Tíminn Sunnudagsblað - 08.08.1965, Side 10

púðri á byssuna, áður en hann skaut
í seinna sinnið. Þessari ásökun vísaði
ég harðlega á bug, þar sem ég hafði
ekki eina sekúndu haft augun af
byssunni.
— Þér eruð heppinn spilamaður!
sagði ég við Vulitj.
— Það er víst í fyrsta sinn, svar-
aði hann og brosti drjúgur. — Ég
er oftast vanur að tapa. En þetta
er betra en hinsegin spilamennska.
— En talsvert hættulegra.
— Jæja! Trúið þér nú á forlög?
spurði hann sigri hrósandi röddu.
— Já, — en ég skil bara ekkert í
því, núna á eftir, hvernig mér gat
dottið i hug, að þér munduð deyja
í nótt . . .
Hann komst í uppnám strax, er ég
sagði þetta, hann sem fyrir stuttri
stundu hikaði ekki við að þrýsta á
gikkinn í hlaðinni skammbyssu mót
enni sér.
— Tölum ekki meir um það, sagði
hann og stóð á fætur. — Ég vann
veðmálið, en mér geðjast ekki að at-
hugasemdum yðar nú sem stendur.
Hann tók húfuna sína og gekk út.
Mér þótti fyrir þessu — og ekki að
ástæðulausu.
Skömmu síðar fórum við hver til
sinnar vistarveru. Ég gerði mér í
hugarlund, hvað talað væri um þetta
sérvizkulega uppátæki Vulitjs, allir
mundu stimpla mig sem harðbrjósta
sérgæðing, því að ég hafði veðjað við
mann. sem ætlaði að skjóta sig, eins
og hann gæti ekki framkvæmt þessa
ráðagerð, hvenær sem var, án þess
að ég þyrfti að skipta mér af því: . . .
Ég gekk heim auð myrk sundin i
þessu stanitsa. Fullur máni, rauður
sem eldskin, gægðist uppyfir smá-
brotnar þaklínur húsanna, stjörnurn-
ar vörpuðu mildum bjarma á dimm-
blárri hvelfingu himinsins, og mér
varð á að brosa við tilhugsunina um,
að spekingar í fornöld og á miðöld-
um trúðu því í alvöru, að þessi him-
intungl skiptu sköpum í lítilfjörleg-
um erjum mannanna, erjum
um landskika eða einhvern ímyndað-
an rétt. Og þó brunnu þessi kerti,
sem þeir gömlu héldu kveikt ein-
ungis til að blika yfir stríðum þeirra
og sigrum. jafn skær sem fyrir þús-
undum ára. þótt ætt eftir ætt með
ástríður sínar og vonir, væru löngu
komnar undir græna torfu, án þess
að skilja eftir sig spor varanlegri en
bálið, sem áhyggjulaus förumaður
kveikir á leið sinni. En hvílíkan styrk
hún hlýtur að hafa veitt forfeðrum
okkar, þessi bjargfasta trú, að öll
himinhvelfingin með aragrúa íbúa
horfði niður á þá með þögulli en
eilífri og óbrigðulli hluttekningu!
Við, þessir brjóstumkennanlegu af-
komendur þeirra, heimilislausir á
þessari jörð, getulausir að bera trú-
artraust eða guðmóð, gleðisnauðir en
jafnframt óttalausir — nema við
dauðann, hið óhjákva?milega, sem við
getum ekki hugleitt, án þess að hjart-
að herpist saman af angist, — við
megnum ekki lengur að færa neina
fórn, hvorki á altari vorrar eigin
stopulu hamingju né meðbræðra
vorra, við, sem efumst um hamingju
okkar sjálfra og reikum sljóir frá
einni efasemd til annarrar, líkt og
forfeður okkar óðu úr einni villu i
aðra, við megum sáran sakna hinn-
ar huggunarríku vonar þeirra gömlu
og örvandi hamingjukenndar, sem
gagntók sálir þeirra, styrkti þá í
stríði og veitti þeim þrek til að bjóða
örlögunum byrginn . . .
Þessar og þvílíkar hugsanir komu
og fóru úr hugskoti mínu, og ég
hélt þeim ekki fast, því ég kæri mig
ekkert um að sökkva mér niður í
meira og minna óhlutræn heilabrot;
ég býst ekki við, að það leiði til
neins. Fyrst í æsku var ég hálfgerð-
ur draumóramaður; ég naut þess að
verða frá mér numinn af björtum eða
myrkum sýnum, sem hvikult og hams
laust ímyndunaraflið kallaði fram.
En hvað hef ég uppskorið?
Bara þreytu og leiða, eins og
maður, sem leitast við að rifja upp
herfilega martröð, fyllist iðrun og
gremju. Með þessu tilgangslausa
grufli hef ég eytt þeim viljastyrk og
þeirri sálarorku, sem þarf til að lifa
lífinu. Ég hélt út í lífið um það leyti,
sem ég var búinn að lifa það allt i
huganum og varð þá fyrir voribrigð-
um með raunveruleikann eins og
maður, sem kemst yfir flata eftirlík-
ingu af skáldverki, sem hann hefur
lifað sig inn í og fest yndi við, og fer
að lesa hana.
Atburðir kvöldsins höfðu djúp
áhrif á mig og röskuðu geðró minni
ekki lítið. Nú gæti ég ekki sagt með
vissu, hvort ég trúi á forlög eða
ekki, en hitt er víst, að þá um kvöld-
ið var ég sannfærður um að óumflýj-
anleg forlög væru til, og þótt ég
hefði verið til í að gera gys að for-
feðrum okkar með sína stjörnu-
speki ávallt á reiðum höndum, var
ég þó í þann veginn að gerast spor-
göngumaður þeirra, án þess að vita
það sjálfur. Sem betur fór, stanzaði
ég á þessari i.áskabraut. Ég fór eftir
þeirri reglu, sem ég hef sett mér, að
hafna engu algjörlega og trúa engu
í blindni, og um leið varp ég há-
spekinni, eins og hún lagði sig, fyrir
borð og fór að líta í kringum mig.
Og það var ekki seinna vænna: ég
var næstum dottinn um eitthvað soll-
ið og lint, en greinilega dautt, sem
lá fyrir framan mig. Ég beygði mig
niður og sá í tunglsljósinu, sem rétt
í þessu féll á veginn — já, hvað
haldið þér, að ég hafi séð? Dautt
svín, höggvið þvert á bakið með kó-
sakkasverði . . . Um leið og ég gerði
þessa uþpgötvun heyrði ég fótatak:
tveir kósakkar komu hlaupandi út úr
næsta húsasundi. Annar skundaði til
mín og spurði, hvort ég hefði ekki
komið auga á drukkinn kósakka, sem
skemmti sér við svínadráp á götum
bæjarins. Ég sagði manninum, að ég
hefði reyndar ekki séð hann sjálfan,
en næstum verið dottinn um eitt af
þessum ólánsömu fórnarlömbum ber-
serksins. Svo benti ég á skrokkinn
við fætur mér.
— O, bölvaður þorparinn! hraut út
úr hinum kósakkanum, — hann
drekkur sig fullan og lemur svo hvað
sem fyrir verður sundur og saman!
Komdu Jeremeitj! Við verðum að ná
honum áður en hann vinnur fleiri
óhæfuverk . . .
Þeir hlupu sína leið, og ég hélt
varfærnislega áfram og náði heim I
búð mína heill á húfi.
Ég hélt til hjá gömlum kósakka
— undirforingja — og þar kunni ég
framúrskarandi vel við mig, ekki
sízt vegna Nöstju dóttur hans, hún
var einstaklega snotur stúlka.
Hún beið mín við hliðið eins og
venjulega og hafði sveipað að
sér þunnu pelskápunni sinni. Mán-
inn lýsti indælar varirnar, sem voru
farnar að blána af næturkuldanum.
Hún brosti við mér, þegar hún sá
mig, en þetta kvöld hafði ég enga
löngun til hennar. „Góða nótt
Nastja!" sagði ég, um leið og ég
gekk framhjá henni inn í húsið. Hún
ætlaði að svara, en ég heyrði bara
andvarp.
Ég skaut loku fyrir dyrnar, kveikti
ljós og henti mér á sængina. En
svefninn lét á sér standa. Við fyrstu
skímu dagsins sofnaði ég, en það var
berlega skrifað í stjörnurnar, að ég
átti ekki að sofa mikið þessa nótt.
Um fjögur leytið gengu tveir hnefar
á glugganum. Ég reis upp af skynd-
ingu og kallaði: „Hver er þar?“ . . .
„Flýttu þór, komdu þér á fætur!“
var kallað á móti. Ég brá mér í yfir-
höfn og gekk út. ,Hefurðu frétt
það, sem hefur komið fyrir?, spurðu
þrír liðsforingjar, komnir til
að sækja mig, aliir samtímis. Þeir
voru náfölir.
— Nei. Hvað er það?
— Vulitj hefur verið drepinn.
Ég stirnaði.
— Hann var myrtur! Er þetta ekki
hræðilegt? Komdu! Fljótur nú!
— Hvert á að fara?
— Komdu, við segjum þér allt á
leiðinni!
Við flýttum okkur af stað. Meðan
við þustum eftir götunum, varð ég
þess vísari, hvað fyrir hafði komið.
Vulitj var á gangi i dimmu húsasundi,
þegar fulla kósakkanum, sem hjó
svínið í tvennt, skaut þar upp, og
hefði kannski rambað burtu án þess
að taka eftir Vulitj, ef hann hefði
ekki farið að spyrja dónann, að
hverjum hann væri að leita á þess-
um tima nætur. — „Þér!“ hafði
706
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ