Tíminn Sunnudagsblað - 08.08.1965, Síða 2

Guðmundur Þorsteinsson frá Lundi:
íltíngaleikurínn við ána
Smalaraunir hafa fylgt íslend-,
ingum allt frá landnámstíð. Þó
hafa farið af þeim færri sögur en
mörgum öðrum hrakningum, og
um flestar þeirra hefur enginn
vitað nema sá sem í þeim lenti,
hvað þá, að þær kæmust á skrá,
og margar þeirra enduðu með
með þessari kunnu athugasemd, að
„fátt segir af einum,“ sem stund-
um fannst seint eða aldrei neitt
tetur né tangur af, hvað þá, að
nokkur vissi hvað þessi einstakl-
ingur hafði barizt hraustlega og
æðrulaust, áður en hann beið
ósigur. Enn eru til staðar smala-
raunir á landi okkar, en með
breyttum tímum fækkar þeim og
þær léttast. Sú litla frásögn, sem
ég skrái hér, telst varla til rauna,
og átti ég margar erfiðari, en
hún er ofurlítið sérstök:
Siðustu ár mín i Lundi í Lund-
arreykjadal var þar engin kind á
heimili vegna mæðiveikinnar, —
en smala varð ég auðvitað landið
á skiladögum.
Seint í desember (líklega 1939)
frétti ég að Oddgeir á Múlastöð-
um ætti gráa á í óskilum ein-
hvers staðar á hálsinum á milli
dalanna. Ég gaf mig lítt að því,
þar sem ég hugði það vera á, sem
Oddgeir átti frá Lundi: Þó nokk-
ur snjór væri kominn, var ágæt
jörð, og ærin ætti að rata heim
að húsunum, ef hún þættist eitt-
hvað vanhaldin.
Á milli jóla og nýárs var ég í
smiðju að slá járn, rétt eftir há-
degi, þegar minn ágæti nágranni,
Þorsteinn Kristleifsson á Gullbera
stöðum, kom til mín. Hann sagð-
ist hafa séð ána, sín megin landa-
merkja á hálsinum og hafa ætlað
að handsama hana. En hundhvutti
af skozku kyni, sem hann átti,
hafði hlaupið í hana og þvælt í
svokallað Hrafnagil, sem skiptir
löndum á milli Lundar og Gull-
berastaða. Komst hún niður á
klettasyliu og stóð þar kyrr, ráðin
í að vera þar lengi. Bað hann
mig að koma og hjálpa sér að
handsama hana. Ég var á skyrt-
nnni að slá járnið, ég drap eM-
inn, fleygði yfir mig nankinsjakka
utan yfir skyrtuna og tók í hönd
stuttan, traustan staf með ágæt-
um broddi. Gengum við síðan upp
að gilinu, sem er nær jafnlangt
frá báðum bæjunum og stutt leið
að því.
Kom okkur saman um að ég
færi upp gilbotninn og reyndi að
styggja ána upp, en hann gengi
upp austan við gilið, og tæki við
henni þegar hún kæmi.
Gilið er hömrótt, á lengstum
hluta gljúfur, torfært, þeim sem
ekki eru brattgengir, — en það
var hvorugur okkar, botn þess er
þó lengst all-greiðfær.
Gekk ég svo upp eftir gilbotn-
inum. Þar sem ærin stóð, hagaði
svo til, að neðst var urð, ekki
stórgrýtt, en ofar voru harðir mó-
hellufláar. Svo komu stakir, fastir
steinar og klettar, en þá samfellt
klettabelti, og á Stalli, nær efst í
því, stóð ærin. Þar ofan við var
hengibrött hjarnfönn, en hún var
ekki alveg eins brött dálítið til
hliðar, og lá upp á gilbrúnina.
Veður var aðeins við kælu, logn
og dimmt í lofti, þegar ég kom
neðan við ána, fór ég að stugga
við henni, hóa og blístra, en hún
lét sem hún sæi það ekki
né heyrði. Fór ég þá að klifra upp
eftir. Hugsaði ég mér að komast
þrautalaust svo hátt, að ég gæti
kastað í hana smásteinvölum.
Þetta tókst, en ekki hreyfði hún
sig að heldur, hvernig sem ég lét.
Birtutími er skammur um þetta
leyti, og meðan á þessu stóð, tók
að bregða birtu, og hrjóta mein-
laus snjókorn úr lofti. Nú fór að
siga verulega í mig. Ég tók að
klifra fyrir alvöru, ráðinn í að
flæma rolluna upp. Þetta gekk þó
heldur seint, fláamir vora frosn-
ir og svelldrógar í þeim hér og
hvar, og ég ekki brattgengur, sem
fyrr segir. Ærin var jafnákveðin
sem fyrr, að standa meðan stætt
væri. Loksins, þegar ég átti ekki
nema góða faðmslengd til hennar,
og greiðfært, tók hún viðbragð —
og þá svo um munaði, því hún
spyrnti við klaufum og þaut á
ská til hægri upp hjarnfönnina,
með undraverðum hraða, og hvarf
mér upp. Ég heyrði, að hundur-
inn, sem fyrr var nefndur, hljóp
í hana um leið og hún kom úr
gilinu.
Ég lét verða mitt fyrsta, að
vinda mér á stallinn, sem ærin
hafði staðið á, til að hvíla mig
aðeins. Meðan á þessu stóð, var
orðið nær aldimmt, og mér rann
fljótt reiðin. Ég sá nú að hin
meinlausu snjókorn höfðu gjört
mér glettu: Þau höfðu ásamt
myrkrinu, hulið að mestu spor-
in, sem ég hafði víða mðið að
pjakka mér á leiðinni upp með
stafnum. Þó sá ég ekki að>-a lík-
legri leið en reyna að þreífa þau
uppi — því ekki ieizt mér i fönn-
ina þó rolluskömmin rynni þar
upp eins og skaflajárnuð.
Eg var aðeins byrjaður fikra
mig ofan, þegar Þorsteinn kom
aftur á brúnina og kallaði cil mín,
hann sagði mér að hundurinn
hefði þvælt rolluna út í myrkrið
— og þar skildi með þeim. Þá
spurði hann, hvernig á stæði með
mig. Ég sagði honum það, en
taldi engin tormerki á að ég kæm
ist ofan, með tímanum. Hann
bað mig í allra krafta nafni að
eiga ebki við hálkuna og myrkrið,
en bíða heldur eftir að hann sækti
heim reipi og sendi mér spotta
til þess að draga mig upp, og
skyldi ekki líða á löngu, að hann
kæmi aftur.
Féllst ég á það, eftir nokkur
orðaskipti. Settist ég þá aftur á
stallinn, sem ærin hafði staðið á,
en hann hraðaði sér heim. Vissi
ég, að þetta var óþarfafyrirhöfn,
— en gott eitt gekk honum til.
Var það óvenjulegt, að smalar
reyndu ekki að spjara sig hjálpar-
laust, en ég hafði heitið honum
að bíða, — og var því einsætt að
efna það. Fór þar vel um mig. Ég
sat fremur þægilega.
Veðrið hélzt stillt, þó fór ég
bráðlega að finna til hrolls, vegna
þess að ég var heitur fyrir. Tók
ég þá að rifja upp tvö löng og
merk kvæði: „Draum Hannibals"
eftir Sigfús Blöndal, og „Rennur
heilög Eufratsá," eftir Benedikt
Gröndal. Hafði ég rúmlega lok-
ið því, þegar Þorsteinn kom aftur
og kallaði til mín og spurði,
hvernig mér vegnaðL Ég lét vel
af því sem vænta mátti. Tók
hann þegar að tvöfalda reipi, svo
Framhald á bls. 718.
698
t I 11 I N N — SUNNUDAGSBLAÐ