Tíminn Sunnudagsblað - 27.01.1963, Blaðsíða 15

Þannig ætla menn, aS land hafi verið sviSið og korni sáð á steinöld
siðari. Þegar trén höfðu verið felld með steinöxi, voru þau látin
þorna. Síðan var eldur borinn að þeim og gróður allur sviðinn af
blettinum og sáð að því búnu á milli stubbanna, er eftir stóðu, og
aðeins lítillega hreyft við moldinni með röftum. — Teikning Jóhann-
esar Iversens.
þar sem þessir frumstæðu, ötulu
bændur höfðu setzt að.
GróSurfaruS breytist
Það er engum efa undirorpið, að
þetta hefur haft mikil áhrif á gróð-
urfar. Og þá erum við komin að
kjarna málsins. Sé það svo, að frjó-
korn, sem finnast í fenjum og seti,
gefj okkur hugmynd um gróðurinn
í nágrenninu, þá hlýtur að mega
finna glögg merki slíkrar jarðyrkju.
Nákvæm frjókornagreining sýnis-
horna úr mýrum og tjörnum hefur
iíka leitt í ljós, að skyndileg og ein-
kennileg breyting hefur orðið á trjá-
vexti í dönsku skógunum. í upphafi
uxu þar eik, lind, álmur og askur.
En með tilkomu jarðyrkiunnar hef-
ur sýnilega gengið á þennan trjágróð-
ur, en tré með mikla ljósþörf, svo
sem björk, ölur og hesliviður, hafa
náð aukinni útbreiðslu um skeið. En
þegar fram líða stundir, nær eiki-
blendingsskógurinn sér á strik aftur.
Jafnframt hefur jurtkenndur gróð-
ur, einkum gras, færzt mjög í auk-
ana, þegar frumskógurinn lét undan
síga. Þetta fellur nákvæmlega að
hugmyndum okkar um gróðurfars-
breytingar, þar sem skóglendi er
sviðið. Ölur og hesliviður skjóta rót-
um, þótt stofninn sé höggvinn eða
skógur brennur eða sviðinn, og þess
ar trjátegundir standa því bezt að
vígi, þegar hætt er að sá í akurrein,
sem hefur nýlega verið rudd. Þessi
rótarskot bera blóm eftir þrjú eða
fjögur ár, og því hafa þessar trjá-
tegundir náð fótfestu, áður en eikin
gat fest rætur. Björkin hefur ekki
sama hæfileika til þess að endur-
nýja sig með rótarskotum, en fræ
hennar er létt og berst langa vegu,
og það voru hin beztu vaxtarskilyrði
fyrir hana í rjóðrunum.
Það verða þó ekki leiddar að þvi
órækar sannanir, að sviður land-
nemanna hafi valdið þessari gróður-
farsbreytingum. Viðarkolaleifar þær,
sem finnast í jörðu, gætu líka stafað
frá skógareldum af völdum náttúr-
unnar, enda þótt þeir eigi sér þar
helzt stað, þar sem barrskógar eru
drottnandi. En það sannar til fulln-
ustu, að hér sé rétt til getið, að ofan
á brunaleifunum og jafnhliða þeim
bii'eytingum, sem hér hefur verið
vikið að, koma til sögunnar frjókorn
komtegunda og illgresis, sem hvar-
vetna fylgir akuryrkju. Frjókorn mik-
ils fjölda nytjajurta og illgresis-
plantna eru svo auðþekkt, að þetta
er mjög auðvelt að kanna. Meðal
þeirra eru njóli og malurt og súrur
ýmsar og síðar kornblóm.
Almurinn var engi bóndans.
Það, sem hér hefur verið sagt,
leysir þó ekki þá gátu, hvers vegna
álmurinn hvarf. Það gerðist nokkru
áður en sú akuryrkja hófst, sem hér
hefur verið lýst. En miklar frjó-
kornagreiningar. ásamt forrileifarann-
sóknum í mýrarflæmum á Sjálandi,
hafa leitt í ljós, að á undan þessu
jarðyrkjufólki hefur búið í Danmörku
þjóðflokkur, sem átti búfénað og
nytjaði landið Hann hefur einnig
stundað akuryrkju í einhverri mynd.
En athafnir hans höfðu ekki - í för
með sér miklar gróðurfarsbreytingar
að öðru leyti en því, sem tók til álms-
ins. Hann eyddi ekki svo skógum,
að grasvöxtur ykist, og það er talið,
að hann hafi gefið búfénaði sínum
fóð'ur allt árið, en ekki látið hann
ganga lausan á haga. Slíkt á sér enn
stað víða í Suður-Evrópu. í skógun-
um dönsku hafa villidýr sveimað og
búpeningi verið hætt, ef af honum
var litið, og þótt hann yrði ekki rán-
dýrum að bráð, vofði yfir, að hann
týndist í skógarþykkninu. En allmik-
ils fóðurs hefur þurft að afla handa
bústofninum, þótt smár kunni að hafa
verið, og þá vaknar sú spurning, hvar
borið hafi verið niður.
Það er kenning vísindamanna, að
lauf af álmi hafi verið veigamikill
þáttur í fóðrinu, og er á það bent,
að lauf og börkur af álmi hafi lengi
fram eftir Öldum verið bjargræði
manna og húsdýra í hallærum á Norð-
urlöndum. Vestan fjalls í Noregi er
varla nokkur álmur til, ekki einu
sinni í urðum og bröttum fjallahlíð-
um, án þess að hann beri þess merki
að hann hafi verið stýfður að stað-
aldri. Við fornleifarannsóknir í Sviss
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
87