Tíminn Sunnudagsblað - 02.06.1963, Qupperneq 15

Brezkir togarar voru þá farnir að at-
hafna sig fyrir utan, og þá var alveg
vonlaust um afla. Hákarlinn leggst
alltaf í niðurburð, þar sem hann er
að finna, og þá er vonlaust að fá nokk
uð innar. Straumar í vestanverðum
Húnaflóa liggja inn flóann, en há-
karlinn rennir á æti á móti straumi.
Hann getur komið langar leiðir að
og rennir sér hiklaust á ætið, en
hann yfirgefur feimnislaust æti, en
hann er í, ef hann hefur veður af
nýrri krás. Og straumurinn flytur
honum veiðifregnirnar og þess vegna
leitar hann alltaf á strauminn. Það
er af þessum sökum, sem fastar reglur
voru fyrir því, hvernig báta skyldu
leggjast, ef þeir voru margir úti í
einu. Þeir lögðust alltaf hver austur
af öðrum, þannig að allir væru jafn-
framarlega, og milli þeirra átti að
vera ein skipalega sem kallað var,
það langt bÚ, að vel mátti sjá, ef
næsta skip var með hákarl í heisingu.
— Lifrin úr hákarlinum var alltaf
hirt. í doggaróðrunum settum við
hana í poka, en í skurðarróð'runum á
stærri bátum var hún látin renna
í lifrakassa neðan þilja í gegnum op
á þilfarinu, sem kallaðist trekt. Það
var óþrifalegt verk, að taka upp úr
lifrarkössunum eftir langa útivist og
velting, þegar lifrin var öll komin
í graut. En hún var alltaf fiskuð
npp með höndunum. í róðrunum
höfðum við líka alltaf með okkur smá-
ílát undir gall, en upp úr því þvoðum
við vettlingana okkar, sem allir voru
útataðir í grút. Grúturinn náðist ekki
úr í öðru en gallinu. Þarna lagði há-
karlinn sjálfur til meðalið við eigin
skemmdum, svipað og karfinn gerir,
en lækningin við stungum hans er að
setja augnavökva karfans í stunguna.
— Það lá alltaf vel á mönnum við
þessar veiðar, og upp á ýmsu var
fundið til gamans og skemmtunar.
Einu sinni vorum við að ræða um
frjálsa samkeppnj úti á sjó, og þá
tókum við okkur til tveir og sögðumst
ætla að sýna þeim hinum, hvernig
frjáls samkeppni væri í reynd. Við
tókum tvo seglgarnsspotta og hnýtt-
um þá saman um miðjuna, þannig
að endarnir voru fjórir. Síðan hnýtt-
um við lifrarbita í hvern enda og köst
uðum þessu í sjóinn. Veiðibjallan lét
ekki á sér standa. Sú, sem fyrst kom,
greip einn bitann og ætlaði að fljúga
með hann á burt, en þá komu aðrar
og tóku hina bitana, og svo togúðu
þær ætíð hver upp úr annarri á víxl.
Þetta var ekkert hættulega fyrir fugl
ana; það voru engir krókar á spott-
unum, heldur var þeim aðeins hnýtt
í lifrina, en þarna gátu menn séð ó-
hefta samkeppni í reynd.
— En það gat líka verið óhemju
kalt á vera við hákarlinn í opnum
báti, þar sem hvergi var afdrep. Ég
man, að það þótti einu sinni bezta
verkið um borð, að' berja klakann
utan af bátnum. Það .var gert með rot-
unarkylfunum og við það var þó hægt
að halda á sér hita. En Strandamenn
voru aldir upp við hart veðurlag og
harðræði, og aldrei mátti sleppa úr
stund, sem hægt var að nota til að
afla lífsbjargar.. Það varð að hafa
vökult auga, (il að enginn tími færj
til ónýtis. Og hendurnar urðu ekkert
mjúkar við þetta. Ég man einu sinni.
að eftir að við vorum komnir úr
róðri var haldið ball á Hólmavík. Er,
þegar ég fór að dansa við dömurnar.
varð ekki gott í efni Þær voru auð
vitað klæddar i sitt fínasta stáss, en
hendumar á mér voru allar alsettar
svo hörðufn blöðrum, að þræðir dróg-
ust úr kjólunum þegar við þá var
komið. Ég varð að halda utan um
þær með handarbakinu í staðinn
Þetta ball stóð alla nóttina og svo va»
farið beint út aftur.
— Hákarlinn mun alltaf hafa veriö
verkaður á svipaðan hátt. Lifrina unn
uyi við ekki sjálfir, heldur seldum
hana strax. Hún var yfirleitt fyrst lát
in í lifrarsái. Þeir voru áður gerðir úr
rekavið og oft geysistórir, tóku
kannski 40 eða 50 tunnur. Þessir stóru
sáir voru stundum grafnir að miklu
deyti i jörðu til að fá’ stuðning. í
þessum sáum var lifrin geymd til
vors, en þá var farið að bræða hana.
Hún var brædd í stórum bræðslu-
pottum og þess var gætt að Iáta aldr-
ei slokkna undir þeim, þar B1 allt
var fullbrætt. Reynt mun hafa verið
að flokka lýsið strax. Það, sem rann
fyrst, var haft sér, enda var lýsi, sem
kom upp úr upphitun og úrgangi
miklu verra lýsi. Annars var hákarla-
lýsið mikil og góð markaðsvara, en
það þótti alltaf óþverravinna að vera
í bræðslu.
Sjálfur hákarlinn var brytjaður nið
ur í stykki, lykkjur af ákveðinni
stærð, og þessar lykkjur höfðu sín
sérstöku nöfn. Slapalykkja var fremst
af honum, þar sem tálknin höfðu ver
ið flegin af. Búklykkja kom af bakinu,
og strabbaíykkjan var sporðurinn, en
hákarlssporður hét strabbi. Gotraufar
ugginn hét skauf, og þaðan var tekin
skaufarlykkja og bæglislykkja frá
hliðaruggunum. Af kviðnum voru
svo teknar kviðlykkjur eða kviðir.
Hákarlinn var yfirléitt látinn liggja
fyrst efttr að hann var kominn í land,
en að því kom, að hann var settur í
kös. Það var yfirleitt ekki gert fyrr
en komið var undir vor og farið nokk-
uð að hlýna. Þá var hann látinn í
klettagjótur, sem voru nægilega langt
frá sjó til að ekki félli í þær. Þar var
honum raðað niður. Kviðlykkjur voru
hafðar neðst, utan með og ofan á, ttl
þess að hlífa búklykkjunum. Áður
hafði hryggurinn verið skorinn úr
lykkjunum. Heima var þó sú venja,
að brjóskið var ekki tekið allt innan
úr lykkjunum og það hélt þeim sam-
an. Ef það var tekið alveg, teygðist
á lykkjunum, þær urðu þynnri og létt
ari og hákarlinn varð miklu verri. —
Eins var alltaf dálítið af kvið láttð
fylgja með búklykkjunum, og voru
þar gerð göt ttl þess að festa lykkjurn-
ar á rár, þegar að4>ví kæmi, að þær
yrðu hengdar upp. Ofan á kösina var
svo borið grjót. Hnefastórir steinar
þóttu ágættr og var sett talsvert lag
af þeim yfir hákarlinn, en ekki hafðir
mjög stórir steinar.
Eftir hæfilegan tíma þurfti svo að
umkasa. Þá var öllu snúið við, efstu
lykkjurnar settar neðstar og þær
neðstu efstar. Síðan var aftur borið
grjót á og þetta láttð liggja það lengi,
að hver einasta taug væri orðin mork
in. Hér syðra fáum við oft hákarl, þar
sem sjást hvítar taugar í sárið, þegar
hann er skorinn, en það er ekki nógu
vel kasaður hákarl. Hákarlinn var
láttnn liggja í kösinni minnst tvo mán
uði, en síðan var hann tekinn og
hengdur upp. Reynt var að velja á-
kveðið veður ttl þess starfa. Bezta
veðrið var þurr norðan- eða norðaust
angjóstur, því að þá settist skel, vind-
skán, utan á hákarlinn og tryggði, að
ekki kæmi í hann fluga. En áður en
hann var settur á rárnar, þurfti að
þvo hann sérstaklega vel. Það hafði
mikla þýðingu fyrir útlit hákarlsins.
Hákarl mátti ekki hengja upp í
þaklausum hjöllum, þar sem sól gat
skinið á hann, því að þá var hætta
á að hann sólsoðnaði og við það varð
hann með öllu óætur. Yfirleitt var há-
karl því hengdur upp í hjalla með
torfþaki. Þó kom fyrir, að þegar afli
var mikill, að hákarl var hengdur upp
í gerðahjalla, en þá reyndum við allt
af að hafa til ábreiðu og breiða yfir
hann í sólskini.
Hákarlinn hékk í hjöllum allt sum-
arið, venjulega fram yfir göngur. Þá
-var farið að taka hann niður og varð
:að gera það í þurrviðri, svo að há-
karlinn væri vel þurr. En það varð að
varast að leggja hann ekki í hrauka,
bunlca honum ekki saman, því að
þá leitaði fitan út og hann blotnað'i
og varð miklu verr útlítandi. Bezt var
að binda saman tvær eða þrjár lykkj-
ur og hengja þær upp einhvers staðar
innanhúss. Þá þrýsti ekkert að hon-
um, sem gat skemmt hann.
KB.
Sunnudagsblaðið birf-
ir fúslega skemmiilegar
sg vel skrifaSar grein-
ar» sem þvi beras!.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
495