Tíminn Sunnudagsblað - 26.01.1964, Blaðsíða 21

kosti fyrir Islendinga, Færeyinga og
Dani ,að sjá stóra timburflota á leið
niður Klarelfi eða Frykenvötnin.
Verksmiðjur, sem vinna hinar
íurðulegustu vörur úr t imbrinu,
eru flestar i suðvesturhluta Verm-
lands, og afarmikill sægur manna,
karla og Kvenna, sem þar hafa
fasta atvinnu. Ég mun aðeins geta
hér einnar þessarar verksmiðju
sem lítið dæmi um þennan stór-
íenglega iðnað Vermlands.
í Árnesi, þar sem Norselfa fellur
í Væni, hefur verið reist mikil verk-
smiðja, sem framleiðir rayonull úr
timbri, en það er mjög vinsælt efni
og eftirsótt til fatnaðar. Árið 1958
voru framleidd þar nítján þúsund
lestir af rayonull úr trjámauki, og
mun framleiðslan hafa farið vax-
andi siðan. Talið er, að einn greni-
trjástofn, sem er fjörutíu senti-
metrar í þvermál og tiu metra lang-
ur, gefi tuttugu kíló af rayonull, en
það nægir í alfatnað á að minnsta
kosti fimm menn. 38 þjóðir eru nú
viðskiptavinir þessa eina verm-
lenzka fyrirtækis.
Annar iðnaður en sá, sem tengd-
ur er skóginum, er einkum málm-
iönaður. Miklar málmnámur eru í
Vermlandi, einkum i nágrenni borg
anna Karlskóga og Filipstaðar. Um
árabil framleiddi Vermland meira
af járni en nokkurt annað hérað í
Svíþjóð, en þá voru þar margar en
tiltölulega litlar járnvinnslustöðvar.
Mikill hluti af þessu járni var selt
til Englands, þar sem Englendingar
gátu þá ekki framleitt eins mikið
og þeir þurftu. En svo voru fundnar
upp nýjar og miklu stórvirkari að-
ferðir við járnvinnslu, og urðu þá
Vermlendingar undir í samkeppn-
inni með sínar litlu og úreitu járn-
vinnslustöðvar. Um þetta leyti tóku
líka augu manna að opnast fyrir
hinum miklu verðmætum skógar-
ins, og fleiri og fleiri fengu atvinnu
við skógarhögg og skógariðnað. Það
fór því svo, að hinar mörgu og
litlu málmvinnslustöðvar Verm-
lands lögðust niður með öllu. Var
okkur tjáð, að nú væru aðeins átta
málmvinnslustöðvar i Vermlandi.
En að sjálfsögðu eru þær reknar
með nýtízku hætti og framleiða
sumar vörur, sem kunnar eru um
allan heim.
Eins og mqirgum er vafalaust
kunnugt, eru $ænskar iðnaðarvör-
ur með því allra bezta, sem til er
á heimsmarkaðinum. Og Vermlend-
ingar láta vissulega ekki hlut sinn
eftir liggja í þvi sambandi.
Ekki er hægt að skilja svo við
atvinnuhætti Vermlendinga, að
ekki sé vikið að landbúnaðinúm:
akuryrkju og kvikfjárrækt. Land-
búnaður hefur alltaf verið mikil-
væg atvinnugrein í Vermlandi, bæði
fyrr og nú, en hefur aö sjálfsögðu
breytt mjög um svip á síðari árum,
skv. kröfu hinna nýju tíma. Hefur
þar sama sagan gerzt og i öðrum
menningarlöndum.
Samkvæmt heimildum frétta-
manna okkar er ræktað land rúm-
lega 1/10 hluti af flataijnáli hér-
aðsins, og hvorki meira né minna
en einn þriðji hluti ibúanna, sem
vinnur að landbúnaðinum og hin-
um ýmsu greinum hans.
Jarðvegur Vermlands er ekki eins
vel fallinn til akuryrkju og í ýms-
um öðrum héruðum Svíþjóðar.
Loftslagið er heldur ekki eins hag-
stætt og æskilegt væri. Vorin eru
sögð of þurrviðrasöm einmitt þegar
fræin þurfa alveg sérstaklega á
raka að halda. En þrátt fyrir þetta
er töluvert mikil akuryrkja i hér-
aðinu, og eru hafrar sú kornteg-
und, sem gefur mestan arð. Upp-
skerumagn þeirra er helmingi
meira en hinna tegundanna allra
samanlögð. Hveitirækt er vaxandi »
og ræktun jarðepla og annarra garð
ávaxta er mikil. Kvikfjárrækt er <
líka vaxandi. Meiri hluti bændanna |
framleiðir bæði mjólk og kjot, sem |
þeir svo senda til samvinnufélaga, f
sem þeir eru sjálfir eigendur að. 5
Það er þvi harla augljóst mál, að í
landbúnaðurinn stendur föstum !
fótum i Vermlandi, og mun svo
vafalaust verða lengi.
Góðir iesendur. Það, sem hér hef-
ur verið sagt um Vermland og
Vermlendinga, gefur aðeins örlitla
innsýn í þetta fagra og söguríka
hérað og líf hinna starfsömu og
ágætu íbúa þess. Ef þessi frásögn
min kynni að vekja löngun ein-
hverra til að afla sér frekari
fræðslu um menn og málefni byggð
arinnar, er tilgangi mínum náö.
Kvöld meö kvæðamönnum -
Framhald af 83. síðu.
Hver á nú að yrkja um ást
eftir Húnfjörð genginn?
Á fundum félagsins er mikið
kveðið. Á þeim fundi, sem ég sat,
var kveðin heil rima, Skiðarima,
214 erindi i útgáfu Jóns Þorkels-
sonar, én nokkru styttri hjá Finni
Jónssyni. Að sjálfsögðu kvað ekki
einn maður alla rimuna, heldur var
henni skipt milli sex kvæðamanna.
Fyrst kváðu systkin þrjú, Hörður,
Flosi og Nanna Bjarnabörn, því
næst Ríkarður Hjálmarsson tvö-
faldan skammt, en Kjartan bróðir
hans, sem átti að vera einn flytj-
enda, gat ekki setið fundinn, og
bætti Ríkarður hans hluta á sig.
Síðan kvað Jón Kaldal ljósmynd-
ari, og niðurlagið flutti Sigurður
Jónsson frá Brún. Áður en flutn-
ingur rímunnar hófst, tók Svqin-
björn Beinteinsson til máls og fór
nokkrum orðum um hana, en hún
er eins og kunnugt er, með elztu
rímum, ort um miðja fimmtándu
öld. Ekki er með vissu vitað, hver
hana hefur ort, en þrír menn hafa
verið tilgreindir sem höfundar.
Það eitt er víst, að hún er kveðin
i Dalasýslu á dögum Björns Þor-
leifssonar hins ríka, líklegast á
höfuðbóli hans, Skarði á Skarðs-
strönd eða í næsta nágrenni. Engin
handrit eru þó til af rímunni eldri
en frá fjórða tug átjándu aldar.
Hennar er hins vegar getið í eldri
heimildum, t.d. ritum þeirra Jóns
lærða og Björns á Skarðsá. Er þar
talinn höfundur Einar nokkur að
viðurnefni „fóstri“, en aðrar og
yngri heimildir telja höfundinn Sig
urð „fóstra“. Virðist þar átt við Sig-
urð Þórðarson bónda á Haga á
Barðaströnd, en sú tilgáta e>. þó
heldur ósennileg, að hann hafi ort
rímuna. Sá þriðji, sem nefndur hef-
ur verið til, er Svartur Þórðarson á
Hofsstöðum „skáld Ólafar ríku“, og
hann telur Jón Þorkelsson höfund
rímunnar. Rök hans fyrir þvi eru
þó ekki sterk,og Björn Karel-Þ'órólfs
son telur ekki unnt á þeim grund-
velli að hafna því, sem elztu heim-
ildir um rimuna segja, að höfundur
hennar hafi heitið Einar og verið
nefndur fóstri.
Skíðarima er skopstæiing á ridd-
arasögum og ýkjusögum þeirra
tíma. Hún segir frá Skíða göngu-
manni, rekur hvernig tekið er móti
honum á höfuðbólum vestan lands,
en meginefni hennar er þó draum-
ur Skíða: hann fer alla leið til Ás-
garðs og veldur þar átökum geysi-
legum, sem öllum er lýst í hetju-
og fornaldarsagnastíl.
Þegar Skíðarímu lauk, var gert
smáhlé, en síðan haldið áfram að
kveða. Jóhannes Benjaminsson
kvað gamanflokk um Sigurð frá
Brún, og þær frænkur Sigriður
Friðriksdóttir og Elísabet Björns-
dóttir kváðu saman, einkar
skemmtilega. Og fleiri létu í sér
heyra, þótt hér verði ekki rakið.
í fundarlok kom i ljós, að fleiri
höfðu en fundarritari samið fund-
argerð. Bæði Guðmundur Guðni
Guðmundsson og Andrés Valberg,
risu upp og fluttu rímaðar fundar-
lýsingar. Fundargerð Guðmundar
Guðna hófst með þessum orðum
Frjálsmannlega formaðurinn
fundinn setti.
Síðan gaf hann öðrum orðið
og við settist fundarborðið.
Andrés kjöri sér hins vegar ann-
an bragarhátt:
TIMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
93