Tíminn Sunnudagsblað - 20.10.1963, Blaðsíða 4

f HÚSINU númer 52 viS Álf-
heima í Reykjavík býr roskinn
AustfirSingur, Halldór Pálsson
aS nafni. Henn var áSur bóndi á
Nesi í LoSmundarfirSi, en er
fluttur til höfuSstaSarins fyrir
allmörgum árum. Halldór er
safnari. En hann safnar ekki
því sama oa aSrir, sem haldnir
eru söfnunarnáttúru. Hann er
áhugalaus um frímerki, cg hann
leitar ekki uppi fáséSar bækur.
En sé talað viS hann um veður-
ofsa, tekur hann við sér, því aS
þá er komið inn á sérsvið hans.
Halldór safnar nefniiega frásögn
um og upptýsingum um skaða-
veður og tjón af völdum veðurs
hér á landi. Og honum hefur orS
ið vel ágengt, ef dæma má af
stærð safnsins, því aS það er
orðið ærið mikiS aS vöxtum og
fyllir margar möppur.
Þegar ég hringdi til Halldórs fyrir
skemmstu og bað leyfis að mega
spjalla við hann, tók hann mála-
leitan minni vel; sagðist að vísu
ekki hafa frá neinu að segja, en
koma mætti ég. Og þegar ég birt-
ist á heimili hans næsta dag, tók
hann mér tveim höndum og leiddi
mig þegar í stað að skápnum, sem
veðramöppurnar stóðu í. En Hólm-
íríður, kona hans, fór á meðan í
eldhúsið að hita kaffi.
Halldór rennir augunum yfir
möppuröðina og dregur svo eina
þeirra fram.
— Hér held ég, að séu einhverj-
ar merkilegustu frásagnirnar í
safninu. Þær eru um Knútsbylinn
1886. Þann byl gerði 7. janúar, og
hann skildi eftir einhver spor í
svo tll hverri sveit á öllu Austur-
landi. Pyrst kemur hérna yfirlits-
frásögn af veðrinu, sem ég hef
tekið saman, og síðan hef ég hér
frásagnir eftir ýmsa úr öllum
sveitum á svæðinu frá Breiðamerk-
ursandi allt austur í Vopnafjörð.
Knútsbylur olli geysilegum sköð-
um víða, einkum á Héraði. í Skrið-
dal og upp til fjallanna voru fjár-
skaðarnir ekki eins miklir, því að
þar hafði verið snjórenningur um
morguninn og fé því ekki látið út.
Annars kom bylurinn viðast hvar
mjög snögglega, svo að á auga-
bragði var komin svartahríð, svo
að ekki sá handa skil. 1 einni frá-
sögunni skýrir maður, sem var úti
við, þegar bylurinn skall á, frá
því, að hann hafi ekkert vitað til
ferða sinna, fyrr en hann rak sig
á bæjarstafninn heima hjá sér.
Og svipað þessu kom fyrir oftar í
Knútsbyl, menn rákust eins og af
tilviljun á réttan stað.
— Hvað hefurðu margar frá-
sagnir af Knútsbyl?
— Þær eru alls 74 og af öllu
Austurlandi, sumar teknar úr
prentuðum heimildum, aðrar úr
óprentuðum. Þeir eru býsna marg-
ir, sem um Knútsbyl hafa skrifað,
og þeim ber á milli um ýmislegt.
Ekki er alls staðar ljóst, hve mik-
ill snjór hefur verið á jörðu fyrir
bylinn, sumir segja að það hafi
verið hnédjúpur snjór, aðrir tala
um skóvarpsföl. En snjórinn hefur
sjálfsagt verið afarmisjafn eftir
sveitum. Frásögnunum er raðað
þannig, að byrjað er syðst og hald-
ið norður eftir. Fyrsta frásögnin
er um Kálfafellskirkju, sem fauk
í þessu veöri, og síðan kemur frá-
saga, sem Sigfús Sigfússon frá Ey-
vindará hefur skráð eftir Guðrúnu
á Brunnhóli. Sú frásögn er tals-
vert hjátrúarkennd. Þar segir frá
vafurloga, sem á að hafa sézt á
undan Knútsbyl. En veður var
stillt dagana fyrir bylinn og tungl-
skin, og það hefur án efa glampað
á freðna jörðina. En hjá Sigfúsi
er þetta orðið aö vafurloga.
— Hvað nær safn þitt yfir lang-
an tíma?
— Frá því um 1700. En mig
vantar mikið í frá eldri timum.
Einkum er safnið götót't frá árun-
um um miðja átjándu öld. En þó
hef ég frásagnir um einhverja
veðurskaða frá flestum árum frá
því um 1700 til þessa dags. Og ég
reyni að halda safninu við eftir
föngum, tek með allt, sem er að
gerast af þessu tagi, jafnóðum og
ég kemst yfir það. Margt hef ég úr
blöðunum, en þau eru bara ekki
nógu greinargóðar heimildir. T. d.
vil ég fá sem ýtarlegastar frá-
sagnir um hretið nú um göngurn-
ar í haust og það tjón, sem orðið
hefur af þess völdum, og þar ná
blaðafréttimar ekki langt. Helzt
þyrfti ég að komast í samband
við menn í sem flestum sveitum,
sem gætu gefið skýrslu um veðrið
hjá sér. Það væri ekki mikið verk
að ná saman fullkomnum upplýs-
ingum um þetta veður, ef margir
hjálpuðust að. Margar hendur
vinna létt verk.
— Ber ekki mest á frásögnum af
austfirzkum veðurofsa í safni
þínu?
— Frásagnirnar eru alls staðar
að af landinu, lika af Suðurlandi,
Norðurlandi og Vestfjörðum. T.d.
hef ég ýtarlegar frásagnir úr Arn-
arfirði af mannskaðaveðrinu árið
1900. En frásagnirnar eru samt
jafnýtarlegastar af Austfjörðum
eins og kannski er eðlilegt, þar
sem ég er Austfirðingur. Annars
er safnið ekki einskorðað við veð-
urofsa eða illviðri. Ég tek með öll
slys, sem standa í einhverju sam-
bandi við veður, t. d. ef menn vill-
ast í þoku og verða úti, eins og
komið hefur fyrir. Hins vegar tek
ég ekki með slys, sem veðrið á
engan þátt í, eins og t.d. þótt bát-
868
IIIUINN - SUNNUDAGSBLAO