Jóni
Andréssyni varð ekki um kennt. Slíks
var ekki aðeins getið í lögþingsbók-
um árin 1726 og 1750, heldur höfðu
tveir þess konar peningar komizt fyr
ir mörgum árum í eigu eins yfir-
dómarans. Þeir gátu ekki stillt sig um
að geta þess á dómsforsendum sín-
um.
Sekur var smiðurinn frá Skógs-
koti þó talinn: :„Jón Andrésson álízt
að vera sannur að sök um að hafa
vitandi og viljandi selt falska pen-
inga sem gilda úr silfri, en ei til
búið þá, selt svikið eða falsað silfur“.
Nefndu þeir afbrot hans falskaup
með svikna mynt, og þótti ejnsætt,
að það væri að dæma eftir ákvæðum
Jónsbókar, er legði þrettá.n marka
sekt við slíku athæfi, þó með því frá-
viki, að valin skyldi sú refsing, er
bezt samsvaraði þessu forna sektar-
ákvæði:
„Jón Andrésson á fyrir frekari á-
kærum um grunaða fölsun steðja
vors konungs frí að vera, en fyrir
falskaup, í frammi höfð 1816 og 1817,
með falska peninga í Dalasýslu, skal
hann bæta hverjum þeim skaðann,
sem hann þar með vélað hefur, að
því leyti enn þá er ei skeð“.
Enn fremur var búslóð hans dæmd
konungi, en næði hún ekki rúmum
þrjátíu og fjórum ríkisdölum silfur-
verðs, er svöruðu til sektarinnar, sem
Jónsbók ákvað, skyldi hann hýðast
áttatíu og einu vandarhöggi. Hann
átti einnig að greiða kostnað við
málareksturinn fram til þess dags, er
Skúli Magnússon dæmdi hann sekan,
og inna af höndum fjörutíu ríkisdali
til Jóns Hákonarsonar fyrir máls-
vörn í héraði eftir þann tíma.
Staðfest var, að Skúli Magnússon
skyldi greiða allan kostnað, sem
hlauzt af málinu eftir 2. ágúst 1817,
að frádregnum fjörutíu dölum til
Jóns Hákonarsonar. Sá kostnaður var
talinn af því kominn, að Jón Andrés-
son þekktist ekki þann verjanda, er
honum var valinn í héraði, heldur
seildist eftir manni af fjarlægum slóg
um. Og ekki var Skúla gert að greiða
Jóni bætur, þar eð hann hafði ekki
verið í varðhaldi eftir að héraðs-
dómurinn var kveðinn upp á Sauða-
felli sumarið 1817.
Réttarneitunarmálið var ekki til
lykta leitt fyrr en eftir áramótin. Var
dómur Sigurðar Guðlaugssonar í því
lýstur marklaus, svo sem vænta
mátti, og honum veittar ákúrur fyr-
ir að hafa, án amtsskipunar, fært
Jóni Sveinssyni í Ytra-Skógskoti það
til sakar, að hann skrifaði rökstudda
kæru um ólöglegt athæfi.
Skúla var síðan gert að greiða all-
an kostnað af þessu máli í héraði og
tvo silfurdali í sekt í dómsmálasjóð,
en Sigurði kostnað allan við áfrýjun
og málarekstur fyrir landsyfirrétti.
XII.
Sagnir herma, að Jón Andrésson
hafi verið í haldi í Viðey á meðan
mál hans voru til lykta leidd. Það er
vafalaust rangt, þar eð þess er sér-
staklega getið, að hann hafi aldrei í
haldi verið eftir 2. ágúst 1817. Hitt
er sennilegt, að hann hafi komið til
Viðeyjar, þegar málin voru á döfinni
fyrir landsyfirrétti.
Engum sögum fer af því, hversu
honum tókst að reiða af höndum þau
fégjöld, er á hann voru lögð. En lík-
lega hefur hann náð saman kóngsdöl-
unum, því að þess getur hvergi, að
hann hafi sætt húðlátsrefsingu.
Hin næstu misseri tók hann við
búsforráðum í Fremra-Skógskoti,
enda lézt séra Magnús um þær mund-
ir. Áttu þau Jón og Guðbjörg barn á
T í M I N N —
SUNNUDAGSBLAÐ
727