Tíminn Sunnudagsblað - 27.10.1963, Blaðsíða 4

Jóhannes
Davíðsson
í
Hjarðardal
Sjómaður og bóndi —
með þessum orðum mætti ein-
kenna flesta íslenzka bændur á
Suðurlandi, Suðvesturlandi og
Vestfjörðum til skamms tíma.
Allt fram á síðustu áratugi,
var það algengt, að hver vinnu-
fær karlmaður, svo að segja, sem
á einhvern hátt að heiman komst,
sótti sjó langan eða skamman
tíma úr árinu, annaðhvort á ára-
bátum á vor-, haust- og vetrar-
vertíðum eð.i sem dráttarmaður
á fiskiskútum og litlum vélbát-
um, eftir að þeir komu til sögunn-
ar — já, jafnvel á togurum, og
þó einkum þar á beztu þroskaár-
unum, áður en menn sneru sér
að aðallifsstarfinu, búskapnum,
fyrir alvöru.
Það má nú segja, að þetta horfi
nú nok'kuð ankannalega við, og að
betra hefði bændaefnunum verið að
sækja fleiri en gert hafa búnaðar-
skóla til þess að búa sig undir ævi-
starfið. Það ei að vísu rétt, en samt
er það nú svo, að það að vera skútu-
karl, háseti á vélbáti, að ég ekiki tali
um togara, er nú hreint ekki svo
slakur undirbuningsskóli undir marg-
háttað ævistaif á þurru landi, enda
er reynslan sú, að margir af okkar
svokölluðu fovgöngumönnum á mörg-
um sviðum þjóðfélagsins sóttu á þess
háttar skóla aukinn manndóm, eflingu
atorku sinnar og brýningu viljans til
dugnaðar og dáða og hafa skilað ótrú-
lega miklu og giftudrjúgu ævistarfi.
Já, svo athygúsverðu, að sumir þeirra
sem sérstaklega notið hafa sérfræði-
undirbúnings, mega gá að sér.
Með þessu ei ég þó ekki að gera
lítið úr sérf"tðinámi til undirbún-
ings lífsstarfinu Þvert á móti verður
slíkt, mér liggur við að segja, óum-
flýjanlegt. eins og nú standa sakir,
vegna þess að iíf og störf manna eru
orðin margbrotm, og sérgreining vex.
Vandamálin eru margþætt, sem úr-
lausnar krefjast, svo að við liggur,
að vísindalega þekkingu þurfi til svo
ótal margs nú orðið, sem áður virt-
ist auðvelt.
En það er annað, sem gefa þarf
gaum að. Nú er farið að tala um stofu
lærdóm og stofumenntaða menn, seim
þrátt fyrir áratuga nám og mikla
þekkingu eru einhvern veginn utan
við hið raunverulega starfslíf og
þeirra utanaðlærðu formúlur gagnast
ekki einhvern veginn ævinlega, eins
og ætlazt er til.
Eg held, að það sé varhugaverð leið,
sem við ætlum iangskólamönnum okk-
ar að ganga. Börnin eru sett í skóla
um sjö ára aldur, og þessir menn
sitja óslifið á skólabekk fram undir
þrítugsaldur, sumir hverjir án þess
að hafa nokkurn tíma dyfið hendi í
kalt vatn eða unnið sér brauð i sveita
andUtis síns Eg held, að nokkrar
vertíðir á véibáti eða togara eða
misseri við bústörf séu nauðsynleg
til undirbúnings undir ævistarfið,
jafnvel hvert sem það er.
Eg vil ekki láta þess getið, að I
nágrannasveu minni voru fjórir
bændur. er allir voru skipstjóralærð'ir
og voru skip.-tjórar á fiskiskútum á
yngri árum *;'um og fram eftir bú-
skaparárunuin, og eru þrír þeirra lif-
andi enn. Þ'i'r voru allir í röð betri
bænda og áhugasamari og stórvirkir
í búskap sinur, í umbóta- og framtara
legu tilliti.
Bóndinn og sjómaðurinn, sem ég
ætla að ræða um í þessari grein,
heitir Steinþór Guðmundsson og býr
1 Lambadal ytri í Dýrafirði. Foreldr-
ar hans voru Guðmundur Jónsson og
Guðrún Guðmundsdóttir, er bjuggu
á Næfranesi og í Lambadal innri og
síðast á Lambadal ytri.
Steinþór tók við búi af föður sín-
um 1930, kvæntist Sigríði Bjarna-
dóttur, héðan úr sveit, mestu dugn-
aðar- og ágætiskonu. Á jörð þeirra
hefur gerzt sama sagan og á fjölda
annarra, jafnvel flestra bújarða á ís-
landi á síðustu 30 árum. Búið er að
j6hannes davíðsson
rækta stórt tún úr kargaþýfi, byggja
yfir fólk og fénað úr steinsteypu í
stað þægindalausra og mjög lélegra
torfkumbalda, sem nokkuð verður
lýst nánar síðar. Þetta er sannarlega
frásagnarvert afrek einyrkja, efna-
lausra manna, því að ekki spann
Steinþór gull á sjónnennskuárum sín-
um, svo að hann gæti byrjað búskap-
inn með fullar hendur fjár. Til þess
að svo var ekki, lágu þau atvik, sem
hér koma fram í frásögninni. Bæði
þurft'i hann að hjálpa foreldrum sín-
um og svo er sjórinn stundum mis-
gjöfull, því að ekki var því til að
dreifa, að óregla eða persónuleg
eyðslusemi hans væri þar að verki
— öðru nær.
Á uppvaxtarárum vestfirzkra ung-
linga um og eftir síðustu aldamót
var það nærri daglegur viðburður,
sem blasti við augum uppvaxandi
unglinganna, aff glæstur og rennileg-
ar fiskiskútur með fannhvítum segl-
um sigldu inn eftir fjörðunum til
þess að losa aflann og sækja vistir,
og hröðuðu sér síðan út á hið bless-
aða gjöfula haf aftur til veiðifangs.
En á þessum skútum áttu þá fiestir
unglingarnir feður og frændur eða
kunningja, þar eð búskapnum var þá
svo háttað, að búin voru þess alls
892
T t M I N N — SIINNUDAGSBLAÐ