Tíminn Sunnudagsblað - 14.07.1963, Blaðsíða 7

ÞORGEIRSSTAÐIR I LÓNI
Guðný Jónsdóttir.
Hverra manna var húsfreyjan á Þor
geirsstöSum, Guðný Jónsdóttir, sem
andaðist veturinn 1787?
Þeirri spurningu verður víst aldr-
ei svarað svo að til sannfrsðði teljist.
Hins vegar eru líkurnar um ætt henn-
ar og uppruna það veigamiklar að
engin goðgá virðist að vekja athygli
á þeim.
Árið 1762 býr Jón Árnason í Svín
hóluim í Lóni. Hann var sonur Árna
Ófeigssonar bónda í Krossalandi og
konu hans Hólmfríðar Einarsdóttur.
Kona Jóns í Svínhólum var Anna
Markúsdóttir frá Brekku. Þau eiga
þrjú börn, dóttur tveggja ára og tvo
syni yngri.
Hjón þessi fluttust búferlum aust-
ur í Breiðdal 1765, bjuggu níu ár í
Jórvík.
Þess er getið í annálum, að árið
1769 dreif niður í Múlasýslum þann
svokallaða jólasnjó. Grimmdarhörkur
frá nýári, hafís fyrir landi, gáfust
upp hey og varð víða fellir.. Vetur-
inn nefndur Kollur.
Frá áramótum til 1. júní 1770
féllu í Breiðdalshrepp 5 nautgripir,
94 hross og 2530 fjár; en framgeng-
inn búpeningur: 96 nautgripir, 69
hross og 680 sauðkindur.
Jón Árnason bóndi í Jórvík komst
ekki klakklaust yfir Koll, missti 1
nautgríp, 3 hesta og 60 fjár. í fardög-
um stóðu uppi á búi hans: 3 naut-
gripir-, 2 hestar og 8 kindur.
Jón Árnason fluttist frá Jórvík að
Randvesstöðum í sömu sveit.
Séra Gísli Sigurðsson prestur til
Eydala senujr nýja ábúandanum svo-
hljóðandi byggingarbréf:
„Ærlegum dánumanni Jóni Árna-
syni byggi og heimila ég undirskrif-
aður undir sitt eigið bú hálfa Eydala
kirkjujörð Randvesstaði, sex hundr-
uð að dýrletka, næstkomandi fardaga
ár, lofi guð, með eftirfylgjandi venju-
legum skilmálum:
1. Situr hann þennan sinn leigu-
mála að lögum og svari lögskilum
fyrir. Rækti hann og forbetri að hús-
um, görðum, túni og engjum eftir
megni og segi laust í tíma þá við-
skilur og svari þá partinum forsvaran
lega út.
2. í landskuld tilskil ég mér af vel
nefndum Jóni 6 fjórðunguim af hreinu
velverkuðu stnjöri, sem hann flytji
heim til mín um Michaelismessu leyti.
En sé ei smjör til, þá betali landskuld
ina, eður svo mikið sem á hana brest
ur, í fóðri eftir lögum eður þá öðr-
um gildum landaurum. Hann sé og
tilþeinktur að taka á mót kúgildi til
ábyrgðar og leigu, sem partinum með
réttu fylgja ber, nær ég þess óska;
ítem að taka af mér fyrstum manna
gripi til fóðurs um vetrartíma fyrir
fulla ágjöf, ef ég meðþarf og hann
hefur heybjörg.
3. Slái hann mér dagslátt í túni
mínu, nær ég þess óska; og rói um
vertíð á bát mínum, ef ég með þarf.
4. Engum má margnefndur dánu-
menn byggja eður leigselja nokkuð
af þessum sínum leigumála án míns
leyfis eður loforðs. Og sé mér annars
hollur og greiðvikinn sem einum
Skikkanlegum landseta vel situr og
sómir.
Þessu til staðfestu eru beggja okk-
ar nöfn undirskrifuð að Eydölum
þann 30. maí 1774.“ , •
Gísli Sigurðsson.
Jón Árnason.
Á Randvesstöðum var Jón aðeins
fardagaárið, „burtreisti" á næsta
vori suður í Lón og hefur eftir þvi
sem næst verður komizt setzt að í
Þórisdal. Börn þeirra hjóna voru þá
sjö talsins, þrír synir og dætur fjór-
ar.
Endalok Jóns Árnasonar urðu þau,
að hann drukknaði í Laxá í Lóni; í
Ættartölum Steingríms biskups sagð
ur bóndi á Þorgeirsstöðum.
Sú heimild bendir til þess, að
hann fari frá Þórisdal út í Þorgeirs-
staði og er það síður en svo tor-
tryggilegt, vitað að þar urðu ábúenda
skipti laust eftir 1780.
Einar Árnason, bróðir Jóns, var
eigandi Þorgeirsstaða. Hann flutti bú
sitt austur í Krossaland. Ekkert trú-
legra en hann leigi bróður sínum
jörðina.
Svo eru hlekkirnir í orsakakeðj-
unni tengdir saman: Eiríkur Guð-
mundsson á Þorgeirsstöðum átti dótt
ur Jóns Árnasonar og sat þar að búi
eftir tengdaföður sinn.
Þessi þanikagangur styðst við þau
sannindi, að elzta dótttir Jóns og
Önnu Markúsdóttur hét einmitt Guð-
ný; hún var fermd í Eydalakirkju
1773, fjórtán ára gömul.
Fjölskylda Jóns Árnasonar mun
tvístrast um líkt leyti og dauða hans
bar að höndum. Yngsti sonur hans,
IMarkús, var kominn austur fyrir
Lónsheiði 1784, fermingarvorið sitt,
sextán ára að aldri.
Anna Markúsdóttir var húskona á
Flugustöðum í Álftafirði haustið
1799; tvö börn hennar vinnuhjú á
sama bæ. Þegar Markús hóf búskap,
hvarf hún í hornið til hans, sögð
„margrnædd ékkja“.
Sú umsögn er áreiðanlega eklki
skráð út í bláinn.
Líklegt er að Anna hafi meðal
annars gengið í gegnum þær raunir
suður í Lóni að elzti sonúrinn verði
á skiptapa 1779 eiginmaðuruui
drufcknaði í Laxá, og elzta dóttirin
deyi úr bólunni.
Guðlaug Gunnsteinsdóttir.
Árið 1786.
Þá bjuggu á Hofi í Öræfum ung
hjón, Páll Pálsson og. Guðlaug Gunn-
steinsdóttir.
Guðlaug var fædd í Krossbæ í
Nesjum. Fað'r hennar bjó þar um
skeið, fluttist þaðan að Hofi. Hann
var sonur Runólfs bónda í Þykkvabæ
í Landbrdti Þorgeirssonar.
Aðfaranótt 21. janúar ól Guðlaug
húsfreyja á Hofi andvana fóstur. —
Þetta ófullburða barn var fyrsta lík-
'ið, sem moldað var þar í sveit á
fyrrnefndu ári. Áður en árinu lauk
voru þar fleiri í jörð lagðir.
Annan dag maímánaðar hófst mann
fall í Öræfum „úr grasserandi bólu-
sótt“. Lík þeirra fimm, sem fyrstir
dóu úr drepsóttinni, voru staursett,
síðan öll jarðsungin á sama degi.
Sóknarpresturinn, síra Brynjólfur
Ólafsson, hafði verið fjarverandi, hélt
brúðkaup sitt austur í Eydölum. Fram
tíðin kvíðvænleg, þegar hann vók
heim með brúði sína.
Vorið reyndist líka sálusorgaran-
um erilsamt við að gegna skyldustörf
um, þjónusta fársjúkt fólk og syngja
dauða til moldar. Þar ofan á bætt-
Framhald á bls. 597.
T í M I N N — SUNNUBAGSBLAÐ
583