Tíminn Sunnudagsblað - 27.01.1963, Qupperneq 13

frjókornum í jarðveginn
ár. Álmur, lind, eik og askur nema
land og mynda blendingsskóga, sem
þekja stór svæði, og þar sem hlýjast
er, gerist lindin allsráðandi. Furan
leitar hajlis uppi í svala fjalltendis-
ins. Nú verður líka úrkomusamara en
áður. Og nú eru líka upprunnir þeir
tímar, að Loki getur lagt Baldri í
hönd mistiltein, því að hann tekur að
dafna á linditrjánum, og bergfléttur
vefjast um stofna og greinar.
Þegar líður á þetta tímabil, gerist
þurrviðrasamara en áður og meiri
;nunur á hita sumars og vetrar. Ask-
nema iand. í stað hinnar hlýju, þun_
veðráttu bronsaldar er komiS rakt og
svalt loftslag járnaldar. Grenið, sem
kúrt hefur þar, sem rakast var og
skuggsælast, fær ákjósanleg lífsskil-
yrði, og eftir undraskamman tíma
hefur það sett þann svip á héruðin
við Oslófjörð, er þau bera enn í dag.
VeitSimenn gerast bændur.
Hér hefur verig rakið í örstuttu
máli, hvernig jarðvegur mýra og set
i tjörnum getur sagt náttúrusöguna.
.•'■■'máÆKÉ

Steinaldaraxir me? -"••j- tvrlr skaftiS.
rannsóknum á frjókornunum í þess-
um sýnishornum komast þeir að raun
um, hvernig gróðrinum hefur verið
háttað, sér í lagi þó skógargróðri, og
sú mynd, sem þannig fæst, spennir
yfir miklu lengri tíma en nokkurt
sagnfræðirit.
Aðferð Blytts var sú, að leitast við
að mynda sér skoðun um gróðurinn
af leifum greina, blaða og jurta í jarð
vegi og seti. En hinar nýju aðferðir
vísindamannanna gera þeim kleift að
sjá, hve mikið óx af hverri tegund
og mynda sér að lokum heildarmynd
af gróðrinum og breytingum þeim,
sem á honum hafa orðið.
Ur dagbók skóganna.
Nú skulum við víkja að því, hvern-
ig náttúrusaga héraðs verður rakin
í tíu þúsund ár með frjókornagrein
ingu. Það er Oslófjörðurinn, sem
verður fyrir valinu. Við upphaf
þessa tímabils hafði orðið veðurfars-
breyting og hlýindi aukizt til muna,
svo að jökullinn mikli þvarr og land
lyftist úr sæ. Og þegar við hefjum
þessa hundrað alda ferð, eru héruð-
in við Oslófjörð þakin birkiskógi. Dá-
lítið er þar þó einnig af ösp og eini,
og furan hefur þegar náð fótfestu,
en lítið er um víði og selju. Þarna
vex yfirleitt gróður, sem þarfnast
góðrar birtu, og jurtir og runnar, sem
krefjast skjóls og yls, hafa góð vaxt
arskilyrði í birkirjóðrum og hlíðum,
sem liggja vel við sól: hafþyrnirinn,
sem nú vex einkanlega í Norður-Nor
egi, myndar þétt kjarr við ósa ánn;
og á ströndinni meðfram sjónum.
Að fimm hundruð árum liðnun
hefur furan náð mikilli útbreiðslu
og á þessu sama tímabili hefur hesli
viður haldið innreið sína. Skógurinn
verður miklu þéttarj en áður og ljós
elskar jurtir láta undan síga, nema
þar sem jarðvegur er svo grunnur
eða brattlendi svo mikið, að skógar-
trén fá ekki komig sér við. Björkin
er meðal þess gróðrar, sem lýtur í
lægra haldi. Margt af því, sem nú
sækir fram, þraukaði af ísöldins
sunnan Alpafjal'la. Og landið, sem
stendur gróðrinum til boða, stækkai
sífellt, því að ströndin rís ört úr sæ
þegar jökulfargið léttist.
Fyrir um þag bil sjö þúsund og
fimm hundruð árum vex hitinn til
muna, og í stórum dráttum varir
þetta hlýindaskeið i fimm þúsund
irinn sækir á og dafnar vel. Elrið
ieggur undir sig þau svæði, sem eru
. otlendust, eikin lætur heldur undan
síga og álmurinn hverfur. Veðurfar
og vaxtarskilyrði hafa þó vart valdið
endalokum álmsins, heldur er talið,
að hér sé manninum um að kenna
Hann er farinn að láta svo að sér
kveða á þessum slóðum, að það veld
ir breyttu gróðurfari. Og við sjáum
æinna, hvemig því vék við, að álm
irinn galt þess.
Fyrir um það bil tvö þúsund og
úmm hundruð árum verða enn veður
tarsbreytingar. Mistilteinn og berg-
flétta hverfa, og margar trjátegundir
standa mjög höllum fæti. Meðal
þeirra er hestiviðurinn. Og nú sæk-
ir grenið fram, ásamt beyki. Það eru
síðustu trjátegundirnar, sem þarna
.n nu er að því komið, hvernig öðl-
ast má þar vitneskju um menningar-
söguna. Og það er ekkj ómerkur
kapítuli, sem þar birtist, því að hann
segir af þeim tímamótum, er menn-
irnir hættu að lifa á villijurtum, fisk
afla og dýraveiðum og tóku að rækta
jörðina. Eannski er það merkilegasta
sporið, sem mannskepnan hefur stig
ið á braut sinni. Það er þess vegna
full ástæða til þess, að reynt verði
að rýna bak við þá hulu, er sveipar
þessar löngu liðnu aldir í sögu manns
ins, er marka mót hinnar fyrri og
siðari steinaldar.
Jarðyrkja hófst vissulega ekki .
samtímis alls staðar. Vig höfum lengi
vitað, að jarðyrkja var stunduð í
Mesópótamíu fyrir sjö þúsund árum,
og nú er ástæða til þess að ætla, að
MEÐ SAMA HÆTTI OG HINIR FYRSTU BÆNDUR
TÍMINN
SONNUDAGSBLAÐ
85