Tíminn Sunnudagsblað - 29.09.1963, Blaðsíða 4

I.
Það var laust fyrir miðja fjírtándu
öld. Grannkóngarnir, Filippus VI í
Frakklandi og Játvarður III í Eng-
landi, voru saupsáttir og höfðu hafið
ófrið, sem um munaði, því að hann
er af sagnfræð'ingum nefndur hundr-
að ára stríðið. Játvarður Englakon-
ungur hafði ekki einungis lýst yfir
því, að yfirráðin á hafinu væru arfur,
sem hann hefði þegið eftir forfeður
sína, heldur hafði hann líka gerzt svo
djarfur að nefna sig konung Frakk-
lanids.
Filippus VI hafði haft mikinn hug
á að vinna sér frægð með nýrri kross-
ferg austur til Jórsalalands, en at-
vikin höguðu því svo, að hann varð í
þess stað að berjast á heimavígstöðv-
um. Hann var þó allvígreifur fyrst i
stað. Frakkland var átta sinnum fjöl-
mennara en England og þar að auki
gróið menningarland, en handan við
Ermarsund bjuggu hálfgildis villi-
cnenn. Þó fór svo, að Frakkar lutu í
lægra haldi, bæði á sjó og landi.
Brátt tóku logarnir að sleikja brenn-
andi þorp og bæi í Norður-Frakklandi
og sveltandi fólk í fornfrægum virk-
isborgum átti innan skamms ekki völ
á annarri fæðu en hræjum af hund-
um og köttum. í þessari viðureign
er talið, að Englendingar hafi beitt

fallbyssum, er fram að þeim tíma
voru óþekktar á vígvöllum. En þær
komu ekki að miklu haldi — bog-
skytturnar ensku voru miklu skæðari,
enda þjálfaðar frá barnæsku, þar eð
allar íþróttir aðrar en bogaskot voru
stranglega bannaðar í Englandi.
Vissulega hallaði mjög á Frakka,
en þó fór fjarri, að allt léki í lyndi
fyrir Játvarði konungi. Skotar þótt-
ust sjá sér Leik á borði, er enski her-
inn hafði ærinn starfa á Frakklandi,
og sendu lið suður á England. Þeir
biðu að sönnu algeran ósigur. En allt
varð þetta Englakonungi kostnaðar-
samt spaug. Hann var stórskuldugur
í öllum áttum og hafði jafnvel orðið
að veðsefja kórónu sina, og má af því
marka, að nærri hafi verið gengið
cninni háttar mönnum í r/ki hans um
þessar mundir.
II.
Þegar hinn sigursæli skuldakóngur
Englands hafði um þag bil knésett
vin sinn, Filippus, og var tekinn að
Læknir sker f pesJarkýli.
flytja enska menn yfir sundig til bú-
setu í Calais, svo ag þar í grennd
mætti rísa upp enskt hérað, kom til
sögunnar sá konungur, er hjó breið-
ari skára-en þeir Játvarður og FiUpp-
us báðir. Hann gerðist brátt svo stór-
höggur, að hlé hlaut að verða á styrj-
öldum, þar sem hann fór yfir. Þessi
konungur kom að aust'an og var eng-
um sýnilegur, en hvar sem hann fór,
skddi hánn eftir hroðalegan val.
Þetta var svarti dauði.
Þessi hræðilega sótt hafði hafizt
austur við botn Miðjarðarhafs eða i
Balkanlöndunum árið 1343, en þang-
ag er sennilegt, að hún hafi borizt
með kaupmönnum austan úr Asíu. Til
Ítalíu og Frakklands barst hún ekki
seinna en 1348 og til Englands og
Norðurlanda 1349. Alls staðar gerðist
sama sagan: Fólkið hrundi niður unn.
vörpum, og það virtist jafnvel svo, að
þeir, sem ungir voru og hraustir, yrðu
henni fremur að bráð heldur en hrum
gamalmenni. Enginn veit, hve margir
féllu í val'inn. Sumir hafa getið sér
þess til, að tuttugu og fimm millj-
ónir manna dæju af hennar völdum
í Norðurálfu þau ár, er hún fór þar
geystast, en aðrir láta sér nægja þá
ágizkun, að þriðji hver maður hafi
fallig í valinn. En sannleikurinn er
sá, að enginn veit með neinni vissu,
hve margt fólk var í Evrópu á þessu
skeiði né hve mannfallið var mikið.
Hitt er kunnugt, að í sumum klaustr-
um dó mikill meirihluti munkanna,
og í Englandi er talið, að í mörgum
héruðum hafi helmingur fólks látizt
og á stöku stag tveir þriðju hlutar.
En dæmi um það, hve bráð pestin gat
verið, er til frá Avignon í
Fralcklandi. Þar fundust sextíu og
sex munkar dauðir í einu klaustri
bæjarins, og hafði þó enginn áður
vitað, að hún væri komin inn fyrir
kJaustiirmúrana.
Það var margt, sem sluðlaði að því,
hve svarti dauði varð mannskæ'ður.
Sumir hafa ætlað, að svarta rottan,
796
TÍMIN N - SUNNUDAGSBLAO