Tíminn Sunnudagsblað - 01.09.1963, Síða 6

til þess að komast hátt í þjóðfélags-
stiganum, en Markham virðist hafa
verig viss um það frá fyrstu stundu,
ag Scott væri maðurinn, sem hann
þarfnaðist.
Undirbúningur leiðangursins var
ákuflega tíma- og vinnufrekur og
bauð heim margvíslegum og erfiðum
■vandamálum. En Scott reyndist strax
hafa mikla og góða yfirsýn. Hann
fylgdist meg öllu, sem fram fór og
tókst með mikilli lagni ag fá flota-
málaráðuneytið til þess að styrkja
leiðangurinn meira fjárhagslega en
gert hafði verig rág fyrir í byrjun.
Hann réði sjálfur nær alla áhöfn á
skip sitt, ag undanskildum vísinda-
mönnunum frá ,.Konunglega sjóhern-
um“ og hafði nákvæmt eftirlit með
því, að síðasta hönd var lögg á skipið,
en það var skírt „Discovery".
Þegar skipið lagði úr höfn, fylgdu
því kveðjur konungshjónanna, Eð-
varðs og Alexöndru. Og 8. janúar
1902 brauzt „Discovery" í gegnum
ísinn, sem lokaði Ross-hafi. Scott rann
sakaði strönd Suðurskautslandsins allt
til eldfjallanna Erebus og Terror.
en þau höfðu verið kölluð það í
höfuðig á skipum Ross. Leiðangurs-
menn stigu víða á land og gerðu at-
huganir, en sigldu síðan austur með
„ísbakkanum rnikla", og 30. janúar
fundu þeir nýtt land. Eftir að Scott
hafði gengig úr skugga um, ag strand
lengja þess sveigði til norð-austurs
og gaf enga möguleika á styttri leið
til sjálfs suðurskautsins, sneri hann
skipi sínu við og hélt til baka. Hann
skírði land þetta „Land Eðvarðs kon-
ungs VH“. Leiðangursmenn settu upp
vetrarbúðir í skugga eldfjallanna
tveggja, og þar sem síðar hefur verið
kallað „Hut point“ var skipinu lagt
við akkeri og þar fraus það fast. Þessi
leiðangur hafði engar bækistöðvar
á landi nema í „Hut point“, en fór
í stuttar sleða- og rannsóknarferð'ir
frá skipinu, þegar ísinn hafði lagt
ag því.
Þetta voru leikmenn. Engir menn
voru til, sem voru sérfræðingar í
heimskautaferðum. Þeir urðu að læra
allt — meira að segja að nota skíði.
Þeir urðu að læra að nota snjóinn og
ísinn, svo að þeir hefðu gagn af, að
öðrum kosti yrði hann þeim bitur
og miskunnarlaus. Þeir urðu líka að
læra ag setja upp heimskautatjöld.
Þeir höfðu hunda, en engan mann,
sem raunverulega kunni -að nota þá.
Þetta vor á ísauðnunum reyndi á þol
þeirra og hugrekki, og þeir brugðust
ekki: Mistökin drógu ekki úr þeim
kjarkinn, neldur stæltu hann og
efldu, gerðu hugsun þeirra heittari
og ákveðnari. Einn maður týndist í
snjóbyl, en að öðru leyti urðu þeir
ekki fyrir meiri háttar áföllum.
Á hinum löngu, dimmu vetrarnótt-
um Suðurskautslandsins, einbeitti
Scott sér að því að finna og leysa
vandamál væntanlegra sleðaferða
næsta sumar. Hann hafði sjálfur enga
reynslu af snjó og ís og vissi í raun
og veru ekkert um landkönnun. Þekk-
íng af því tagi yrði þó talm vera
nauðsynleg nú á tímum hverjum þeim
manni, sem færi í heimskautaleiðang-
ur, hvað þá heldur foringja slíks leið-
angurs. Sir Markham hafði ekki valið
hann sem leiðangursstjóra vegna
þekkingu á Suðurskautslandinu, held-
ur vegna mannkosta hans, hugrekkis
og mannúðar, en þó fyrst og fremst
leiðtogahæfileika.
í ágúst sást aftur til sólar á ísauðn-
inni. Ákveðið hafði verið að fara
þrjár sleðaíerðir. Scott fór sjálfur
aðalferðma, sem var suður hina víð-
áttumiklu ísbreiðu „ísbakkans mikla“.
Scott og flokkur hans komu á fót
birgðageymslu í 137 km. fjarlægð frá
skipinu. Og í byrjun nóvember lagði
hann af stað í aðalferðina, ásamt
þeim dr. Wilson og.E.H. Shackleton.
Þeir tóku alla bá hunda með sér, sem
færir voru til fararinnar, komust upp
á ísbakkann og héldu til suðurs. —
Fæða hundanna var óétandi og fæða
tnannanna sjálfra óhæf. Shackleton
fékk skyrbjúg 21. desember. En 31.
desember voru þeir komnir á 82.
gráðu suðlægrar breiddar — lengra
suður en nokkur maður hafði komizt
áður. Þá sneru þeir við.
Þetta var hin mesta hörmungar-
ferð. Þeir voru í 640 km. fjarlægð frá
skipinu á hvítri ísauð’ninni, þar sem
engin kennileiti var að finna — ekk-
ert nema endalaus snjóbreiða. Hund-
arnir drápust hver af öðrum, eða
voru drepnir til þess að halda lífi
i þeim hraustustu. Loks drapst hinn
síðasti þeirra. Shackleton gat ekki
iengur dregizt áfram af eigin kröft-
um, og Wilson og Scott urðu ag draga
sleðann. Þeir leituðu í örvæntingu
varðanna, sem þeir höfðu hlaðið til
þess ag auðkenna birgðastöðina, er
þeir höfðu komið upp. Og að síðustu
komu þeir auga á tvo depla við sjón-
deildarhringinn, sem mörkuðu leið-
ina. — Þeir héldu síðan áleiðis til
skipsins meg Shackleton á sleðanum,
en hann varð stöðugt þjáðari. Þeir
komu þangað 2. febrúar 1903, og þar
var þá komig annag skip, sem sent
hafði verið frá Englandi. Það hét
„Morgunn" og átti að vera leiðangurs-
mönnum til aðstoðar. Eftir ag Scott
hafði jafnað sig og þeir félagar —
utan Shaekletoin, sem enn þjáðist af
skyrbjúg, taldi hann skipstjóra
„Morguns“ á að snúa aftur, þar eð
hans og skips hans væri ekki þörf. —
Átta menn kusu ag snúa heim til
Englands meg „Morgni", og þeirra
á meðal var Shackleton, sem enn þá
var þungt haldinn af skyrbjúg. Skýrsl-
ur og ýmiss konar sýnishom fóru
einnig heim með skipinu.
Augljóst var, að „Discovery" myndl
ekki losna úr ísnum að sinni, svo að
leiðangursmenn bjuggust enn til
vetrarsetu. Nú voru þeir reynslunni
ríkari frá vetrinum áður. Ætlun
Scotts var að gera næstu ferð vestur
yfir fjöllin. Það virtist aldrej hafa
hvarflað að honum á þessum tíma,
að mögulegt væri að komast til sjálfs
skautsins eins og sakir stæðu.
Þessi för vestur yfir fjöllin var
furðulegt afrek. Allir sleðahundarnir
voru dauðir, og urðu mennirnir því
að draga sleðana sjálfir. í byrjun voru
mennirnir tólf og sleðarnir fjórir, en
lokaatlöguna gerðu þrír menn, Scott
og tveir sjómenn, Evans og Lashly.
Þeir komust þrjú hundruð mílur frá
skipinu að telja á hinni miklu mið-
hásléttu Suðurskautslandsins í 2500
metra hæð. Þetta var mikið þrekvirki,
þegar þess er gætt, að mennirnir urðu
að draga btrgðasleðann sjálfir. En
það munaði ekki miklu, að för þeirra
félaga endaði með skelfingu: Scott
hafði týnt „iogariþma" sínum snemma
í ferðinni. en „logariþmi" er nauðsyn-
legur til þess að ákvarða stefnu ná-
kvæmlega. Á leiðinni til baka voru
þeir ekki alveg vissir um, hvar þeir
voru. Þegar þeir fóru niður fjalla-
hlíðarnar, voru þeir ekki einu sinni
vissir um, að þeh* væru á réttum jökli.
— Þeir mjökuðust niður skriðjökul-
inn, Scott í fararbroddi, en Evans
og Lashly á eftir og höfðu tauma í
sleðanum til þess að draga úr ferð
hans niður. Skyndilega missti Lashly
fótanna. Við það lenti allt átakið á
Evans, svo að hann missti líka jafn-
vægið. Sleðinn brunaði niður jökul-
inn og þreif mennina með sér, Scott
sömuleiðis. Úfcbúnaður þeirra og
birgðir dreifðust út um allt, og þeir
gátu ekki stöðvað sig fyrr en um
hundrað metrum neðar. Þegar þeir
höfðu jafnag sig eftir „salibununa"
komu þeir auga á skipið, þar sem það
lá undir eldfjallinu Erebus, en hætt-
an var ekki Jiðin hjá: Þeir voru rétt
lagðir af stað í áttina að birgðageymsl
unni milli skipsins og þeirra, er
snjórinn brast skyndilega undir Scott
og Evans, og þeir féllu niður í djúpa
sprungu. Lashly tókst að stöðva sig,
og fyrir einhverja guðsmildi rann
sléðinn yfir sprunguna og myndaði
brú. Scott og Evans héngu í taumun
um fyrir neðan sleðann, Evans ósjálf-
bjarga meg öllú milli blárra ísvéggj-
anna, svart djúpið fyrir neðan. Lashly
gat engan veginn dregið þá upp, en
Scott tókst með miklum erfiðismun-
um, að komast á syllu niðri í sprung-
unni og gat dregig Evans til sín.
Síðan handstyrkti hann sig upp taum-
inn. Lasihly og hann gátu dregið
Evans upp í sameiningu.
Þegar þeir komu að skipinu, höfðu
þeir farið nær 1300 kílómetra á 59
dögum, og Scott segir, að þeir hafi
702
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAO