Tíminn Sunnudagsblað - 30.06.1963, Page 11

arsonar, Péturssonar, Ásmundssonar.
Hefur sá hluti jarðarinnar verið I
eign og umráðum niðja Péturs. Séra
Stefán varð að'stoðarprestur 1727, en
fékk veitingu fyrir Vallanesi 1739,
og hefur þá sennilega búið á Ketils-
stöðum þau ár öll, sem hann var að-
stoðarprestur.
Þorsbeinn Sigurðsson hafði á þess-
um tíma sýsluvöld í Múlaþingi móti
Hans Wíum, og bjó á Víðivöllum.
Hann var þá tekinn að reskjast og
hugffi að fá Pétur son sinn sér til að-
stoðar. Þurfti þá að fá honum góða
jörð til ábúffar. Og til þess valdi hann
KetUsstaði, þá hálflenduna, sem Jór-
unn ekkja Bessa átti ekki. Árið 1743
kaupir Þorsteinn þriðjnng hálflend-
unnar af Jóni, syni Eyjólfs bónda
þar fyrrnefnds og Sigríffar Eyjólfs-
dótur, í skiptum við Glúmsstaði, og
ári síðar annan þriðjung af Páli bróð-
ur Eyjólfs. Jón hafði það í skilmálum
við söluna, aff Eyjólfur faðir hans
héldi ábúð sinni á Ketilsstöðum með-
an hann lifði, nema öðruvísi semdist.
Pétur settist að á Ketilsstöðum
1747. Fimm árum síðar keypti hann
af Jórunni 12 hundruð í framparti
heimajarðarinnar. Af þeim 3 hundr.,
sem umfram voru og Ketiksitaðagerði
(5 hundr.) áskildi Jórunn sér ævi-
langt húsvist. landnytjar og gripa-
hald, sem tiltekið var i kaupbréfinu,
en falla skyidi jarðeignin til Péturs
eftir 0600° • dag Jórunn dó á.ri síðar.
Áriff 1756 kaupir Pétur svo Hall-
beruhús 5 '”>ndr Seljandi er Svan-
hildur Jónsdóttir, eflaust sú, sem var
eigandi og ábúandi á Höfða 1762 og
aff lfkindum H'Mtir Jóns Ásmundisson-
ar á Ormarsstöðum, eða sonardóttir.
(Jón Ásmundsson átti son, sem Jón
hét).
Sagt er jörðin hafi veriff niður-
nídd bæði að húsum og að ræktun,
þegar Pétu- knm þangað, en að hann
hafi þar stórum umbætt.
Deilumá) Péturs við Hans sýslu-
mann Wíum. málaferli hans við Egil,
son Jórunnar, og embættisrekstur
snerta ekki sögu staðarins. En geta
verður deilu hans við séra Stefán
Pálsson í Vallanesi um réttindi kirkj-
unnar.
Þegar Pétur kom að Ketilsstöðum,
hafði kirkjan þar starfað nær hálfa
þriðju öld og verið þjónað og haldið
uppi í samræmi við stofnsamninginn
við Vallane'kirkju að öffru en því,
að tíða.gjörðum hafði fækkað. Séra
Stefán hafðj haldiff uppi tíðagerð
meffan honr híó á Ketilsistöðum. en
brátt eftir að hann fékk veitingu fyr-
ir Vallaned og flutti þangað, hætti
hann að riT>vja þmr. taldi kirkjunnar
ekki þörf oe krafði Jórunni og aðra
búendur Ketilsstaða um prests- oe
kirkjtigjöld til Vallaness Þessu vild'
Pétur ekki una, þegar hann kom að
Ketilsstöðum, og visaði til stofnsamn
ingsins og tillags stofnandans til Valla
neskirkju (Víðastaða). Varð um þetta
mikið þras og bréfaskriftir, sem lykt-
aði með því 1750, aff kirkjan hélt
réttindum sínum. Þorsteinn, faðir
Péturs, gaf kirkjunni jörðina Sörla-
staði i Seyðisfirði. Pétur gaf henni
altaristöflu, sem tekin var á Þjóð-
minjasafniff, þegar kirkjan löngu síð-
ar var lögð niður, og séra Hjörleifur
Þórðarson á Valþjófsstað gaf henni
prédikunarstól.
Pétur bjó á Ketilsstöðum tíl ævi-
loka 1795. Hann var tvíkvæntur.
Fvrri kona hans var Þórunn (d. 1764)
dóttír séra Guðmundar Pálssonar á
Kolfreyjustað. Síffari konan var Sig-
ríður, dóttir séra Ólafs Brynjólfsson-
ar á Kirkjubæ. Hún mun hafa búið
áfram tvö eða þrjú ár. Ráðsmaður á
búinu var Eiríkur Narfason, sem síð-
ar getur.
Fyrir dauða sinn hafffi Pétur byggt
ísleifi Finnbogasyni Hallberuhús,
vopnfirzkum manni. Hann bjó þar
fram yfir aldamót. Dóttir hans var
Bergþóra, seimni kona Hallgrímis Á«-
mundssonar í Sandfelli.
Þegar Sigríður, ekkja Péturs, lét
af búskapnum, kom að Ketílsstöðum
Þórður Eyjólfsson Þórðarsonar, Pét-
urssonar lögréttumanns á Eyvindará
og var affalábúandi þar um aldamót-
in og fimmtán fyrstu ár 19. aldar-
innar. Fyrri hluta þess tíma hafði
hann sambýlismann, Andrés Hjörleifs
son, tengdaföffur sinn.-Auk þess hafði
Eiríkur Narfason, svili hans, þar hús
mannsábúð og ísjeifur Finnbogason
bjó á Hallberuhúsum. — Þórður fékk
Ketílsstaði til eignar í makaskiptum
við Hó'ÍTnfríði. dóttur Péturs sýslu-
manns, sem fengið hafði jörðina að
erfð eftir föður sinn.
Páll Melsted fékk sýsluvöld í
Múlaþingi 1815. Hann valdi Ketíls-
staði fyrir embættíssetur, keypti jörð
ina 1821 af Þórði og bjó þar tuttugu
ár.
Með Páli fluttist að Ketilsstöðum
Skáld-Rósa Guðmundsdóttir á«aimt
föður sínum og bróður. Sagnir herma
að kært hafi verið með þeim Páli
og Rósri á ca.mvistaránim í
Hörgárdal. Eftir að Páll hafðí kvænzt
amtmannsdótturinni frá Möðruvöll-
um, giftist Rósa 4. nóv 1817 virmu-
manni sýslumanns. Ólafi Ásmund=svni
smið, sem með honum hafði Dutzt
austur einnig Vorið eftír fluttust
Rósa og Ólafur vestur í Vatn=dal
Þar fæddist =umarið eftir 13 ágústl
Fálína dóttir beirra
Af nafni stúlkunnar og vegna orð-
rómsins um kærleika þeirra Rósu og
Páls fyrir kvonfang hans, eignaði orð
'■ 'A'trri Co'SÍ'qpi)]
Húsakynni voru mikil á Ketilsstöð-
um, þegar Páll kom þar, og í fornum
stíl. Skálahús mikið sneri hliðvegg að
hlaði. Við hvorn enda hans voru áföst
sérstök hús með tímburstöfum. Að
baki þessara húsa var baffstofa, þrí-
skipt, álíka löng sem hlaðbyggingin
öll. Út frá tvennum löngum göng-
um milli hliðarhúsa skálans og bað-
stofu voru eldhús, búr og fleiri af-
hýsi. Lokrekkjur og svefnhús karla
var í skálanum, en vetrarfjós undit
miðhluta baðstofunnar.
Á sumrum voru kýr mjólkaðar á
stöðli O'g munu hafa legið úti um
nætur. Þetta hafa verið mikil húsa-
kynni. Skálinn er einn sá síðasti sem
um getur.
í stað bæj'arhúisanna bygigði Melsted
timburhús, milli 20 og 30 álna langt,
og endiurbyggði úthýsi. Auk umget-
inna húsa og þeim fráskilið voru enn
skemmuhús og kirkja, sitt tíl hvorrar
handar. Skemman var með uppreftri
af birki og talin vera frá tíð Péturs
Þorsteins'sonar. Kirkjan var torfhús
lítíð. Hún hélt öllum innanbúnaffi sin
um fyrrnefndum og eignum (Sörla-
stöðum). Að auki voru trélíkneski
fjögur, vel álnarhá, sem talið var að
tákna ættu guffspjal'lam'ennina. Tíða-
gerð (messur) voru nú affeins tvisvar
á ári, haust og vor.
Hið mikla tímburhús Páls Melsted
á Ketilsstöðum mun vera fyrsta
tímburhúsiff sem bvggt var á sveita-
bæ á Héraði.
Páll Melsted rak stórbúskap á
Ketilsstöðum. Hann fékk Eyjólf ís-
feld, hinn dulvísa, til að standa fyrir
endursmíði brúarinnar á Jökulsá á
Dal áriff 1819 og mun þá hafa fengið
honium affsetur á Hallberuhúsum. ís>
feld var laus við heimilið og stundaði
smíðar mestpart, m.a. kirkjubygging-
ar, sér til framfæris. Mun búskapur
hans því hafa verið lítíll. En fjöl-
skyldu sína hafði hann á Hallberu-
húsum. Síffar bjó þar í tíð Melsteds
Stefáns Bóasson, prests Sigurðssonar,
sem látið hefur nokkur handrit eftir
sig.
Þegar Melsted flutti frá Ketilsstöð
um keypti Jón Sigfússon ættfræðing-
ur jörðina og bjó þar langa stund.
í hans búskapartíð var oftast marg-
býli á heimajörðinni, m.a. höfffu þar
aðsetur með honum þrír sýslumenn,
og fjórir þó: Walsöe 1835—1840 (eitt
þeirra ára þó Voigt, er þjónaði eanb-
ættinu bá fvri- han.n). Pétur Hav-
stein 1845—1850 og loks Stefán Jóns-
son 1851—1861. Árið sem P. Haf-
tein kom voru þar einnig Gísli lækn-
ir Hiálmarsson og hafði hjá sér s.iúkl
inga.
í nokkur ár í tíð Jóns komust einn-
ig í ábúð. auk Hallberuhú=a túnhjé-
leigurnar Kinn og Steinagerði,
Jón ættfræðingur seldi Hallgrími
Eyjólfssyni á Ormarsstöðum jörðina
og fluttist 5 eigna'riör'* -íro Eéki-
fjör*' voríf '862
Sama vor flutti Hallgrímur Eyjólfs-
Framhald á bls. 570
T I M i N N — SUNNUDAGSBLAÐ
5Ó3