Tíminn Sunnudagsblað - 28.03.1965, Síða 9

„Sveltur sauðlaust bú,“ segir gam
alt ináltæki — og ekki út í blá-
inn. Bak við það liggur aldalöng
reynsla þjóðar, sem byggði harðbýlt
land og átti löngum hálfa heill unt.
ir sauðkind sinni.
í góðærinu gekk sauðfé nær sjálf-
ala, og þá fjölgaði því undrafljótt.
Þá var afkoma íslenzkrar þjóðar
oftast þolanleg.
f harðærum hrundi sauðfé niður
— stundum svo, að heita mátti, að
heil héruð væru sauðlaus árurn sam-
an. Þá skorti þjóðina föt og fæði
svo fjarskalega, að fólkið sjálft féll
þúsundum saman af hungri og kulda-
kröm.
Og senn kom sú búraun til sögu,
að sauðfé nær stráféll af sjúkdómi
— og því, sem hjarði, var fargað
í stórum iandshlutum samtímis.
Flestum er enn í fersku minni
hin síðustu fjárskipti, er fratnin voru
til útrýmingar ólæknandi fjárpest,
mæðiveikinni, sem lagði undir sig
eitt héraðið af öðru — og komin
var meira en hálfa leið kringum
landið, áður en stöðvuð varð. Af
hennar völdum átti margur bóndi
um sárt að binda. Að þeiin áföll-
um býr margur bóndi enn. Þó var
sú barátta barnaleikur hjá afleiðing
um fyrri fjárskipta.
II
Um 1760 barst fjárkláði fyrst til
íslands, svo að kunnugt sé. Hann
kom, að sögn, með kynbótahrútum,
sem keyptir voru frá Englandi og
dreift um nokkrar sveitir. Um 20
ára tímabil lék hann lausum hala og
lagði undir sig sömu héruð og mæði-
veikin nær tveimur öldum síðar. Um
1780 var kláðinn kominn í flestar
sveitir frá Jökulsá á Sólheimasandi
vestur, norður og austur um að
Skjálfandafljóti og búinn að fækka
sauðfé landsmanna um % hluta eða
meir. Þá tóku yfirvöld á sig rögg og
skipuðu mönnum að lóga hverri
kind, sem þá hjarði á þessu kláða-
svæði.
Nú eru fyrndar flestar sagnir um
þrautirnar, sem þjóðin leið á þess-
um kláðaárum. Móðuharðindin eru
meir höfð í minnum. En þau komu
fáum árum síðar en niðurskurði lauk.
Þau urðu án efa þungbærri en ella
fyrir þá sök, hve þjóðin var þá
þrautpínd af völdum fjárkláðans.
Eftir Móðuharðindi er mannfjöldi
á íslandi talinn rúmlega 40 þúsund
og sauðfjáreign landsmanna rétt
kringum 50 þúsund.
En sauðféð er seigt, og því fjölgar
rÍMlNN - SUNNUDAGSBLAÐ
273