Tíminn Sunnudagsblað - 29.09.1963, Blaðsíða 19

I
IndíánahöfSingi ( augum bandarísks málara um 1820. Talið er, að myndin sé af
Oneidahöfðingjanum Shikellamy, en hann var um skeið sendifulltrúi hinna sex
þjóða írókesa.
í Nýja-Mexíkó, fylki, sem Banda-
ríkin fengu frá Mexíkó árið 1848,
voru Pueblo-Inaíánar fjölmennir. Þeir
bjuggu á landi, sem Spánarkonungur
hafði veitt þeim, meðan landið var
enn undir stjórn hans. Yfir þetta land
vildu hvítir menn reyna að komast,
og árið 1877 féll hæstaréttardómur
á þá leið, að Pueblo-Indíánarnir væru
bandarískir ríkisborgarar, ekki skjól-
stæðingar rik;sstjórnarinnar eins og
aðrir Indíánar. Þetta var rökstutt
með því, að þeir hefðu verið ríkis-
borgarar i Mexíkó áður, og í samn-
ingum við Guadalupe Hidalgo, þar
sem ákveðið var, að Bandaríkin fengju
Nýju-Mexíkó, var tekið fram, að
mexíkanskir burgarar yrðu sjálfkrafa
bandarískir borgarar, nema þeir kysu
heldur að fiytja á brott. Þessi úr-
skurður þýddi, að land Pueblo-Indí-
ána naut ekki verndar ríkisins, varð
skattskylt og heimilt að selja það án
samþykkis yfirvaldanna. Þau lög, sem
bönnuðu óv'ðkomandi að setjast að
á Indíánaiandi áttu ekki þarna við.
Meira en 3.000 fjölskyldur fluttu inn
á land Pueblo-Indíánanna.
Árið 1913 breytti hæstiréttur fyrri
úrskurði síni'-n og hélt því nú fram,
að land Puebio-Indíána væri greini-
lega skilgreint sem Indíánaland —
það er að segja, að Publeó-Indíánar
væru „háð heimaþjóð", sem nyti
verndar Bandíríkjanna, og þeir gætu
ekki losað sig við landeignir sínar
án samþykkis ríkisstjórnarinnar. Land
þeirra var iýst öðrum friðhelgt. Land-
nemarnir, sem voru setztir að á land-
inu, sneru sér óðar til þingsins til
að fá þessu breytt, og 1922 voru sam-
þykkt lög, þar sem sú skylda var
lögð á herðar Indíánunum að sanna
eignarrétt sinn á umdeildum land-
spildum. Þessi skylda reyndist Indí-
ánum bæði erfið og kostnaðarsöm.
Þessi lagasetning vakti mikla at-
hygli og valui andúð margra borg-
ara og hópa, og þeir tóku nú hönd-
um saman tii að styðja Indíánana við
að skipuleggja sameiginlega vörn.
Aðalhvatamaður þess var John Colli-
er, sem síðar varð Indíánafulltrúi
stjórnarinnar og foringi þeirrar hreyf-
ingar, sem krafðist endurskoðunar á
stjórnarstefnunni.
Að tilmæium þessara samtaka
héldu Púeblo-lndíánarnir með sér
ráðstefnu i Santo Domingo, þar sem
fjölmennasti ættbálkur þeirra bjó, í
nóvember 1022. Þetta var í fyrsta
skipti, sem allir Pueblo-Indiánar
höfðu tekið höndum saman síðan ár-
ið 1680, er þeir sameinuðust við að
reka Spánverja af höndum sér. Þarna
stofnuðu þeir með sér samtök og
sendu út askorun til bandarísku þjóð-
arinnar, og sendinefnd frá þeím heim-
sótti fjölmargar bandarískar borgir,
reifaði þar málið og fór fram á fjár-
hagslaga aðotoð. Þetta leiddi til þess,
að sönnunarskyldulögin voru numin
úr gildi, og landi Pueblo-Indíána sett
föst landamæri, en hlutlausum aðil-
um falið að skera úr um eignarrétt
á umdeildu iardi.
En þessar aðgerðir Pueblo-Indíán-
anna leiddu einnig til þess, að athygli
þjóðarinnar beindist í vaxandi mæli
að málefnum lndíánanna. Samtök
Pueblo-Indíána héldu áfram starf-
semi sinui efrir að hafa fengið máli
sínu framgengt, og þessi samtök unnu
nú að' því að kanna og birta skýrsl-
ur um lífskiör Indíána víðs vegar
um landið. I Ijós kom, að víðast hvar
bjuggu Indíánar við sárustu fátækt,
dauðatalan var helmingi hærri meðal
þeirra en meðal þjóðarinnar í heild,
berklar voru afar algengir meðal
þeirra og augnsjúkdómar, skólar þeir,
sem Indíánum voru ætlaðir, voru
lélegir, og fæstir voru nógu lengi á
skólabekk til að hafa neitt gagn af
því. Eins og dómstóllinn hafði sagt,
rúmum arat.ug fyrr, voru Indíánarnir
hvorki borgaiar né útlendingar, held-
ur stríðsfangar á friðartímum.
Þeir höfðu þó fengið borgararétt-
indi, þegar þetta gerðist. Árið 1924
samþykkti þjóðþingið, að allir Indí-
ánar fæddir innan landamæra Banda-
ríkjanna skyldu öðlast ríkisborgara-
rétt. Þetta var gert í viðurkenning-
arskyni fyrir þátttöku Indíána í fyrri
heimsstyrjöldinni. Indíánar höfðu
ekki venð herskyldaðir, en þúsund-
ir þeirra hiifðu gefið sig fram sem
sjálfboðaliðar. Hins vegar sóttust þeir
ekki eftir laununum, ríkisborgara-
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
811