Tíminn Sunnudagsblað - 20.10.1963, Blaðsíða 3

en inni í þeim og á víð og dreif
a klettunum í kringum þau, tðld-
um við nálega tvö hundruð lík. . . .
IT.tan um sum voru rotnuð skinn-
föt, en önnur höfðu vargar og
liræfuglar slitið sundur og dreift
beinunum hér og þar innan um
skran, sem fleygt hafði verið út úr
húsunum".
Þegar þennan atburð bar að
höndum, voru eyjarskeggjar um
fimmtán hundruð. Það er talið, að
um eitt þúsund hafi fallið um vet-
urinn, en um fimm hundruð björg-
uðust brott á ís og komust lífs af.
Þrátt fyrir þetta áfall, hélzt
mannabyggð á eynni, því að rost-
ungagöngurnar freistuðu sem fyrr,
og veiðimennirnir öfluðu sér enn
um hríð fæðu og annarra nauð-
synja með skutlum og lensum,
líkt og þeir höfðu gert um alda-
raðir. Ekki leið þó á mjög löngu,
áður en veiðimenn á þessum slóð-
um fóru að eignast riffla og síðar
litla vélbáta. En þá hefur jafn-
væginu líklega verið raskað, því að
nokkj-u síðar fór rostungum að
fækka á þessum slóðum.
Snemma á þessari ’ öld voru
hreindýr flutt til eyjarinnar frá
Síberíu, og voru fengnir hjarðmenn
frá Lapplandi til þess að gæta
þeirra hin fyrstu ár. Þegsi tilraun
virtist ætla að takast allvel. Eski-
móarnir höfðu viðurværi sitt af
hreindýrunum, jafnhliða rostung-
unum. En árið 1943 féll mikill
fjöldi hreindýra af ókunnum á-
stæðum. Það olli enn þrengingum,
að nokkrum árum síðar tóku rost-
ungar að drepast af óþekktum á-
stæðum, og ef þó ætlað, að valdið
hafi sprengingar stórvelda á þess-
um slóðum. Jafnframt er þess far-
ið að gæta, að kvendýr drepist
hópum saman af burði. Samt er
rostungaveiðum haldið áfram,
þótt þær fullnægi ekki lengur þörf-
um eyjarskeggja. Báta búa eyjar-
skeggjar enn til á svipaðan hátt og
áður — þenja rostungshúð á tré-
virki og þræða hana þar saman
með seymi. Og margvíslega hluti
búa þeir til úr rostungstönnum.
Veiðimennirnir á Lórenseyju eru
hógværir og hægir í fasi eins og
Eskimóum er t'ítt. Þegar þeir víkja
að veiðiferðum sínum, segja þeir
oft eitthvað á þessa leið:
„Það vildi svo til, að rostungur
birtist, og gamall skutull stakkst í
hann“.
Þarna tíðkast ekki yfirlæti í
orðavali.
En þegar rostungavöðurnar nálg
ats land, er heldur betur handa-
gangur í öskjunni. Þá er skyndi-
lega sem allt hæglæti rjúki út í
veður og vind. Menn hlaupa fram
Hú5in fest á virki bátsins. Við það er notað seymi.
og aftur, og það er hrópað og kall-
að. Og ókunnugum mönnum virð-
ist oft teflt á tæpt vað í veiðiferð-
um, enda mun svo vera.
Við annað tækifæri er það lika,
sem líf er í tuskunum meðal Eski-
móanna á Lórenseyju. Það er þeg-
ar þeir s.afnast saman til þess að
syngja og dansa. Og þá segir það
sig sjálft, að þeir syngja tíðum um
rostunga og veiðifarir:
„Maður gat ekki sofið, því að
Sjórinn var sléttur eins og lófi
manns. Maður reri frá ströndinni,
og það kom rostungur upp rétt við
húðkeipinn. Maður rak skutulinn
í siðu hans, og veiðibelgurinn dans
aði á vatnsfletinum. Rostungurinn
kom hvað eftir annað upp og barði
sjóinn með bægslunum í reiði, líkt
og hann olnbogaði sig áfram.
Hann reyndi að rífa veiðibelginn
sundur, en hann eyddi orku sinni
án árangurs, því að það var saun i-
að á hann skinn af ógotnum læm-
ingja. Og þegar hann lagðist fyrir,
stynjandi og blásandi, rak maður
spjót sitt á kaf í hann. Og maður
syngur þetta af því, að manneskj-
urnar sunnan við okkur og mann-
eskjur norðan við okkur fylla vit
sín af sjálfshóli".
Sunnudagsblaðið birt-
ir fúslega skenmtiíegar
og vel skrifaðar grein-
ar, sem því berast,
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
867