Tíminn Sunnudagsblað - 26.01.1964, Blaðsíða 19

um stöðum. En allt um það var á
flestum þessara staða á margan hátt
gott til búskapar. Loðmundarfjörður
mun til dæmis ein grösugasta sveit
landsins og má segja, að þar sé hver
jörðin annarri betri. Enda mun það
svo jafnan hafa verið í Loðmundar-
firði, svo langt aftur sem núlifandi
fólk man, að afkoma manna hafi verið
þar góð ög hvergi um svo sára fátækt
að ræða fyrr á árum sem svo víða
fannst þá í byggðum þessa lands.
Og fyrir um það bil þrem áratugum
fluttust á jörðina Húsavík við Borgar-
fjörð, systkin, er úppalin voru við
lítil efni og þröngan kost, en komust
á fám árum í röð fjárflestu bænda
landsins, svo að haust eftir haust,
voru þaðan reknir til slátrunar ein-
hverjir stærstu sláturfjárrekstrar,
sem frá einu heimili komu, hvar sem
var á landinu. —
En nú hefur þéttbýli kaupstaða og
kauptúna og héruð, sem betur liggja
við samgöngum, dregið nær allt fólk
þessara staða til sín og engir vilja
flytja þangað í staðinn.
Þess vegna, eins og á sumum öðrum
útnesjum landsins, blánar nú hvert
vor himinninn yfir hljóðri auðn þess-
ara slaða, og þó að blómskrúð sum-
arsins vefji brekkur og tún, hvílir
dapur einmanaleikinn yfir rústum
hruninna húsa og mannvirkja Héí
fagnar ekkert auga lengur fegurð
fjalla og dala, og engin sál gleðst
við birkiilm eða fossanið.
Það er oft um það talað nú, og bein-
línis haldið fram af mörgum, að engin
heilbrigð hagspeki liggi til grundvall-
ar, því að halda við byggð um yztu
útnes og víkur landsins. Það kosti svo
mikið fé að skapa á slíkum stöðum
lífvænleg menningarskilyrði, að svo
fámenn þjóð, sem við íslendjngar höf-
um þar ekki efni á. Þess vegna hafi
þjóðin einskis að sakna og engu að
tapa, þótt slíkir staðir hverfi i auðn.
Hinn gáfaði menntamaður, Sigurður
Guðmundsson skólameistari, mælti
einhverju sinni:
„Guð hjálpi íslendingum, þegar
enginn óskólagenginn maður verður
orðinn til í landinu.“
Sýnzt hefur þeim djúpsæja hugsuði,
sem eigi væri þá íslendingseðlinu
með öllu hættulaust. — Ætli það sé
eins fjarri og margir þeir, er nú þykj-
ast vísir vera, vilja vera láta, þó sagt
væri einnig:
„Guð hjálpi íslendingum, þegar ali-
ir útskagar landsins eru í eyði komn-
ir.“ —
FERÐAÞÆTTIR FRÁ SVÍÞJÓÐ -
Seyðisfirði og sýslumaður Norðmýl-
inga og árlega átti ferð um Njarð-
víkurskriður, er hann var á yfirreið
um sýslu sína til þess að halda mann-
talsþing, segja það, að aldrei hefði
hann svo farið fram hjá krossinum, að
hann hefði eigi stöðvað hest sinn við
krossinn og tekið ofan og gert bæn
sína. En Ari Arnalds var mað-
ur fastheldinn við forna siði og mat
og skildi hið göfgandi og fegrandi
gildi trúarinnar fyrir líf og hamingju
hvers einstaklings og þjóðfélags.
Nú mun þessi siður með öllu niður
lagður, og bílar þjóta um Njarðvíkur-
6kriður án þess að farþegar þeirra, oft
og einatt, veiti því nokkra athygli, að
kross sé þarna reistur —
Borgarfjörður eystri er lítil, en sér-
lega sumarfögur sveit, girtur hám og
tignarlegum fjöllum á þrjá vegu, en
til austuráttar er breiður flói. í Borg-
arfirði er dálítið þorp — Bakkagerði
að nafni. Er þar nú nýreist síldar-
bræðsla, sem víðar annars staðar á
■Austfjörðum. En síldveiðin hefur tvö
síðustu sumur, og þó einkum nú á
síðastl. sumri, verið mest fyrir Aust-
urlandi, svo að þar hefur nú hin síð-
ustu misseri verið hið blómlegasta at-
vinnu- og athafnalíf. Virðast Aust-
firðir nú vera að ná aftur þeim sessi,
sem þeir um og fyrir síðustu aldamót
skipuðu með þjóðinni, að vera ein-
hverjir mestu atvinnustaðir landsins.
„Det kommer an pá silla“, sagði hinn
mikli framfara- og athafnamaður, Ottó
Wathne, er á sínum tíma átti mestan
þátt í að hefja seyðfirzkt menningar-
og atvinnulíf til vegs og gengis, ein-
hverju sinni, er rætt var um hvort
leggja skyldi í einhverja framkvæmd
á Seyðisfirði. Þá var það síldin, þetta
dýrmæta silfur hafsins, sem skóp
framar öðru þróun og velmegun
Austfjarða. Máske ætlar þessi smái og
litskrúðugi fiskur nú á næstu árum
að færa íbúum þessara fögru fjarða
aftur hinn forna ljóma, sem því miður
svo mjög hefur fölnað á umliðnum
árum.
Milli Borgarfjarðar eystri og Seyð-
isfjarðar, eru víkur allmargar og svo
Loðmundarfjörður. Voru til skamms
tíma í víkum þessum níu byggðar
jarðir, og í Loðmundarfirði voru níu
jarðir og tvíbýli á ýmsum þeirra. Af
þessum átján jörðum eru nú aðeins
tvær orðnar í byggð, Húsavík og
Stakkahlíð í Loðmundarfirði. Allar
aðrar jarðir á þessu svæði eru nú í
auðn komnar. Þannig hefur framvinda
þjóðlífsins hin síðustu misseri leikið
þessa staði, svo sem ýmis önnur
byggðarlög landsins. Vissulega voru
staðir þessir allmjög afskekktir og ein
angraðir um hvers kyns samgöngur,
bæði til sjó og lands. Og íbúar þessara
byggðarlaga urðu og hlutu oft að
leggja á sig ýmsa erfiðleika og harð-
ræði, er fylgir lífsbaráttu fólks á slík-
Framhald af 80. siðu.
miklu jarðnesku fegurð, sem þar
er að sjá.
Garðurinn hefur verið opinn al-
menningi um árabil, samkvæmt á-
kvörðun eiganda hans og stofnanda.
Tugþúsundir gesta frá ýmsum lönd-
um heimsækja garðinn á sumri
hverju og njóta um stund þeirrar
frábæru fegurðar og snilli, sem
hann hefur að bjóða. Hinn auðugi
iðjuhöldur og listunnandi, Svante
Páhlsson, er nú látinn, en afkom-
endur hans sjá um rekstur garðs-
ins og munu vafalaust gera um
langa framtið.
Er lokið var tíma þéim, sem við
máttum verja til þess að athuga
þennan undragarð, var haldið i
einum áfanga til Karlsstaðar, þar
sem vegir feröafélaganna skildu
eftir ógleymanlegan dag. En á leið-
inni nutum við fræðslu nákunniigra
um ýmislegt varðaridi Vermland,
sem ekki hafði verið hægt að koma
að fyrr, og verður nú vikið að sumu
af því með nokkrum orðum.
Slcal þá fyrst minnt á nokkra
fleiri Vermlendinga, sem frægir eru
bæði heima og erlendis, og héraðs-
búar eru að sjálfsögðu stoltir af.
Áður hafði verið minnt á þrjú mikil
skáld og listamenn, sem þar ólust
upp og störfuðu. En Vermlendingar
gleyma ekki að geta tveggja ann-
arra, þegar um skáldin þeirra er að
ræða, og skyldi enginn undrast það.
Þetta eru skáldin Esaias Tegnér og
Gustav Fröding.
Tegnér fæddist 13. nóv. 1782 í
Kirkerud skammt frá bænum
Sárffle við Venern. Faðir hans var
kunnur prestur á sinni tíð. Dreng-
urinn missti hann tiu ára gamall
og var þá komið í fóstur til vanda-
lausra, sem reyndust honum mjög
vel. Brátt kom i ljós, að drengur-
inn var frábærlega gáfaður og var
því komið til náms af því skilnings-
rika fólki, sem hann bjó hjá. Hann
lauk menntaskólanámi á óvenju
skömmum tíma og útskrifaðist korn
ungur, aðeins tvítugur að aldri, frá
háskólanum i Lundi með vitnisburöi
sem frábær afreksmaður í námi.
Og árið eftir varð hann háskóla-
kennari í Lundi og gegndi því starfl
við fágætan orðstir til ársins 1824,
en þá var hann kjörinn biskup í
Vexiö og því* starfi hélt hann til
dauðadags 1846. Eins og geta má
nærri, fór líka mjög mikið orð af
honum i embætti biskups.
Tegnér er talinn einn gáfaðasti
lærdómsmaður Svía, fyrr og siðar.
Hann var þjóðkunnur sem ljóð-
skáld þegar á fyrstu háskólakenn-
araárum sínum, og mun jafnan
verða talinn í röð meiri háttar
skálda Sviþjóðar. Kunnust ljóða
hans á íslenzku mun vera ljóða-
bálkurinn mikli, Friðþjófssaga, í
snilldarþýðingu séra Matthíasar.
Minnismerki hafa verið reist af
TlMINN - HUNNUDAGSBLAÐ
91