Tíminn Sunnudagsblað - 25.08.1963, Page 14

lega vísu e'ða kvæði, ekki einu sinni
skammavísu. Til marks um það tók
Ihann oft vísu Hjálmars: „Árni á Skút-
um er og þar, / úldinn grútarsnati. /
Hrafnalút í hreiður bar, / hans eru
pútur dæturnar.“
„Er og þar“, sagði Ólafur hneyksl-
aður. „Haldið þið nú að þetta sé mál-
færi hjá skáldi? Nei, nei, tóm vit-
leysa náttúrlega, — og „úldinn grútar-
snati“, enn þá verra, — bara heimsk-
an einber — og illgirnin. Já — og
„ihans eru pútur dæturnar". Þvílík
vitleysa! Auðvitað hefur Hjálmar ekk
ert þékkt stelpurnar, dætur Árna, —
bara sagt þetta til að níða einhvern.
Svona var Hjálmar, — sjálfsagt beztu
stúlkur, allt saman, já, já. Hjálmar
aldrei séð þær, hvað þá meira. Nei,
þe ta er ekki skáld fyrir fimm aura.
— Eða þetta: „Eg fer nú að yrkja
um prest / um sem náði beiða. /
Vakrari aldrei vissi eg hest / vítis-
traðir skeiða." Það er vit í þessu?
eða finnst ykkur það ekki? Hvern
andsk var hann að beiða? Og svo
þetta að tala um traðir í helvíti og
hes a, — náttúrlega enginn hestur
í helvíti, og hefur aldrei verið, — og
ekki traðir heldur. Nei nei, allt tómt
brunahraun og eimyrja, auðvitað. —
Það er ekki gaman að vitleysunni í
honum Hjálmari, eða finnst þér
það?“
Væri honum nú bent á vísu eða
kvæði eftir Hjálmar, sem hafði aug-
ljósara skáldskapargildi en ofan
greindar tilvitnanir, varð honum
heldur ekki orðfátt. Hann sagði
hreint og beint, að Hjálmar hefði
stoiið því öllu.
„Náttúrlega hefur Hjálmar bara
stolið þessu frá Ólafi stúdent! Hjálm-
ar nefnilega stal öllu því bezta frá
honum. Ólafur stúdent, já, — þetta
var skólagenginn maður — og af-
bragðs skáld, auðvitað, — eins og
gefur að skilja, þar sem hann
var prestur, iá já, afbragðs skáld nátt
úrlega, menntaður maðurinn. Eg
held það nú, — en Hjálmar mágur
hans, já — og stórfrændi, — það er
nú líkast til. Allt stolið frá Ólafi stú-
dent, auðvitað. Já já.“
Glöggur og kunnugur maður, Guð-
mundur Jósafatsson frá Austurhlíð í
Blöndudal, hefur bent mér á, að nær
óhugsandi sé, að Ólafur hafi talað af
sannfæringu, þegar hann níddi
Hjálmar. Fyrir þessu áliti færir hann
þau rök, að Ólafur hafi verið of skyn
samur til að sjá ekki listatök Hjálm-
ars í stökum og ljóði, — svo og
hitt, að Ólafur virtist kunna allar
Ijóða- og rímnabækur Hjálmars utan-
að. Sama hvar drepið var niður. Ólaf-
ur kannaðist við allt, — og hafði á
hraðbergi athugasemdir og mótmæli.
Það væri næsta furðulegt, að Ólafur
hefði lagt sig niður við að læra
Hjálmar svo, ef hann í raun og sann-
leika taldi hann einskisverðan bögu-
bósa. Hitt mundi sönnu nær, að á-
lykta sem svo, að honum hafi of-
hasað upp af öllu hóli manna um
ljóðagerð Hjálmars og þess vegna
tekið afstöðu, sem lá þvert á leiðir
fjöldans. Eg fyrir mitt leyti get tekið
undir þessa skoðun eða tilgátu Guð-
mundar, og kem henni því á framfæri
hér. — Það eru einnig hugsanlegir
möguleikar, að Ólafur hafi í æsku
ætlað sér að verða skáld, eða a. m. k.
þekktur hagyrðingur, en síðar fund-
izt, sem skáldið frá Bólu væri nokkuð
fyrirferðarmikill á þeim vegi, — eins
og hann óneitanlega var og er.
Um kaupfélögin hafði Ólafur
Bjarnason þetta helzt að segja: —
„Kaupfélögin já, náttúrlega tóm vit-
leysa, ekkert annað. Safnia í sjóði, já!
Varasjóði, stofnsjóði og állan and
skotann! Þvílik endaleysa! Bláfátækir
menn að safna í sjóði, bara tíl að
setja sjálfan sig á hausinn — og aðra
á eftir, — já já, ekkert annað, — og
svo allt til helvítis. Já. Hvernig eiga
eignalausir menn að safna í sjnði?
Eg hef aldrei nokkurn tíma heyrt
aðra eins fjarstæðu! Al-lir komnir á
kaf upp að eyrum, eða meir í Kreppu
lánasjóðinn, — öreigar allir saman
upp til hópa — og miklu meira en
það, — steindrepast allir, já, já, eins
og flugur á fjóshaug. Nei, kaupfé-
lögin, það er nú ljóta vitleysan. Þau
eru Ijót, — eða finnst þér það ekki?“
Þá skal skýra frá ásteytingarsteinin
um, veðurfregnunum:
Jón Eyþórsson var í þann tíma
einna mest áberandi af flytjendum
veðurfregna. Ólafur þekkti hann per-
sónulega og var ekki illa til hans. Jón
tók hann líka einu sinn til viðtals við
sig í ríkisútvarpinu, og ræddi m.a.
við hann um bækur og bókmenntir.
Þá var það, að Ólafur Bjarnason tók
heldur en ekki betur upp í sig yfir rit-
verki Kambans um Ragniheiði og
Brynjólf biskup. Hann sagði það
hreina vitleysu, að biskupsdóttir, eins
og Ragnheiður Brynjólfsdóttir væri
látin fara í rúm tíl stráks eins og
Daða Halldórssonar, — að fyrra
bragði, meira að segja. „Já, það er
tóm vitleysa“, sagði hann. „Hvernig
getur nokkrum heilvita manni dottið
svona fjarstæða í hug? Að biskups-
dóttir, vel siðuð, geri annað eins og
þetta? Þar að auki komin út af mennt-
uðu fólki í báðar ættir. Nei, nei. Það
var annað ef þetta hefði verið bara
venjulegur kvenmaður. Já.“
Veðurfregnirnar í útvarpinu sagði
Ólafur, að væru tóm vitleysa frá upp-
hafi til enda. Það væru bara ein-
hverjir stráka-vitleysingar, sem
hringdu þessa vitleysu í Jón, „af því
þeir vita að hann hleypur með allt í
útvarpið. Svo hlæja þeir að öllu sam-
an heima á rúmi sínu. — En spáin,
— alltaf náttúrlega þveröfug, eins og
gefur að skilja, — og svo fá þeir kaup
fyrir þetta. Já, þvílík vitleysa."
Ekki var reynandi að mæla hann
máli, þegar þessi gállinn var á honum.
Hann kjaftaði alla af sér.
Ýmislegt fleira tók hann í sig
'og varði með oddi og egg,
ef deilt var vig hann, eð'a skoð'-
anir hans dregnar í efa. Eitt var það,
að hann sagði oft og einatt, að þessi
eða hinn, sem dó drottni sínum og
var jarðaður á kristilega vísu, hefði
alls ekki dáið, heldur bara strokið
eitthvað lengra til, — en steinn sett-
ur í kistuna til að villa um fyrir
auðtrúa ættingjum og vinum. Það
sagði hann vera einkenni á þessum
steinajarðarfiirum, að aldrei væri
sungið betur eða grátið sárar en við
þær, — sérstakl'ega bærust ekkjurnar
illa af. „Sem von er“, sagði hann,
„því þær renna náttúrlega grun í allt
allt svínaríið, og maðurinn kannske
giftur annarri suður í Reykjavík eða
einhvers staðar í fjandanum."
Eg held, að þetta hafi verig sann-
færing karlsins. Hann nefndi ýmsa
þekkta menn, sem látizt höfðu þá
fyrir skömmu, og sagðist hafa séð þá
og þekkt, en venjulega sagði hann að
þeir væru fljótir að forða sér, þegar
þeir yrðu sín varir. Svo sagði hann
t; d. um Guðmund alþm. Ól'afsson í
Ási, að hann verzlaði á Laugavegin-
um. Þetta var nokkrum árum eftír
andlát Guðmundar. Hann sagðist
nokkrum sinnum hafa séð hann á
götu í Reykjavík, en þá hefði Guð-
mundur ævinlega veriS fljótur að
snúa við sér baki — og taka til fót-
anna.
Þannig voru ýmsar meinlokur í
sálarlífi Ólafs og ágerðust með ell-
inni, sem eðlilegt var.
Ekkert af þessu, sem að framan
hefur verið talið, varð þó beinlínis
til að halda nafni hans á loft um
Húnavatnsssýslu, — heldur skáld-
skapurinn. Ólafur var nefnilega mjög
kunnur vísnasmiður, þótt sú frægð
væri kannske með nokkuð öðrum
hætti, en algengast er. Hann orti
fjölda vísna um bændur og búalið
í þeim sveitum, sem hann dvaldist í.
Allar vísur hans eða nær allar, sem
lifðu á vörum miannia, voru ortar
undir sama bragarhættinum, og aldr-
ei heyrði ég hann bera sér annan
bragarhátt í munn. Þetta var þrí-
henda, þannig rímuð:
„Gvendur púta gömlum hrúti líkur.
Æði þrútinn er um kinn
eins og sútað húðar-skinn.“
Og:
„Haraldur gamli hart um svamlar
veginn.
Út í mýri ekur sér,
eins og kýr í framan er.“
686
T í M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ